Pha.m The^' DDi.nh Va(n Cao Va` Pha.m Duy: Hai Con Ngu+o+`i, Mo^.t Mo^'i Ti`nh Cu`ng sinh trong mo^.t quo^'c gia bi. ma^'t ddo^.c la^.p, cu`ng mang mo^.t tuo^?i tu+? vi Ta^y Phu+o+ng, tuo^?i Thie^n Xu+'ng (Balance), Pha.m Duy sinh nga`y 05/10/1921 ta.i Pho^' Ha`ng Co't, Ha` No^.i, Va(n Cao sinh nga`y 01/10/1923 (tuo^?i khai tre^n gia^'y to+` 15/11/23 ta.i La.ch Trai, Ha?i Pho`ng. Pha.m Duy ddu+o+.c coi la` ngu+o+`i nha.c si~ ddu+o+.c no'i dde^'n nhie^`u nha^'t cu?a mie^`n Nam Vie^.t Nam, ta'c gia? cu?a ha`ng nga`n lo+`i ca, tu+` ti`nh ca ddo^i lu+'a dde^'n nha.c ca'ch ma.ng kha'ng chie^'n, ti`nh ca que^ ca, thanh nie^n ca, da^n ca, ta^m ca, nha.c tuye^n truye^`n chie^'n dda^'u, dda.o ca, lu+u vong ca, ngu.c ca, thie^`n ca\... Va(n Cao la` nha.c si~ ddu+o+.c hu+o+?ng huy chu+o+ng cao quy' nha^'t cu?a mie^`n Ba('c cu`ng vo+'i nha.c si~ Nguye^~n Xua^n Khoa't. O^ng la` ta'c gia? cu?a ba?n TIE^'N QUA^N CA, ba`i quo^'c ca tu+` tho+`i DDa?ng Co^.ng Sa?n Vie^.t Nam na('m quye^`n cho dde^'n nay, va` khoa?ng tre^n hai mu+o+i ba`i no^?i tie^'ng kha'c. Vi` a?nh hu+o+?ng cu?a hai o^ng tre^n la~nh vu+.c va(n ho'a qua' lo+'n, vi` cuo^.c so^'ng cu?a hai o^ng di'nh lie^`n dde^'n li.ch su+? hai mie^`n va`o mo^.t tho+`i ddoa.n so^i bo?ng va` vi` ca' ti'nh cu?a Va(n Ca va` Pha.m Duy ra^'t ma.nh co' nhie^`u lu'c ngu+o+`i ta co' ca?m tu+o+?ng nhu+ hai bo'ng da'ng ddo' dda~ la` hai bie^?u tu+o+.ng cu?a hai tha'i ddo^., hai lo^'i suy tu+o+?ng cu?a mo^.t so^' ddo^ng ngu+o+`i tri' thu+'c Vie^.t Nam o+? hai mie^`n cu?a giai ddoa.n Vie^.t Nam chia hai vo+'i con so^ng Be^'n Ha?i la`m gio+'i tuye^'n. Con ngu+o+`i cu?a Pha.m Duy la` hi`nh a?nh ro~ ra`ng cu?a mo^.t ngu+o+`i nghe^. si~ la^'y chu+~ tu+. do la`m chi'nh, la^'y ca' nha^n la`m ca(n ba?n. Trong mo^.t ba`i co' te^n CHO NHAU na(m 1957, o^ng co' vie^'t: Que^ hu+o+ng xin va^~n cho nhau nhu+ thu+o+`ng Cho du+'t tay chia ddo^i ddu+o+`ng Cho ro^`i, xin cha(?ng co`n vu+o+ng... Co' nghi~a la` ma(.c da^`u ti`nh que^ hu+o+ng cu?a o^ng ra^'t lo+'n vi` pha?i du`ng chu+~ "va^~n" o+? dda^y va` dda~ ddu+o+.c dde^` ca^.p dde^'n nhie^`u la^`n trong nhu+~ng ca khu'c dde.p nha^'t cu?a Vie^.t Nam nhu+ trong