Onverklaarbare woningen

Sommige huizen dragen een naam die bedoeld lijkt om de voorbijganger voor een raadsel te plaatsen. Zo ken ik een boerderij die UITVLUCHT heet. Waarom? Wat zouden ze daar binnen onder uitvluchten verstaan? Smoesjes, vluchtpogingen, leugens, uitstapjes, vliegtochtjes? Zijn de bewoners de drukte van Den Helder ontvlucht om een agrarisch bedrijf te vestigen aan de enige uitvalsweg die deze doodlopende stad te bieden heeft? Ik zal het gaan vragen.

Onderweg valt het op hoeveel huizen hier raadselachtige namen dragen. In het dorp halverwege WAHNFRIED, waar ik woon, en UITVLUCHT staat een huis met pal ervoor een immens rustiekhouten bord dat de tekst WAGENINGEN RETOR TILLO draagt. Een eindje verderop staat het omhoogwijzende witte huis dat in forse, strenge zwarte letters het opschrift DILEMMA draagt. Het dorp bestaat uit twee helften, gescheiden door een brede vaart. RETOR T[LLO en DILEMMA liggen aan de overzijde, misschien zijn de namen zo groot uitgevoerd opdat ook bijzienden de teksten vanaf de overzijde kunnen lezen en overdenken. Dat geldt niet voor de woning die even buiten het dorp ligt en waar op een houten bord een tweeregelige tekst staat die ik niet kan lezen, hoe ik ook tuur. Wel valt, een eind verderop en nog steeds aan de overzijde van de vaart, op een oerhollands bakstenen huis de onbegrijpelijke naam KLEIN ZWITSERLAND te ontcijferen.

UITVLUCHT is een boerderij die een zo propere indruk maakt dat ik me niet kan voorstellen dat hier ooit een koe heeft gepoept. Op het erf en ook achter de ramen is niemand te zien. Geen hond blaft wanneer ik me naar de zijdeur begeef (de voordeur, die alleen via een smetteloos gazon is te bereiken, lijkt niet voor gebruik bestemd). Ik klop, maar er verschijnt niemand. Dan loop ik om het huis heen. Het erf is verlaten en brandschoon, de schuurdeur gesloten. Uitvlucht: het klinkt nogal definitief.

Misschien is het beter zo, het oplossen van raadsels leidt vaak tot ontzetting.

Afstand nemend van de boerderij om tenminste met een foto thuis te komen, hoor ik een helikopter en plotseling komt me een banale, hopelijk onjuiste oplossing voor de geest: niet ver hiervandaan is het marinevliegveld De Kooy. Maar het huis en ook de onlosmakelijk ervan in lichtere baksteen uitgevoerde naam UITVLUCHT maken de indruk ouder te zijn dan het vliegveld.

Op de weg is het nu opvallend rustig, wat na enige tijd verklaard wordt door de nadering van iets onbegrijpelijks: een konvooi dat bijna de gehele breedte van de weg beslaat, zenuwachtige motoragenten, een politiebus met zwaailichten en daarachter een gevaarte dat doet denken aan een groot vliegtuig zonder vleugels. Even later blijkt het een Amerikaanse legerhelikopter te zijn, die met opgevouwen wieken langsrolt en enigszins gaat voorsorteren om linksaf te slaan, richting Breezand, over de niet erg brede ophaalbrug. Waarom? Een helikopter kan toch vliegen? En als hij stuk is, waarom wordt hij dan niet naar De Kooy gereden maar ervandaan? Zou hij straks gaan opstijgen, vanaf de weg naar Anna Paulowna? Omdat er vandaag toch minstens één raadsel moet worden opgelost, sluit ik me aan bij de stoet. Het centimeter-voor-centimeter passeren van de brug duurt zo lang dat ik uitstap en ga kijken. Metershoog boven de weg zit hij, de mythische Amerikaanse helikopterpiloot, een piepjonge, kaalgeknipte albino met een grijns die van een geheel andere beschaving getuigt.

Na het nemen van nog een brug gaat het gevaarte zich over een lange, lege weg voortbewegen met redelijke snelheid. Ik volg, want ik wil het opstijgen niet missen. Totdat ik niet verder durf, want de karavaan begeeft zich nu op verboden terrein, waterwingebied, en de politieauto rijdt nu achter de helikopter.

Omdat ik nog steeds nieuwsgierig ben naar het huis met het tweeregelige opschrift, neem ik terug de weg langs de andere zijde van de vaart: ik bedenk dat de naam van een huis even goed kan slaan op de omgeving als op het huis en zijn bewoners zelf; dat die naam UITVLUCHT eigenlijk afleidt van de zogeheten boerderij en de aandacht vestigt op de omgeving; en dat zoiets vaker het geval is met namen van huizen. Zo staan er in mijn dorp naast elkaar twee naar bouw identieke huizen; een paar jaar geleden was het ene verveloos en vervallen, het andere in staat van nieuw en voorzien van een bord HET VERSCHIL; totdat de buurman een grote opknapbeurt ondernam en daarna het bordje HET GROTE VERSCHIL aan zijn gevel bevestigde. Misschien is dit de sleutel tot die andere raadselachtige namen. En inderdaad, nu ik langs KLEIN ZWITSERLAND rijd en een goed uitzicht heb op het uitzicht van de bewoners ervan, zie ik wat zij altijd zien, aan de andere kant van de vaart, half verscholen achter bosschages: een Zwitsers chalet, midden in de polder.

Maar voor wat voor Dilemma de buren van de bewoners van het grote witte huis zich gesteld zien, kan ik niet ontdekken. Ik zal het eens gaan vragen, maar nu niet.

Wel heb ik het tweeregelige opschrift kunnen lezen. Het steekt niet alleen in formaat af bij de grote teksten die naar buren of iets geheimzinnigs verwijzen. Ik lees: