.2.2- Stabilize Yollar:
- Stabilize Yollar
Toprak işleri tamamlandıktan sonra elde edilen tesviye ve drenajı apılmış platform traiık altında süratle bozulur. Çoğu zaman rahat bir geçıt ;min edemezler. Kuru havalarda tozlu, yağışlı havalarda çamurlu ve aygan olurlar.
Bazı mevsimlerde ise hiç geçit vernıezler. Bu durumu önlemek ;in, bu gibi yollarda temel malzemeli veya temel malzemesiz bir çeşit aplama yapılması zorunluluğu vardır. Umumiyetle kullanılan tip, zamanla rtacak trafik ihtiyaçlarına göre derece derece takviye edilmesine, makineli akım metodlarına ve yöresel malzernelerin kullanılmasına elverişli aplamalardır.
- Alt temel tabakası
Belirtilen gradasyon limitleri içerisinde sürekli gradasyon erecek şekilde hazırlanan malzemenin optimum su yüzdesinde, ince aviyesi tamamlanınış dolgu veya yarmadan oluşan taban üzerine bir veya irden fazla tabakalar halinde, projesinde belirtilen plan, profil ve nkesitlere uygun olarak serilip sıkıştırılmasıyla oluşan tabakadır.
- Temel tabakası
'yeterli taban ve alt temel tabakası üzerine belirtilen şartlarla;
- Granüler temel (GT),
- Plent-Miks temel (PMT),
- Çimento tıağlayıcılı granüler temel (ÇBGT ) olarak oluşturulur.
Stabilize kaplı yollarda granül alttemel tabakası kalınlığı ninimum 20 cm ve granül temel tabakası kalınlığı minimum 10 cm olarak nşa edilir (Şekil 2.2.1).
L.2.2.1- Stabilize Yolların Drenajı:
Yağmur sularının süratle akıtılmasını sağlamak ve yol sathında veya yol kenarı boyunca su birikintilerinin oluşunu önlemek için yola bombe veya enine eğim ve yeterli yan hendekleri bulunmalıdır. Yan hendeklerın taban kotu, yol tabanının altında olacak şekilde inşa ~dilinelidir.
Boyuna eğime haiz olmayan yollarda yol ekseninden banketlere ioğru %4 eğimli olan bombe tesis edilmelidir.
Hafif ve dik eğimli yollarda bombe eğimi %2'ye kadar inebilir. Yol sathında çukurların oluşması enine eğimin yetersiz olmasının sonucudur.
Yağmur s'ularının akıtılması ve zemin suyu seviyesinin öngörülen ~eviyeye indirilmesi için gerekli olan yan hendeklere ilaveten, gereği ialinde yoldaki ve yolun altındaki sızıntıları akıtmak için alt dren mecraları ;esisi yapılmalıdır.
2.2.2.2- Stabilize Yollarda Meydana Gelen Bozulmalar:
a- Yol sathındaki bozulmaların nedenleri:
1) Yol tabanı stabilitesinin ve drenajının yeterli olmaması
2) Alttemel ve temel malzemelerinin şartnameye seçilmemesi, kalınlıklarının ve sıkıştırmaların yeterli olmaması,
göre
olmaması,
3) Yerüstü suları drenajı için, platform eğimlerinin yeterli
4) İklim şartlarının ağır oluşu,
5) Yoğun trafik, dingil yükünün fazla oluşu, nedenleriyle bozulmalar meydana gelir.
b- Yüzey bozuklukları.
1) Yüzey defoı-masyonları,
- Ondülasyonlar.
- Tekerlek izinde oturmalar. - Lokal oturmalar.
-Yol platformundaki bombenin yok olması ya da tersine bombenin oluşması.
2) Yüzey Kusurları.
- Gevşek malzeme. - Toz.
- Çukurlar.
2.2.2.3- Stabilize
Yolların Bakımı:
2.2.2.3.1- Yol Sathıiıdaki Ondülasyonlar:
Satıh ondülasyonları, yol eksenine dikey ve birbirlerine paralel olarak oluşan şekil değiştirmelerdir. Genellikle ondülasyonların tepe noktaları arasındaki yatay mesafe 60-70 cm. ,olup bazen bir metreye kadar çıkabilir. 8ir tepe noktası ile onu takip eden çukurluğun tabanı arasındaki seviye farkı, normal olarak 5-6 cm. ise de bakırnı geciken yollarda 10-15 cm.' yi aşabilir.