ba`i TI`NH CA (1953): To^i ye^u dda^'t nu+o+'c to^i, na(`m pho+i pho+'i be^n bo+` bie^?n xanh Ruo^.ng ddo^`ng vun so'ng ra Tha'i Bi`nh Nhi`n tru`ng du+o+ng ha't ca^u no la`nh... The^' ma`, khi pha?i lu+.a cho.n, khi pha?i "du+'t tay" ma` chia, du` cha^'p nha^.n da^ng hie^'n ca? ca'i so^'ng, ca'i che^'t, ca'i su+. nghie^.p, ke^? ca? Na`ng Tho+, Pha.m Duy kho^ng the^? la`m gi` kha'c ho+n la` "cho.n tu+. do": Cho nhau tie^'ng kho'c hay ca^u vui ddu`a Cho chie^'c no^i cho na^'m mo^` Cho ro^`i xin la.i tu+. do\... Ti`nh ye^u que^ hu+o+ng a^'y, o+? Va(n Cao la` bao tru`m, la` tuye^.t ddo^'i\. O^ng cha^'p nha^.n hy sinh mo.i nhu+~ng gi` ca' nha^n nha^'t, ddie^?n hi`nh la` sau khi dda~ cu+o+ng quye^'t da^'n tha^n hoa.t ddo^.ng cho ca'ch ma.ng va`o na(m 1944 (qua lo+`i ke^u go.i cu?a Vu~ Ky', mo^.t ngu+o+`i ddo^`ng chi' hu+o+'ng cu?a o^ng), Va(n Cao dda~ cha^'p nha^.n co^'ng hie^'n ddo+`i o^ng cho Vie^.t Minh, tu+` lo+`i ba?n nha.c BE^'N XUA^N pha?i ddo^?i tha`nh ba`i DDA`N CHIM VIE^.T dde^'n chuye^.n la`m "gia'n ddie^.p" no^.i tha`nh, chi? huy ca'c cuo^.c a'm sa't nhu+~ng ngu+o+`i ma` Vie^.t Minh cho la` nguy hie^?m. Ta. Ty. co' vie^'t la` khoa?ng na(m 1944, ba.n be` kho^ng ai bie^'t tin tu+'c gi` ve^` Va(n Cao, chi? sau khi Vie^.t Minh cu+o+'p chi'nh quye^`n, lu'c a^'y ba.n be` mo+'i bie^'t Va(n Cao dda~ la` tru+o+?ng ban a'm sa't no^.i tha`nh Ha` No^.i va` Ta. Ty. cho ra(`ng Va(n Cao co' mo^.t pha^`n tra'ch nhie^.m vo+'i nhu+~ng vu. ba('n ngu+o+`i vo+'i ba?n a'n dde^? la.i tre^n xa'c che^'t tru+o+'c nga`y Ca'ch Ma.ng tha`nh co^ng. Trong mo^.t ba`i ba'o to^i dda~ la`m tha^'t la.c, Va(n Cao co' no'i dde^'n mo^.t tru+o+`ng ho+.p o^ng dda~ ba('n che^'t mo^.t ngu+o+`i va` sau khi Vie^.t Minh tie^'p thu Ha` No^.i, o^ng ve^` tha^'y ti`nh ca?nh ngu+o+`i vo+. cu?a na.n nha^n, tu+` ddo' o^ng dda^m i't no'i nhie^`u ho+n tru+o+'c. Ca? hai ngu+o+`i ddo' dde^`u kho^ng ba'n tha^n vi` danh lo+.i\. Cu~ng nhu+ Va(n Cao, Pha.m Duy cu~ng le^n ddu+o+`ng phu.c vu. cho dda^'t nu+o+'c ba(`ng chi'nh tha^n xa'c cu?a mi`nh trong ma(.t tra^.n Nam Bo^. nhu+ mo^.t li'nh chie^'n va`o tho+`i 1945-46 va` sau na`y nhu+ mo^.t chie^'n si~ va(n ho'a ta.i ca'c