Metung yang bansang lusuk matas a panlawe king sarili ing Kapampangan, metung a panugali a e ra makaing aluluguran ding aliwang bansa kilub ning Filipinas.  Sukat ya waring magmaragul ing Kapampangan?  Ngara deng mangatua, "Ing Kapampangan mayabang ya uling ati'ne man talagang sukat ipagmayabang.  Nanupata e ya tune magmayabang nung e papasyag na mu ing katutuan."  Nanung katutuan?  "Ing dayang daragus karing balang uyat ning metung a Kapampangan, dayang sugi, dayang lakan," ngara pin ding mangatuja.  Tutu pin kaya?  Oyni ing ditak a salese dikil karing dai ding mapiang sugi ning Indung Kapampangan a meangu ketang testamentu nang Pangsonum, a mebiniag Fernando Malang Balagtas, bayu ya mate iniang Marso ning 1539.¹

      Ing Arau, a mapiang sugi ning Brunei, a yang memaluka king Lusung ampon Selurung, kinwa ne bilang asawa ing dayang Mailag, a diwata ning Sapa.  King karelang pamiagum, mibait ya i Gatpandan ampon i Luntuk.  Ding supling nang Gatpandan ila pin ding anam a memubu king Taranati.  I Luntuk, ing diwata ning mayap a pamikakatawan, kinwa ne bilang asawa ing Kalangitan a diwata ning Pasig at ibat karela misupling ya ing diwatang Panginuan, i Sri Laila, i Lat, ampon pa i Kayia.

    Ing diwatang Panginuan ayasawa ne ning mituru king malagung dalan, i Balagtas, a anak na ning bukud mayupayang Batala, i Sang Yang Tungal Prabhu Anka Widjaya ning mayupayang kayarian ning Madiapayit.²  King pamiagum da misupling ya ing mayupayang diwatang Malangsi, ing manula a Dapatmagmanuk a magmantala kapamilatan ding papasiag ding ayup ampon lupisak, at ing dayang a Makayabungdili.

     I Sri Laila (Salalila) a mika pamagat Laksamana at yang memubu king lakanbalen ning Meynila kingua ne bilang asawa ing Dayang Ismiria, at king pamiagum da misupling ya i Atchai, Alalila, ampon i Banau.³  King ketuan da, i Atche a ya ing mika pamagat Radjah Matanda; i Salalila bilang mepiling kalili ning Laksamana ning Meynila ya ing mika pamagat Radjah Mudah; at i Banau, a talapanibala king mayupayang sapni ning Tundu ya ing mika pamagat Lakandula.  Ing tinggap nang lagyu ning Radjah Mudah inyang tinggap na ne ing Islam ya pin i Suliman.  King kamatayan nang Suliman, ing anak nang i Suliman inampun ne ning Radjah Matanda at ing pamagat a Radjah Mudah dela ne mu rin ning Lakandula.  Ing pangane ning Lakandula yapin i Kapulung dapot ing pamagat ning Lakandula makasadya ne king kadwang pangane.

     I Lat kingua neng asawa ning Timug, ing diwata ning angin dane mauli.  King pamiagum da misupling la ri Gatbuntun, Munmun, Gatchalian, Gatmaitan, Makadalaga, Gatmaiting, Mandi, Gatdula, ampon i Dumandan.  I Munmun, ing diwatang memubu king balayan ding Bakulud, Kupang ampon kingua neng asawa na i Dapatmagmanuk a anak ning diwatang tinuru king baltangan.  I Mandi ing diwatang memubu king Baibai, ampon Manasig ya ing ayasawa ning mayupayang diwatang Malangsi.  I Dumandan ya ing memubu king Hagunuy, Magung (Paumbung), ampon Marilau.  Kagum di Lundang, Kiandan, at Manyakuil, bibu de ri Dumandan ing karinan ning Purak at ya ing meging pekapipumpunan da ring sapning Lumanlan ning Purak.  Ing Sulipan at Kapalangan mibubu la uli nang Pangpalung a Makapagal, a anak nang Gatbuntun.
 
 

---------------------------------------------------------

¹Beyer Collection, courtesy of Edgardo C. Sibug.
²Henson, Mariano A.  The Province of Pampanga and its Towns; Angeles, Pampanga; by the author, 1965.  Appendix A.
³Scott, William Henry.  Barangay: Sixteenth Century Philippine Culture and Society, Quezon City: Ateneo de Manila University
  Press 1994, pg. 192, pg. 279-280.