Satıh ondülasyonu trafik hızını azaltır, devamlı sarsıntılarda vasıtanın yıpranmasına ve lüzumundan fazla akaryakıt sarfiyatına sebep olur, ayrıca seyahat edenler için rahatsız edici bir tesiri vardır.
Dalga uzunluğu (iki tepe noktası arasındaki mesafe) muayyen olan bir satıh ondülasyonu üzerinde vasıtanın minimum derecede
sarsılmasını temin eden, kritik bir aşma hızı mevcut olup, bu hızın altında sarsıntılar çok daha şiddetle hissedilir. Dalga uzunluğu 65 cm. civarında olan satıh ondülasyonu olan bir yol üzerinde, 70 km/saatlik bir hızla seyredilirse vasıtanın iki tepe noktası arasındaki düşme miktarı 5 mm. mertebesinde kalır ki, seyahat edenler bundan dolayı sarsıntıyı genellikle hissetmezler.
a- Nedenleri:
1) Trafik etkisi:
- Elastik bir taban üzerine inşa edilmiş ince daneli yol satıh tabakası üzerinde vasıta tekerleklerinin titreşimi (tekerleklerin yol sathına yaptığı darbeler).
- Tekerleklerin kaldırma tesiri.
2) Trafik yoğunluğunun ve dingil yükünün fazla oluşu.
3) Kurak iklim.
Devamlı kuraklık sebebiyle satıh kohezyonunun azalması ve bundan dolayı daneler arasındaki bağlantının zayıflayarak, segragasyonun oluşma nedeniyle ince daneli bir tabakanın oluşması.
4) Yol satıh tabakası granülometrisinin bozulması.
Her çeşit malzeme granülometrisi, satıh ondülasyonuna sebebiyet verebilir. Ancak 5-10 mm'den küçük daneli malzemelerde ondülasyonun daha süratle geliştiği tesbit edilmiştir. Nedeni, tekerlek kaldırma tesiri ile oluşan ince daneli malzemenin rüzgar nedeni ile uçarak granülometrisinin bozulması.
5) Arazi yapısı (eğimler, kuplar, kavşakların fazla oluşu)
6) Yetersiz yapısal mukavemet veya yeterli kalınlıkta tabakaların uygulanmaması, ondülasyonların oluş nedenleridir.
b- Yol ondülasyonunun onarımı.
1) Satıh ondülasyonların oluşmasına mani olmak için en etkili vasıta, yolun sathi kaplama yapılmasıdır.
Günlük ortalama trafiği (150-200) olan stabilize yolda trafiğin hızına bağlı olarak oluşan tekerlek kaldıı-ma tesiri nedeni ile ondülasyon hızlanır. Bu nedenle ortalama günlük ticari taşıt sayısı çift yönde 500'den küçük veya proje süresince tek yönde 2.106'dan az olan yollarda sathi kaplama uygula~ıır.
2) Sathi kaplama yapılamıyorsa, ondülasyonların oluşumundan hemen sonra satıh optimum su yüzdesinde greyderle tesviye edilip, lastik tekerlekli ve bandajlı silindirlerle sıkıştırılmalıdır.
;.2.3.2- Tekerlek İzlerinde Oturma:
A-Nedenleri:
1)yol tabanının stabil olmaması.
Altyapı drenaj yetersizli~i ve altyapının şartnarne esaslarına göre a edilmemesi.
Drenaj yetersizliği.
3) Alttemel ve tabakalarının stabil olmaması.
Bu tabakalarda kullanılan granüler malzemenin şartnarne ıslarına göre seçilmemesi, tabaka kalınlıklarının ve tabaka ıştırmalarının yeterli olmaması.
İklim şartlarının ağır geçmesi (yağışların fazla olması).
5) Trafik yoğunluğu ve dingil yükünün fazla olması nedenleri ile erlek izlerinde oturmalar oluşur.