qua^n khu Vie^.t Ba('c, Qua^n Khu 3, Qua^n Khu 4 va` ca? ma^.t khu Ba Lo`ng. O^ng dda~ nha^.p tra^.n vo+'i mo^.t ta^m ho^`n da^ng hie^'n: Nga`y bao hu`ng binh tie^'n le^n Bo+` co~i vang lu+`ng ca^u quye^'t chie^'n Bu+o+'c oai nghie^m theo tie^'ng su'ng ddi tung hoa`nh... (XUA^'T QUA^N-1945) Va` dda~ chu+'ng kie^'n nhu+~ng ca'i che^'t a^m tha^`m va` tha?m thie^'t cu?a nhu+~ng chie^'n si~ vo^ danh. Hi`nh a?nh cu?a chie^'n tranh trong nha.c kha'ng chie^'n cu?a Pha.m Duy la` hi`nh a?nh cu?a nhu+~ng con ngu+o+`i ca' nha^n, ho. co' the^? la` nhu+~ng ngu+o+`i li'nh chie^'n: La('ng tie^'ng nghe hi`nh da'ng Cu?a ngu+o+`i anh hu`ng... (CHIE^'N SI~ VO^ DANH-1945) hay ngu+o+`i vo+. o+? nha` may a'o cho cho^`ng: Anh ddi gie^'t gia(.c ngoa`i xa Em ve^` may a'o gu+?i ra chie^'n tru+o+`ng... MU`A DDO^NG CHIE^'N SI~-1947 hay hi`nh a?nh ra^'t dda^.m ne't cu?a ngu+o+`i me.: Tay na^ng na^ng le^n, ru+ng ru+'c nu+o+'c ma('t dda^`y Me. nhi`n dda^`u con, to'c tra('ng pha^'t pho+ bay Ta ye^u con ta, mo^i tra('ng be^'t ma'u co+`... BA` ME. GIO LINH-1948 No+i Va(n Cao con ngu+o+`i ca' nha^n bi. phai nha.t trong ly' tu+o+?ng, trong nhu+~ng ddoa`n ngu+o+`i, trong ta^.p the^?: DDoa`n qua^n Vie^.t Nam ddi, chung lo`ng cu+'u quo^'c Bu+o+'c cha^n do^`n vang tre^n ddu+o+`ng ga^.p ge^`nh xa . . . . . . . . . DDoa`n qua^n Vie^.t Nam ddi, sao va`ng pha^'p pho+'i Da('t gio^'ng no`i que^ hu+o+ng qua no+i la^`m than... TIE^'N QUA^N CA-1944 hay trong ba`i BA('C SO+N-1945: Toa'n chie^'n si~ bu+o+'c ve^` cha^u xu+a DDoa`n ngu+o+`i Vie^.t mo+'i quye^'t hi sinh mo^.t lo`ng... Trong chie^'n tha('ng, ta^'t ca? la` mo^.t, kho^ng co`n anh, co`n to^i, chi? la` toa`n da^n: Tre^n do`ng so^ng tro+? ve^` ddoa`n ngu+o+`i Reo mu+`ng vui tre^n so'ng nu+o+'c bie^'c Tro^i dda^`y so^ng bao dda'm xa'c thu` Da^n ha^n hoan nghe so'ng reo vi vu xa xa\... TRU+O+`NG CA SO^NG LO^-1947 Di~ nhie^n ddo' la` nhu+~ng ne't chi'nh co`n thi` trong Pha.m Duy, nhie^`u khi cu~ng bi. a?nh hu+o+?ng vo+'i khi' the^' cu?a toa`n quo^'c chie^'n ma` que^n ddi con ngu+o+`i ca' nha^n, nha^'t la` trong giai ddoa.n o^ng o+? Vie^.t Ba('c nhu+~ng nga`y dda^`u kha'ng chie^'n: Mo^.t ddoa`n ngu+o+`i trai