สาระความรู้ทางการแพทย์ เพื่อประชาชน อ่านได้ที่นี่

พิษสุนัขบ้า เป็นโรคติดต่อร้ายแรง ที่เกิดจากเชื้อไวรัสพิษสุนัขบ้า ติดต่อได้โดยการได้รับสารน้ำหรือสิ่งคัดหลั่งจากสิ่งมีชีวิตที่ติดเชื้อนี้ เข้าสู่ทางบาดแผล เมื่อเชื้อเข้าสู่เส้นประสาท หรือเนื้อเยื่อของระบบประสาท จะแบ่งตัวและเดินทางเข้าสู่สมอง ทำให้เกิดสมองอักเสบชนิดรุนแรง และเสียชีวิตในที่สุด

สิ่งมีชีวิตที่ติดเชื้อนี้ได้ มิใช่แต่สุนัขอย่างเดียว หากแต่สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทุกชนิด สามารถติดเชื้อนี้ได้ทั้งสิ้น เช่น แมว, กระต่าย, กระรอก, หนู เป็นต้น แต่พบว่าสุนัขเป็นพาหะที่สำคัญที่สุด

เนื่องจากโรคพิษสุนัขบ้า มีความรุนแรงมาก เมื่อใดที่มีความเสี่ยงต่อการได้รับเชื้อดังกล่าว ไม่ว่าทางใดก็ตาม จำเป็นต้องได้รับวัคซีนทั้งสิ้น ส่วนใหญ่ของการได้รับเชื้อ มักเกิดจาก สุนัขหรือสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม กัด ข่วน หรือทำให้เกิดแผล

ข้อแนะนำสำหรับผู้สัมผัสหรือมีโอกาสได้รับเชื้อ

• การปฐมพยาบาลเมื่อเกิดบาดแผลสุนัขกัด มีความสำคัญมาก เนื่องจากการทำความสะอาดแผล สามารถลดปริมาณเชื้อไวรัสนี้ และช่วยป้องกันการติดเชื้อจากสิ่งสกปรกที่อาจเข้าไปในบาดแผล รวมทั้ง บาดทะยักด้วย วิธีที่แนะนำได้แก่ การล้างแผลด้วยน้ำสะอาด หรือน้ำสบู่ แล้วเช็ดแผลด้วย แอลกอฮอล์, สารละลายไอโอดีน หรือทิงเจอร์ไอโอดีน ก็ได้
• ไปพบแพทย์เพื่อประเมินว่าควรได้รับการป้องกันพิษสุนัขบ้าโดยวิธีใด รวมทั้งเพื่อรับวัคซีนป้องกันโรคบาดทะยักด้วย
• เฝ้าสังเกตอาการสุนัข หรือแมว อย่างใกล้ชิด อย่างน้อย 10 วัน หากสัตว์ถูกทำลายควรส่งหัวของสัตว์ดังกล่าวเพื่อชันสูตรด้วยเสมอ แต่ถ้าไม่สามารถเฝ้าสังเกตอาการสัตว์ และส่งสัตว์เพื่อชันสูตรได้ ให้สันนิษฐานว่าสัตว์นั้น มีเชื้อไวรัสพิษสุนัขบ้า เสมอ

ในกรณีที่ได้รับการสัมผัสหรือถูกทำร้ายจากสัตว์ที่สงสัย หรือไม่มีประวัติได้รับการฉีดวัคซีน และยังไม่ได้รับการชันสูตรยืนยันว่าเป็นโรคพิษสุนัขบ้าหรือไม่ ควรปฏิบัติดังนี้

• ถ้าเพียงแต่ถูกสัตว์เลีย ตามผิวหนังไม่มีบาดแผล ไม่จำเป็นต้องให้การป้องกันใด ๆ เพียงแต่ให้สังเกตอาการสัตว์อย่างน้อย 10 วัน
• ถ้าถูกสัตว์งับ ข่วนเบา ๆ   บริเวณผิวหนังเกิดแผลถลอกไม่มีเลือดออก, สัตว์เลียผิวหนังบริเวณแผล จำเป็นต้องได้รับ วัคซีนทันที และสามารถหยุดได้ถ้าสัตว์นั้นยังคงสุขภาพดีใน 10 วัน หรือผลชันสูตรยืนยันว่าไม่มีโรคพิษสุนัขบ้า
• ถ้าถูกสัตว์กัด ข่วน เป็นแผลลึก หรือ มีเลือดออก หรือถูกน้ำลายสัตว์บริเวณเยื่อเมือก เช่นถูกเลียบริเวณปาก ให้ฉีดวัคซีน และอิมมูโนโกลบูลิน ทันที และหยุดให้วัคซีนได้ เมื่อสัตว์นั้นยังคงสุขภาพดีใน 10 วันหรือผลชันสูตรยืนยันว่าไม่มีโรคพิษสุนัขบ้า

เลิกใช้แล้วครับ เนื่องจาก วัคซีนในสมัยก่อน ทำจากสมองสัตว์ซึ่งมีประสิทธิภาพต่ำ จึงจำเป็นต้องฉีดบริเวณใต้ผิวหนังรอบสะดือ 21 หรือ 28 เข็ม แล้วแต่การเตรียมและคุณภาพ แต่ปัจจุบัน มีการพัฒนาวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้ามาอย่างต่อเนื่อง จนได้วัคซีนที่มีคุณภาพดี ประสิทธิภาพสูง และฉีดเพียง 5 เข็ม เข้ากล้ามบริเวณหัวไหล่ ตามคำแนะนำดังนี้คือ วันที่ถูกสุนัขกัด, วันที่ 3, วันที่ 7, วันที่ 14 และวันที่ 28 หลังจากถูกสุนัขกัด

วัคซีนในปัจจุบันที่มีใช้ ทำจากเซลล์เพาะเลี้ยง หรือไข่ไก่/ไข่เป็ดฟัก และถือเป็นมาตรฐานการรักษาในประเทศไทยในปัจจุบัน จึงเลิกใช้วัคซีนจากสมองสัตว์แล้ว

สำหรับอิมมูโนโกลบูลินนั้น จะได้รับการฉีดโดยแพทย์ ในขนาด 40 ยูนิต ต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม แบ่งฉีดรอบ ๆ แผลที่ถูกกัดทุกแผล ส่วนที่เหลือให้ฉีดเข้ากล้ามทั้งหมด (สำหรับกรณี อิมมูโนโกลบูลินที่ทำจากมนุษย์นั้น ใช้ขนาดน้อยลงครึ่งหนึ่ง ฉีดวิธีเดียวกัน)

ฉีดได้ครับ เพราะวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าได้รับการศึกษาชัดเจนแล้วว่า มีความปลอดภัย ในสตรีตั้งครรภ์ และเด็ก ไม่มีผลทำให้เกิดความผิดปกติแต่อย่างใด สำหรับขนาดการใช้วัคซีนป้องกันพิษสุนัขบ้านั้น ไม่จำเป็นต้องเปลี่ยนแปลงขนาดในเด็กครับ

หวังว่าคงได้รับความกระจ่างในการรับวัคซีน ป้องกันพิษสุนัขบ้า ไม่มากก็น้อยครับ

<a href="http://www.biogate.com/100mag">
<img src="http://www.oocities.org/CollegePark/Union/4033/banner.gif" border=0 width=480 height=60></a>

Copyright 1997-8. Siriraj 100. All right reserved.