Hispan
Ido Societo
Sociedad Española Idista
Apartado de Correos 3142 E-14080
Córdoba, España
La forma condicional se obtiene añadiendo a la raíz del verbo la sílaba us; me esus, yo fuera, sería o fuese; tu esus, tu fueras, serías o fueses; il esus, el fuera, sería o fuese; ni havus, nosotros tuviéramos, tendríamos o tuviésemos; vi havus, vosotros (ustedes) tuviérais, tendríais o tuvieseis; li havus, ellos tuvieran, tendrían o tuviesen; me parolus, yo hablara, hablaría o hablase; tu donus, tú dieras, darías o dieses; il venus, el viniera, vendría o viniese.
El imperativo se obtiene por medio de la terminación ez añadida a la raíz del verbo; esez, sed, sea usted; ni esez, seamos nosotros; havez, tened, tenga usted; venez, venid, venga usted; voluntez, tenga usted la bondad; ne parolez kun il, no hable usted con él.
La palabra española hora se traduce en IDO por kloko. Se coloca primero las horas, enseguida los minutos: Esas du kloki, son las dos; du kloki e quarimo, dos horas y cuarto; du kloki e duimo, dos horas y media; du kloki e tri quarimi, dos horas y tres cuartos; sis kloki quaradek, seis horas y cuarenta minutos; non kloki kinadek e quar, nueve horas y cincuenta y cuatro minutos.
Para indicar el lugar y el tiempo se emplea la palabra ye, que no tiene significación particular. Ejemplos: ye la lasta foyo, la última vez; ye nokto-mezo, a media noche; la treno arivos ye tri kloki duadek, el tren llegará a las tres (horas) y veinte (minutos).
Pronombres indefinidos son los que vagamente aluden a personas o cosas. Los principales son: ula, alguno, a, cierto, a; ula kozo, o, abreviando, ulo, alguna, cierta cosa; nula, ninguno, a; nula kozo (o nulo), ninguna cosa, nada; ulu alguien (persona); nulu, nadie; uli, algunos; nuli, ningunos; ule, de algún modo (forma adverbial); nule, de ningún modo; irga, cualquiera; irge, de cualquier modo o manera; irgu, cualquiera (persona); irgo, cualquiera (cosa); altra, otro, a; altre, de otra manera o modo; altro, otra cosa; kelka, alguna, a; kelka pano, algún pan; singlu, cada uno; omna, todo, toda; multa, mucho, a; multa pano, mucho pan; poka, poco, a; poka vino, poco vino; plura, varios, as; plura plumi, varias plumas; ipsa, mismo; tanta, tanto, a.
Pondremos algunos ejemplos de frases completas que ilustren al alumno lo suficiente para el uso correcto de los pronombres indefinidos: me skribos ipsa la letro, yo mismo escribiré la carta; donez a me irgo, deme usted cualquier cosa; irgu komprenos to, cualquiera (persona) comprenderá eso; venez irge, ma venez, venid de cualquier modo, pero venid; me ne povis vendar omna mea libri, no he podido vender todos mis libros.
EJERCICIOS
Después de leídas en alta voz, cópiense y apréndanse de memoria las palabras siguientes:
vice qua supozar esforci konsentar pekunio apertar apertez voluntar informar aceptar atencar repozar turo konsilo ombro vespero horo donar lente |
en vez de que suponer esfuerzos consentir dinero abrir abrid, abra Vd. tener la bondad informar aceptar atender, poner atención reposar, descansar vuelta consejo sombra tarde hora dar lentamente |
ni bezonas necesa saja rapide frue hike frazo lore ne plus sat precize do horlojo kontenta certe arboro konocar venar klozez |
necesitamos necesario sensato, a rápidamente temprano aquí frase entonces ya... no. no... más bastante precisamente por lo tanto, así pues, pues reloj contento, a ciertamente, por cierto árbol conocer venir cerrad, cierre usted |
LECTURA Y TRADUCCIÓN
Por indikar la hori dil horlojo, on uzas la vorto «kloko». Vice qua kloko esas? on darfas dicar od uzar la frazo: qua tempo esas? Il parolis a singlu. El esus kontenta, se el ne plus standus malada. Il venus certe kun me, se il savus ke me facos montoturo. Tu ne donus ad il pekunio, se tu konocus il tam bone kam me. Ni komprenus vu plu bone, se vu parolus kelke plu lente. Me irus volunte che mea parenti, se me havus la necesa tempo. Dicez ad il ke il paroles kun me. Klozez la pordo ed apertez la fenestro. Ni laborez rapide, kande la laboro esos facita, ni repozos en la ombro dil grad arboro. Ka vu povas dicar a me, qua kloko esas? Esas nun precize non kloki duadek. Ye qua kloko ni manjos cadie vespere? Ni manjos ye ok kloki. Ni bezonos tri hori por irar al urbo, se ni do departos hike ye sis kloki, lore ni arivos en la urbo ye non kloki. Tempo esas pekunio. Tanta esforci por nulo.
Sequanta: Leciono X
Antea: Leciono VIII