hie^n ngang DDeo tre^n vai no+. ma'u xu+o+ng... KHO+?I HA`NH-1947 Trong la`n so'ng ho^` ho+?i, Pha.m Duy lu'c a^'y cu~ng na^ng ngu+o+`i la~nh tu. kha'ng chie^'n la` Ho^` Chi' Minh: O^i que^ hu+o+ng, nhu+~ng con ddu+o+`ng kha'ng chie^'n Da^n theo cu. Ho^`, dda~ pha^'t co+` cu`ng le^n... NGO.N TRA`O QUAY SU'NG-1947 hay: O^i tu+o+?ng chu+`ng nghe tie^'ng Cha gia` vo.ng tro+`i DDo^ng... DDU+O+`NG VE^` QUE^-1947 Rie^ng Va(n Cao cu~ng co' ba`i CA NG"I HO^` ChU? TI.CH na(m 1949, Ho^` Chu? Ti.ch trong ba`i na`y mang mo^.t hi`nh a?nh trang nghie^m cu?a cha gia` da^n to^.c, la~nh tu. mo^.t dda?ng pha'i nha^n da^n vo+'i giai ca^'p co^ng nha^n tie^`n phong: Bao co^ng nha^n tie^`n phong ddu+a nha^n da^n vu`ng le^n Nha^n da^n theo tu+`ng bu+o+'c cha gia`... DDie^?m kha'c bie^.t la` no+i Pha.m Duy, hi`nh a?nh cha gia` co' ve? la~ng ma.n, ti`nh ca?m ca' nha^n, trong khi no+i Va(n Cao, ddo' la` lo+`i tha`nh ki'nh, tin tu+o+?ng. Trong ti`nh ye^u que^ hu+o+ng va`o tho+`i chie^'n, Va(n Cao luo^n luo^n da^ng hie^'n ta^'t ca? dde^? phu.c vu. mo^.t nga`y tha('ng lo+.i toa`n da^n, mo^.t nga`y sa'ng ru+.c na('ng tro+`i, o^ng chi? muo^'n ngu+`ng trong vinh quang: Nu+o+'c non Vie^.t ta vu+~ng be^`n (TIE^'N QUA^N CA-1944) Gia(.c chu+a tan chie^'n dda^'u chu+a tho^i (LA`NG TO^I-1947) Co`n pha^`n Pha.m Duy, o^ng chi? muo^'n ngu+`ng trong hoa` bi`nh, kho^ng ma`ng vinh quang la('m: Thu o+i Thu, Ta vo^~ su'ng ca Ca cho ddo+`i, cho Thu vo+'i ta No+i bie^n khu, mong nho+' khu'c ca Ca^u Tha'i Hoa` cho muo^n chu'ng ta\... THU CHIE^'N TRU+O+`NG-1946 va` coi ddo' la` mo'n no+. ma'u xu+o+ng pha?i tra?: Ngu+o+`i ddi chie^'n dda^'u, xa'c ro+i ngoa`i ddo^`ng No+. na^`n ma'u xu+o+ng, ai na^'y tra? xong... N" XU+O+NG MA'U-1946 Trong ca'i mo^'i ti`nh lo+'n ddo^'i vo+'i dda^'t nu+o+'c, pha?n u+'ng va` su+. ddo'ng go'p cu?a Va(n Cao va` Pha.m Duy dda~ co' kha'c nhau, mo^.t co^'ng hie^'n va` hi sinh cho ta^.p the^?, mo^.t dde^` cao con ngu+o+`i tru+o+'c dda~, co^'ng hie^'n va` hi sinh chi? dde^? vinh danh con ngu+o+`i\. Nhu+ng ddie^?m chung la` ca? hai dde^`u vi` Vie^.t Nam, cho tu+. do va` cho con ngu+o+`i Vie^.t Nam: Nga`y mai bao a^'m no Die^.t xong qua^n Pha'p