Uygulanacak iş sırası:
1) İşyerinde trafik işaret ve levhalarını yerleştirerek çalışma nını işaretleyiniz.
Granüler malzeme çekilecek sahayı işaretleyiniz.
3) Şartnameye uygun malzeme yolun en ve boyuna eğimlerinde ~ulmayan yol platformuna sıkıştırıldıktan sonra uyacak şekilde tekerlek ıe seriniz.
4) Granüler malzemeyi optimum suda uygun sıkıştırma ekipmanı sıkıştırınız. Her bir tabakayı sıkıştırmak için kenardan başlayarak yol ~enine doğru yapınız.
5) Sıkıştırma yüksekliği 10 cm'den büyük olması halinde ıştırmaları iki veya daha fazla tabakalar halinde yapınız.
Son tabaka kalınlığını en az 10 cm. olacak şekilde sıkıştırınız.
Trafik işaret ve levhalarını kaldırınız, yolu trafiğe açınız.
;.2.3.3- Lokal Oturmalar:
Lokal Oturmaların oluş nedenleri.
Tekerlek izlerinde oturmaya bakınız (İkinci Bölüm-Madde- ;.2.3.2-b).
b- Lokal oturmaların onarılması.
Tekerlek izlerinde oturmaya bakınız (İkinci Bölüm- Madde- 2.2.2.3.2-b).
2.2.2.3.4-
Yol Sathında Gevşek Malzeme:
a- Nedenleri
1) Yol alt yapısının şartname kapsamında yapılmaması.
2) Yola çekilen granüler malzemenin Yollar Fenni Şartnamesi koşullarına uymaması.
3) Stabilize kalınlığının yeterli olması.
4) Granül malzemenin sıkıştırılmasının şartnamede verilen sıkıştırma oranına göre yapılmaması.
5) Yoğun trafik, ağır dingil yükü.
6) Ağır iklim şartları, drenaj yetersizliği.
b- Onarımı.
1) İşyerinde trafik işaret ve levhalarını yerleştirerek çalışma alanını işaretleyiniz.
2) Gevşek malzeme sıııırlarını belirleyiniz.
3) Drenaj yapılarını kontrol ediniz. Varsa noksanlıkları gideriniz. Drenajın çalışmasını temin ediniz.
4) Sathı nemlendiriniz.
5) Yüzeydeki gevşek malzeme özelliğini yitirdiyse kazılarak yol dışına atınız. Teknik özelli~ini yitirmediyse greyderle cıynayan zemine kadar kazarak fıgüre ediniz.
6) Eğer varsa, granüldeki noksan malzemeyi bu figürenin yanına figüre ederek her iki malzemenin karışımını yapıp tekrar figüre ediniz.
7) Figüreyi optimum su yüzdesinde seriniz (Mevcut yolun boyuna ve enine eğimleri dikkate alınarak).
8) Lastik tekerlekli veya çelik bandajlı silindir ile sıkıştırınız.
9) Trafik işaret ve levhalarını kaldırınız. Yolu trafiğe açınız.
2.2.2.3.5-
Tozla Mücadele:
Yol sathı trafik ve ağır iklim şactları nedeniyle zamanla aşınır ve toz oluşur.
a- Tozla Mücadele,
1) Tozun sağlık için zararlı olması,
2) Trafik eınmiyeti bakımından sakıncalı olma.sı,
3) Yol granül rnalzernesinin eksilmesinin önlenmesi
4) Eksoz ve tekerleklerin emme tesirleri nedenleriyle yol sathının bozulmasının önlenmesi, nedenlerinden dolayı yapılır.
b- Tozla mücadele yöntemleri,
1) Yol sathını sulamak.
2) CaCl2, MgCl2 maddelerinin inşa anında granül malzeme içine katmak ve sonradan belirli zaman periyotlarında tekrar bu maddeleri satıha tatbik etmek.
3) Yol sathını sathi kaplama ile kaplamak.
En ekonomik toz önleme tarzı, yol sathının sathi kaplama ile kaplanmasıdır. Dolayısıyle toz önlendiği gibi yol sathına takviye malzemesi çekilmesi de önlenmiş olunur.
