Turk Karikaturist & illustrator,Sanat Ogretmeni...

TURKIYE KARIKATURCULERI

Cemal Nadir GÜLER

GIRIS

Cemal Nadir Guler icin ne dediler?

KIRK YIL SONRA CEMAL NADIR

Genc Cumhuriyetin ilk yillari.Yeni bir devlet olmanin coskulu heyecani.Koca bir dunya savasinin getirdigi endiseler ve savasin toplumun ustune yikip gittigi bunaltici etkiler, sikintilar.Tek partili burokratik bir yonetim ve onun kisitli havasinda yesertilmeye calisilan gelecek umutlari.Butun bunlar Cemal Nadir'in calisma ortamini gosterdigi kadar,onun cizgilerinin nedenlerini ve konularini da olusturuyordu.O yasadigi gunu ve kosullari dogru degerlendirmis bir sanatcidir.Onemi de bence buradadir.Yasadigi ve cizdigi gunlerde izleyicilerinin, onun "tiryakisi"olduklarini soylemeleri sanirim bu yuzdendir.
Falih Rifki onun olumunden sonra "Ulus"da yazdigi bir yazida soyle diyor; "Her sabah,gazetesinin kosesinde, Cemal Nadir'i arardik. O,gunumuzun ferah ve acik bir baslangici idi." Cemal NAdir de kendisiyle mizah anlayisini tanimlarken; "(...) Her zaman ulke ve toplum sorunlarini kendime konu sectigime gore mizahi, gercekleri kahkaha gurultuleri ile ort bas eden bir palyaco degil, gulumseme ve dusunce isigi ile ortaya cikartan bir felsefe sanati olarak gordugum analasilir" diyor. Bu yaklasimi zaman zaman yineleyen Cemal Nadir, 1943' de Gokbru'de yayimlanan ayni konusmanin bir baska yerinde de mizah cesitlerinden soz ederken, dogu uluslarinda felsefe olan mizahin, batida gidiklama bicimini aldigini soyluyor.
Cemal Nadir gercekten de yalin cizgileri,yalin tiplemeleri ve karikatur sanatimiza getirdigi yeni boyutlarla bir dusunce adami,bir sanatci olarak buyuk ilgi toplamisti. Vala Nurettin onun icin bir yazisinda "Cemal Nadir kadin bicimlerini Ramiz gibi 'genel istege uygun' cizemiyordu.Bu da onu calistigi dergi sahiplerinin gozunde az ticari gelir saglayan bir sanatci kiliyordu. Ve sonunda Cemal Nadir, umitsizlige kapilip memleketine ,Bursa'ya cekildi,tabelacilik yapmaya basladi. Bir sure sonra yeniden basina dondugunde artik o siyasi karikaturler yapmaktaydi. Bu kez de Ankara'da n urkurtucu haberler,tepkiler,gelmeye baslar. Cemal Nadir bu tepkilere karsi "methu sena" edici [ovucu] karikaturu icad edemedi ama,diyor Va -Nu,"sosyal karikatur tipini buldu. Yani elestirilerini politik kisilere degil halka yoneltti."
Cemal Nadir,kendinden oncekileri yinelememis,onlarin yolundan gitmemisti.Cizgi ve mizah anlayisinin eski ile hic ilgisi kalmamisti. Cikis yolunu eski'de degil, henuz ortada olmayan yeni'yi arastirip bulmakta aramisti. Kirk yil sonra onda hala taze bir seyler bulabilmemizin gizi bence burada olmali.
Karikaturlerinde, nukte yapmaya elverisli, uydurulmus ve dar bir dunya yerine, tum boyutlari ve sorunlari ile gercek dunyamizi kullanmayi secmistir. Boylece karikaturun eski ilgi alani, Cemal Nadir'in calismalari ile birden bire olaganustu genisleyivermistir. Daha once cizerlerin kalemlerine takilmayan nice kisi ve olay, onun karikaturlerine konu olmaya baslamistir. O da bu yeni calismalarin ve bicim arayislarinin bir geregi olarak, sokak sokak gezip dolasmaya ve gordugu tum ayrintilari toplayip, ayiklamaya girmistir. Ciziciligini cevre inceliyicigi ile birlikte goturmustur. Zaman icinde bu calismalara, yine daha once pek gorulmeyen "cizgi tipler" de eklenmeye baslamis. Giderek o, yasadigi gunlerin diger cizerlerini de etkilemis ve ortaya bir " Cemal Nadir Okulu" cikmistir diyebiliyoruz. Sonuc olarak Cemal Nadir, kendi donemine adini vermis bir sanatci olmustur.
Cemal Nadir icin en verimli II. Dunya Savasi Yillari olmustur. Karikaturlerinde barisi, dunya barisini savunan sanatci, o yillarda tum dunyaya gozdagi veren, Yunanistan'i yutup, Edirne sinirina dayanan fasizme karsi yurekli bir karikatur savasi surdurmustur. Oysa ayni gunlerde, ulkede fasizmin zaferini bekleyenler vardir.
Cemal nadir, ilk gazete cizeri olmasi, karikaturun ilgi alanini genisletmesi, yeni bicim aramalarina girmesi, ilk kez cizgi tipler yaratmasinin yani sira, calismalarini duzenli yayimlanan albumlerde toplayarak onlara kalicilik saglama cabalarinini surdurmesi ile de cagdaslarina onculuk etmis bir cizerdir. Yasadigi surece her zaman arastirici olan Cemal nadir'in esi, onun icin "Bohem degildi, duzenliydi,felsefi bir tarafi vardi" diyor.
Cemal Nadir karikaturun nasil cizildigini ve islevlerini aciklarken, gecerligini her zaman koruduguna inandigim ve burada yinelemekten cok hoslandigim su sozleri soyluyordu;"Dunya ve toplum olaylarinda zekayi kamcilayan bir kudret bir uyarici bulundugunu da unutmamak gerekir. Ve boylece oldugu icindir ki, bizler <<kendinden komik>> olaylari kagitlara cizivermekten baska bir sey yapmayiz." Ve surduruyor aciklamasini; Her sayin gulunecek bir tarafi vardir. Fakat olay kalabaligi arasinda bunlari secebilmek icin durbun gibi buyutup yaklastiran bir yardimci gerekir. Karikaturlerimle size bu yardimi yapabilirsem ne mutlu. Konularin yasamla ne derece ilgileri oldugunu merak edenler nuktelerin sirtindaki abartilmis giyecekleri atip gercekleri gorebilirler."

Tan ORAL/27-Subat/1987/Cumhuriyet

Geri Ileri