kia Cu+o+`i vang ta ha't ca^u Tu+. Do\... (Pha.m Duy, NHA.C TU'I XANH-1947) Co`n Va(n Cao ca ngo+.i Ho^` Chu? Ti.ch chi? dde^?: DDe^' quo^'c tan ta`nh he^'t Vinh quang nha^n da^n Vie^.t Nam... Va` chu+~ "ngu+o+`i" ma` Pha.m Duy ye^u cu~ng se~ le^n ngo^i: Tu+` dda^y ngu+o+`i bie^'t thu+o+ng ngu+o+`i Tu+` dda^y ngu+o+`i bie^'t ye^u ngu+o+`i\... (Va(n Cao, MU`A XUA^N DDA^`U TIE^N-1975) Trong mo^.t mo^'i ti`nh ye^u que^ hu+o+ng, me. Vie^.t Nam cha('c ha(?n sung su+o+'ng vo+'i hai ngu+o+`i con lo+'n ma` ta`i hoa nhu+ Va(n Cao va` Pha.m Duy, tuy hi`nh thu+'c bie^?u lo^. co' kha'c vi` hoa`n ca?nh lu'c ddo' qua' ngang tra'i nhu+ng cu`ng mo^.t ta^'m lo`ng tha`nh va` mo^.t su+. hi sinh ra^'t dde.p. DDo' la` bie^?u tu+o+.ng cho ti`nh a'i quo^'c cu?a ngu+o+`i Vie^.t ddang da^`n da^`n thoa't thai kho?i vo? o^'c bie^n gio+'i quo^'c gia cu+.c ddoan dde^? dde^'n mo^.t y' thu+'c nha^n ba?n dde.p ho+n, sa'ng suo^'t ho+n. Tuy nhie^n, ma(.c da^`u dda~ ye^u nu+o+'c nhu+ the^', dda~ ddo'ng go'p nhu+ va^.y, ca? Pha.m Duy la^~n Va(n Cao dde^`u mang mo^'i ha^.n lo`ng, kho^ng ddu+o+.c tha^'y a'nh chie^u du+o+ng tre^n be^'n Xua^n nu+o+'c Vie^.t. DDe^'n nay, nha.c Pha.m Duy va^~n co`n bi. ca^'m ha't ta.i Vie^.t Nam va` du` xa que^ hu+o+ng dda~ ga^`n 20 na(m, Pha.m Duy va^~n kho^ng ddu+o+.c phe'p ve^` tha(m xu+' xo+? vo+'i so^' tuo^?i tre^n 70. Co`n Va(n Cao, o^ng dda~ ba(.t sa'ng ta'c nha.c ra^'t la^u ro^`i, o^ng mang mo^.t ta^m su+. u ua^?n, da(`n trong su+. im la(.ng kho^ng cu`ng, da(`ng da(.c cu`ng men ru+o+.u\. Nhu+~ng ddo`n phe'p chi'nh tri. dda?ng pha'i, nhu+~ng tranh cha^'p quye^`n lo+.i trong va` ngoa`i Vie^.t Nam dda~ dda^?y ca? hai con ngu+o+`i ta`i danh Vie^.t Nam ra be^n le^` que^ hu+o+ng cu?a ho.. Sau nhu+~ng bo'ng a'c tha^`n phong kie^'n, thu+.c da^m. dde^' quo^'c, dda^y la` tho+`i ngu+. tri. cu?a hung tha^`n ddo? va` dollars, be` pha'i nhie^~m ma^`u sa('c ddi.a phu+o+ng. Bo.n ke^n ke^n co+ ho^.i xu+? du.ng nhu+~ng te^n la~nh tu. gia` nua ddo^.c ddoa'n la^?m ca^?m tho^'ng tri. Vie^.t Nam. Nhu+ng la`n so'ng li.ch su+? ddang u`a to+'i, ro^`i thi` so^' pha^.n ca'c con ngu+o+`i chi'nh tri. lo+.i du.ng xu+o+ng ma'u ngu+o+`i Vie^.t, ha~m