2.2.2.3.6-
Çukurlar:
1) Alttemel ve temel tabaka kalınlıklarının yetersiz olması ve bu tabaka malzemelerinin şartnamesine göre seçilmemesi,
2) Sıkıştırmanın şartname esaslarına göre yapılmaması,
3) Yol sathı drenajı için yol enine eğiminin uygun seçilmemesi,
4) İklim şartlarının ağır olması (yağışların fazla oluşundan ı-utubetin fazla olması ile trafiğin birlikte etkisi sonucu ve don tesiri).
5) Trafiğin yoğun ve dingil yüklerinin fazla olması,
Öncelikle ağır yük ve iklim şartlarında satıhta çatlamalar ve zamanında bakım yapılmazsa çukurlar meydana gelir.
2) Çukur sahasını, stabilize kaplamanın sert kısmından her kenarda 30 cm. alacak şekilde etrafını dikdörtgen, kare veya bitişik dikdörtgenler, kareler şeklinde işaretleyiniz (Şekil 2.2.2.).
3) Kazma ile kenarlar dik olarak kazılarak gevşek ve suyla doygun malzemeyi çıkartınız. Kazmaya çukurun merkezinden başlayınız.
4) Çukuru temizleyiniz.
5) Çukuxu, optimum suda stabilize tabakasının granül malzernesi ile doldurunuz.
6) Eğer çukur, 10 em' den daha az derin ise, granüler malzemeyi tek tabaka olarak yerleştiriniz.
7) Eğer çukur 10 cm'den daha derin ise, granüler malzemeyi eşit kalınlıkta iki veya daha fazla tabaka halinde yerleştiriniz.
8) Her tabakayı uygun sıkıştırma ekipman ile sıkıştırınız. Sıkıştırmayı kenarlardan başlayarak merkeze doğru yapınız.
9) Onarılan yerden suyun drene edilmesi için, onarılan çukurun son yüzeyi çevre yüzeyine uyacak şekilde sıkıştırınız.
10) Trafik işaret ve levhalarını kaldırınız. Yolu trafiğe açınız. Stabilize yolların onarılması yolun daha fazla hasar görmesini
engeller, araçların hasarını azaltır ve yolu herkes için daha rahat ve güvenli yapar. Uygun bakım, yolların daha uzun ömürlü olmasını sağlar.
2.2.2.3.7- Stabilize
Yolların Düzeltilmesi:
Ağır iklim şartları ve yoğun trafik, yüzeysel bozulmalara neden olur. Yüzeylerin düzenli olarak bakımı gerekir.
Yol, suyun drene olmasını sağlayan düz yüzeylere salıip ise ve bombesi varsa düzeltme yapılır.
Düzeltme işlemine, yol yüzeyi prüzlendiğinde başlanır.
Sık düzeltme, stabilize yolları iyi dururnda tutacak ve daha büyük bakım çalışmalarını gereksinimini azaltacaktır. ..
a- Düzeltmenin yapılması
2) Düzeltme için sınırları belirleyiniz ve işaretleyiııiz.
3) Satıhı nemlendiriniz.
4) Yüzeyi figüre edecek şekilde greyderle bıçaklayınız.
5) Figüreyi optimum su yüzdesinde sıkıştırınız.
6) Lastik tekerlekli veya çelik bandajlı silindir ile sıkıştırınız.
7) Trafik işaret ve levhalarını kaldırınız. Yolu trafiğe açınız.
2.2.2.3.8- Stabilize Yolların Yeniden Şekillendirilmesi:
Nedenleri:
1) Yol yüzeyi çok düzensiz ise;
2) Bombenin kaybolrnası nedeni ile su uygun bir şekilde drene olmuyorsa,
3) Yol üstünde yeterli miktarda yüzey malzemesi var ise, yeniden şekillendirme yapılır.
Yüzey malzemesini kenardan yolun merkezine doğru taşıyarak yol bombesi yeniden şekillendirilir. Yeniden şekillendirme stabilize yolları iyi durumda tutacak ve daha büyük bakım çalışmalarının gereksinimini azaltacaktır.
