ΑΤΜΑΜΑΞΕΣ ΣΕ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΦΕΔΡΕΙΑ: ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΣ Η ΑΝΑΧΡΟΝΙΣΜΟΣ;

50χρονες μηχανές καί σιδηροδρομόφιλοι κυανόκρανοι σώζουν χιλιάδες ζωές στή Βοσνία.

Τίς ειχαμε δει λίγο - πολύ ολοι μας στά ταξίδια μας μέσα από τή Φιλλανδία, τή Σουηδία η τίς Σοσιαλιστικές Χωρες,: Συνήθως πίσω από συρματοπλέγματα, σέ στεγασμένες, ημιυπαίθριες η καί υπαίθριες γραμμές μέ ερμητικά κλειστά ολα τά ανοίγματά των. Γιά εμας τούς φωτογραφίζοντες ηταν ενα μαρτύριο του Ταντάλου, αφου κάθε απόπειρα απαθανατίσεώς τους κινδύνευε νά καταλήξει -καί συχνά κατέληγε- σέ πολύωρες ανακρίσεις καί ενίοτε κατάσχεση των φίλμ από τήν τοπική "Μιλίτσια".
Οι λόγοι γιά τήν ανάθεση της στρατιωτικης εφεδρείας σέ ατμάμαξες ειναι πολλοί:

από οικονομική πλευρά ειναι ασύμφορη η δαπανηρή αγορά καί διατήρηση υπεραρίθμων συγχρόνων δηζελαμαξων, πού πιθανόν νά μή χρησιμοποιηθουν ποτέ, ενω τό μόνο πού θυσιάζεται ειναι τό ευτελές ποσό, πού θά απέδιδαν οι ατμάμαξες ως παλιοσίδερα
από τεχνική πλευρά, η απλότητα της τεχνολογίας του ατμου επιτρέπει τή μαζική παραγωγή ανταλλακτικων στά κατά τόπους μηχανεργοστάσια των σιδηροδρόμων, χωρίς τήν εξάρτηση από μία ενδεχομένως αποκομμένη, αναξιόπιστη η ακόμα καί υπό εχθρικό ελεγχο σιδ/κή βιομηχανία.
από στρατηγική πλευρά, η δυνατότητα χειρισμου των μηχανων από ολιγώτερο ειδικευμένο προσωπικό, (π.χ. εφεδροι των στρατιωτικων σιδηροδρόμων), η ανεξαρτησία από τήν ακρως ευάλωτη ηλεκτροδότηση, οπως καί η αποδέσμευση πολυτίμων καί ενδεχομένως ανεπαρκων αποθεμάτων υγρων καυσίμων γιά τίς ανάγκες της υπόλοιπης πολεμικης μηχανης.

Σέ πολλές δραματικές περιπτώσεις της σύγχρονης ιστορίας, οι ατμάμαξες απέδειξαν τή στρατηγική των αξία:

κατά τόν Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η καταστροφή της ηλεκτροδοτήσεως στίς χωρες του αξονα ωδήγησε σέ μία ανευ προηγουμένου επάνοδο του ατμου σέ αρτηριακές γραμμές. Ακόμη καί η ευημερουσα Ελβετία αντιμετώπισε τέτοια ελλειψη ανταλλακτικων ηλεκτραμαξων, ωστε ο ατμός παρέμεινε σέ χρήση "κάτω από τά σύρματα" επί 2 δεκαετίες μετά τόν Πόλεμο.
οι πετρελαϊκές κρίσεις του 1973 καί 1979 παρέτειναν τή ζωή του ατμου σέ πολλά δίκτυα ανεπτυγμένων καί αναπτυσσομένων χωρων.
κατά τόν Πόλεμο του Περσικου Κόλπου η χρήση του ατμου αυξήθηκε αισθητά σέ χωρες οπως οι Ινδίες, η Κορέα καί τό Βιετνάμ

Ωστόσο, τήν αφορμή γι’αυτή τήν παρουσίαση εδωσε η πλέον πρόσφατη καί συγκινητική ιστορία στή Βοσνία: Πολλά τμήματα του Γιουγκοσλαβικου δικτύου απομονώθηκαν μέ τίς εχθροπραξίες, ενω οι αποκλεισμένες σ’αυτά δηζελάμαξες εμειναν χωρίς ανταλλακτικά καί καύσιμα (γιά τήν ηλεκτροδότηση φυσικά ουτε λόγος, αφου εκμηδενίσθηκε από τίς πρωτες ημέρες του εμφυλίου). Ετσι, ο αρχιμηχανικός κ. Σαράτσεβιτς απεφάσισε νά επαναλειτουργήσει εφεδρικές ατμάμαξες του Γιουγκοσλαβικου Στρατου καί δή 12 πολεμικές μηχανές του Β’ Παγκοσμίου των σειρων 52 της Βέρμαχτ καί Cn2t ελιγμων του Στρατου των ΗΠΑ (τύπος Δα του ΟΣΕ). Η Βρεταννική αποστολή του ΟΗΕ διέθεσε γιά τήν επαναλειτουργία των τρεις σιδηροδρομόφιλους στρατιωτικούς, πού στόν ελεύθερο χρόνο τους επισκευάζουν καί λειτουργουν ατμάμαξες μουσειακων σιδ/μων της πατρίδας τους, εναν αντισυνταγματάρχη καί 2 υπαξ/κούς. Η Βρεταννική Δ/νση Υπερποντίου Αναπτύξεως παρεχώρησε χημικά καθαρισμου του τροφοδοτικου υδατος, λιπαντικά, φλάντζες καί λευκό μέταλλο γιά τά -κλεμμένα- κουζινέττα. Οι μηχανές απασχολήθηκαν στή ζωτικότερη σιδηροδρομική υπηρεσία της Βοσνίας, στή μεταφορά γαιανθράκων από τά ανθρακωρυχεια της Τούζλα στούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγης, πού κράτησαν τό Σαράγεβο καί αλλα αστικά κέντρα στή ζωή επί 3 καί πλέον ετη. Κατά τόν κ. Σαράτσεβιτς, "οι μηχανές πρέπει νά τιμηθουν μέ μετάλλιο". Μέ τή λήξη του πολέμου διαφαίνε-ται η αντικατάστασή των από τή δηζελοκίνηση, ομως θά διατηρηθουν ως λειτουργική εφεδρεία του Βοσνιακου δικτύου κάνοντας εμας, τούς σιδηροδρομόφιλους ολης της Γης υπερήφανους γιά τό hobby μας.
Στή χώρα μας, εχουν διασωθει μέ προσπάθειες καί του Σ.Φ.Σ συνολικά 89 ατμάμαξες, αριθμός διόλου ευκαταφρόνητος γιά μία εφεδρεία. Ενα ποσοστό τους θά μπορουσε νά αποκτήσει τό status στρατηγικης εφεδρείας καί νά διατηρουνται σέ ευκόλως επισκευάσιμη κατάσταση, ολίγες δέ απ’αυτές σέ πλήρη λειτουργική κατάσταση γιά μουσεική καί εκπαιδευτική χρήση. Γιατί οι "φίλοι" καί "σύμμαχοι" πού μας εχουν πωλήσει πανάκριβα τίς δηζελάμαξές τους σέ μία δύσκολη κατάσταση δέν θά διστάσουν νά μας κόψουν τό πετρέλαιο καί τά ανταλλακτικά, παραλύοντας τή ραχοκοκκαλιά των μεταφορων μας.

Νικόλαος Σμπαρούνης

Οι πληροφορίες γιά τή Βοσνία ελήφθησαν από τό Locomotives International Απριλίου ‘97