hie^'p lo`ng tin con ngu+o+`i cu~ng se~ nhu+ nhu+~ng bi`nh vo^i ma` Phan Kho^i dda~ vie^'t nhu+ sau: Mo^.t dde^m mua` he`, gio' nam nhu+ ba~o, sa'ng tra(ng mo+` mo+`, to^i ru? ma^'y tha(`ng ba.n lu+'a tuo^?i vo+'i to^i ddi cho+i do.c ddu+o+`ng ca'i la`ng, ddi qua ddi`nh va` chu`a, bao nhie^u o^ng bi`nh vo^i tho+` tre^n tu+o+`ng tha`nh chu'ng to^i dde^`u ha^'t mo^.t loa.t xuo^'ng dda^'t ca?. Sao la.i la`m nhu+ the^', kho^ng ca^`n ly' lua^.n... Co' ddie^`u ra(`ng ky` na`y, se~ kho^ng nhu+ trong qua' khu+', co' le~ ngu+o+`i ta se~ la`m mo^.t ca'ch o^n hoa` ho+n la` ddem de.p ma^'y ca'i bi`nh vo^i cu~ ma` tuye^?n lu+.a ma^'y ca'i mo+'i thay va`o\. Ca'i na`o ma` di'nh cha(.t qua', se~ pha?i bu+'ng no' ddi dde^? dda(.t no' va`o ddu'ng vi. tri' li.ch su+? cu?a no'. Va`o nga`y ddo', nhu+~ng quye^`n lo+.i va` ta^m ho^`n ca' nha^n se~ ddu+o+.c to^n tro.ng trong mo^.t tinh tha^`n ta^.p the^? bie^'t tu+. tro.ng, co' ky? cu+o+ng va` co' su+'c ma.nh, dda^'y la` lu'c ngu+o+`i Vie^.t ba co~i se~ cu`ng chia chung nhu+~ng tie^'ng ha't tuye^.t vo+`i kho^ng bao gio+` ngu+ng nghi? tu+` A?i Ba('c to+'i DDa?o Nam cu?a hai thie^n ta`i\. Va` dda^y la` lu'c ddo^i ca'nh chim giang ho^` Va(n Cao va` Pha.m Duy dda~ cu`ng ve^` du+o+'i mo^.t be^'n Xua^n. Ca'i ca' nha^n tu+. do cu?a Pha.m Duy dda~ ke^'t ho+.p trong su+. y' thu+'c tra'ch nhie^.m ta^.p the^? cu?a Va(n Cao\. Ca'i ca'n ca^n na(`m o+? chie^`u ngang cu?a mu+'c qua^n bi`nh. Co`n na(m na(m nu+~a la` he^'t the^' ky? 20, to^i tin ra(`ng ca'i nga`y dde.p nhu+ va^.y pha?i la` sa('p dde^'n. Pha.m The^' DDi.nh (Australia) 05-11-1995 TA`I LIE^.U THAM KHA?O Tra(m Hoa DDua No+? Tre^n DDa^'t Ba('c,1956 Co+ So+? Xua^'t Ba?n SUDASIE Thie^n Thai, tuye^?n ta^.p nha.c Va(n Cao (Nha` xua^'t ba?n TRE?, 1988) Nga`n Lo+`i Ca, Pha.m Duy 1988-89 Ho^`i Ky' I va` II, Pha.m Duy, 1989 Ho^`i Ky' Ta. Ty. (Nha` xua^'t ba?n Tha(`ng Mo~ 1990) Ca^u Chuye^n Va(n Nghe^. : Ve^` Nga`y Sinh Cu?a Va(n Cao (Ba'o VN dda(ng la.i o+? ha?i ngoa.i) Buo^`nVui Mo^.t Thuo+? (Ba'o Lao DDo^.ng) Nha.c Si~ Va(n Cao Tro`n 70 Tuo^?i - Le^ Ha` Va^n (Ba'o Phu. Nu+~ Nga`y Nay, VICTORIA, U'c dda(ng la.i

)

[Return to Images of Hanoi Homepage]