Bu işlemin kuru havada yapılması zorunluysa, yol yüzeyi nemlendirilir. Genelde bu işlemi uygulamanın en iyi zamanı yağmurdan hemen sonradır. Nemli yüzey tesviye etmek için daha yumuşak olacaktır ve
ince danelerin kaybını önleyecektir.
a- Yeniden Şekillendirmenin Yapılması.
Uygulanacak iş sıraşı:
1) Trafik işaret ve levhalarını yerleştirerek çalışma alanını işaretleyiniz.
2) Şekillendirme için sınırları belirleyiniz ve işaretleyiniz.
3) Drenaj yapılarını kontrol ediniz. gideriniz. Drenajın çalışmasını teınin ediniz.
Varsa noksanlıklarını
4) Figüre oluşturmak için yüzeyi greyderle kesiniz. Eğer yol yüzeyi çok sert ise bunu yumuşatmak için kazıcı kullanınız.
5) Figüreyi optimum su yüzdesinde mevcut yolun enine ve boyuna eğimlerini vererek seriniz.
6) Yüzeyi lastik tekerlekli veya bandaj tekerlekli silindirlerle sıkıştırınız.
2.2.2.3.9- Stabilize
Yol Tabakasının
Takviyesi:
İklim, trafik etkileri sıkıştırılmış granül tabakanın yüzeyini aşındırır. Eğer aşınan tabaka yenilenmezse, temel ve alttemel tabakaları yeniden yapılması gerekecek şekilde hasarlı duruma gelebilecektir. Bu nedenle satıhta eksilen malzeme olunca, satıh takviyesi yapılır.
Takviye için sıkışmasından sonra 10 cm. tabaka kalınlığı olacak tarzda malzeme çekilerek kaplama takviye edilir.
Çekilecek malzeme özellikleri, mevcut kaplama malzeme-sinin şartname kriterlerine uygun olmalıdır:
a- Takviyenin yapılması.
1) İşyerinde trafik işaret ve levhalarını yerleştirerek çalışma alamnı işaretleyiniz.
2) Satıh yenilerneden önce, satıhtaki büyük çöküntü ve çukurları ve yumuşak yerleri onarınız.
3) Bütün hendek ve menfezleri ternizleyiniz. Uzun ömürlü bir yenileme için drenaj ını iyi yapınız.
4) Araştırma raporuna göre malzemeyi ve miktarını yol boyuna banket ile yol şeridinin birleştiği yere figüre ediniz.
5) Greyderle serilen malzemeyi optimum suda lastik tekerlekli veya bandajlı silindirle şartnamesinde verilen sıkıştırma oranında ve mevcut yolun enine ve boyuna eğimleri dikkate alınarak sıkıştırınız.
6) Takviye yapılan yol kesirni kilometrelerce devam ediyorsa, takviye malzemesinin sıkıştırılmasını 300 m.'lik dilirnlerde yapınız.
7) Trafik işaret ve levhalarını kaldırınız. Yolu trafi~e açınız.
2.2.2.3.10- Yol Platformundaki Bombenin Yok Olması Yada Tersine Bonbenin Oluşması:
a- Nedenleri.
1) yapılmaması.
Yol altyapısının
Yollar Fenni Şartnamesi kapsamında
2) Stabilize kalınlığının yeterli olmaması ve granül malzemenin Yollar Fenni Şartnamesi koşullarına uymamâsı.
3) Yoğun trafik, ağır dingil yükü.
4) Ağır iklim şartları ve drenaj yetersizliği,
Stabilize yol tabakasının takviyesine bakınız (2.2.2.3- Madde- 2.2.2.3.9).
2.2.2.4- Stabilize Yol Bakım Ekibi:
a- Ekip personeli
Stabilize yol bakım ekibi şu personellerden oluşur:
1) Kamyon şöförü.
2) 4-8 işçi.
b- Ekipte bulunan araç ve avadanlık.
1)Kamyon (Çok amaçlı ekip karnyonu)
2) Silindir.
3) Kompaktör
4) El arabası.
5) El tokmakları.
6) Tırınık.
7)Gelberi.
8)El süpürgesi.
9)Kazma.
10)Kürek.
11)Su kovası.
12)Trafik işaret ve levhaları.
13)Mastar (ahşap).