İNSAN
HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ
"insan
Hakları Evrensel Beyannamesi, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunca 50 yıl önce 10
Aralık 1948 günü kabul edilmiştir. Geçen yıl 75.yılını kutladığımız Türkiye
Cumuriyeti'nin Anayasa'da belirtilen niteliklerinden biri de "insan haklarına
saygılı" olmaktır.
İnsan hakları evrensel beyannamesinin Türkiye'de "resmi gazete ile yayınından
sonra okullarda okutulması, yorumlanması, Bakanlar Kurulu'nun 6 nisan 1949
tarihli toplantısında 3/9119 sayı ile kararlaştırılmıştır.
Aşağıdaki metin, 27 mayıs 1949 tarih ve 7217 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan
resmi çeviridir.
İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ
İnsanlık topluluğunun bütün bireyleriyle kuruluşlarının bu Bildirgeyi her zaman
göz önünde tutarak eğitim ve öğretim yoluyla bu hak ve özgürlüklere saygıyı
geliştirmeye, giderek artan ulusal ve uluslararası önlemlerle gerek üye
devletlerin halkları ve gerekse bu devletlerin yönetimi altındaki ülkeler
halkları arasında bu hakların dünyaca etkin olarak tanınmasını ve uygulanmasını
sağlamaya çaba göstermeleri amacıyla tüm halklar ve uluslar için ortak ideal
ölçüleri belirleyen bu İnsan Hakları Evrensel Bildirgesini ilan eder.
Madde 1-
Bütün insanlar özgür,
onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler,
birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.
Madde 2-
Herkes, ırk, renk,
cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir görüş, ulusal veya sosyal köken,
mülkiyet, doğuş veya herhangi başka bir ayrım gözetmeksizin bu Bildirge ile ilan
olunan bütün haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir.
Ayrıca, ister bağımsız olsun, ister vesayet altında veya özerk olmayan ya da
başka bir egemenlik kısıtlamasına bağlı ülke yurttaşı olsun, bir kimse hakkında,
uyruğunda bulunduğu devlet veya ülkenin siyasal, hukuksal veya uluslararası
statüsü bakımından hiçbir ayrım gözetilmeyecektir.
Madde3 -Yaşamak, özgürlük ve kişi
güvenliği herkesin hakkıdır.
Madde 4-
Hiç kimse kölelik veya
kulluk altında bulundurulamaz, kölelik ve köle ticareti her türlü biçimde
yasaktır.
Madde 5-
Hiç kimseye işkence
yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve
ceza verilemez.
Madde 6-
Herkesin, her nerede
olursa olsun, hukuksal kişiliğinin tanınması hakkı vardır.
Madde 7-
Herkes yasa önünde
eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın korunmasından eşit olarak yararlanma
hakkına sahiptir. Herkesin bu Bildirgeye aykırı her türlü ayrım gözetici işleme
karşı ve böyle işlemler için yapılacak her türlü kışkırtmaya karşı eşit korunma
hakkı vardır.
Madde 8-
Herkesin anayasa yada
yasayla tanınmış temel haklarını çiğneyen eylemlere karşı yetkili ulusal
mahkemeler eliyle etkin bir yargı yoluna başvurma hakkı vardır.
Madde 9-
Hiç kimse keyfi olarak
yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün edilemez.
Madde 10-
Herkesin, hak ve
yükümlülükleri belirlenirken ve kendisine bir suç yüklenirken, tam bir şekilde
davasının bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından hakça ve açık olarak
görülmesini istemeye hakkı vardır.
Madde 11
1. Kendisine bir suç yüklenen herkes, savunması için gerekli olan tüm
güvencelerin tanındığı açık bir yargılama sonunda, yasaya göre suçlu olduğu
saptanmadıkça, suçsuz sayılır.
2. Hiç kimse işlendiği sırada ulusal yada uluslararası hukuka göre bir suç
oluşturmayan herhangi bir eylem veya ihmalden dolayı suçlu sayılamaz. Kimseye
suçun işlendiği sırada uygulanabilecek olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.
Madde 12-
Kimsenin özel yaşamına,
ailesine konutuna yada haberleşmesine keyfi olarak karışılamaz, şeref ve adına
saldırılamaz. Herkesin bu gibi karışma ve saldırılara karşı yasa tarafından
korunmaya hakkı vardır.
Madde 13
1. Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı
vardır.
2. Herkes , kendi ülkesi de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeden ayrılmak ve
ülkesine yeniden dönmek hakkına sahiptir.
Madde 14
1. Herkesin zulüm altında başka ülkelere sığınma ve sığınma olanaklarından
yararlanma hakkı vardır.
2. Gerçekten siyasal nitelik taşımayan suçlardan veya Birleşmiş Milletlerin amaç
ve ülkelerine aykırı eylemlerden doğan kovuşturma durumunda bu haktan
yararlanılamaz.
Madde 15
1. Herkesin bir yurttaşlığa hakkı vardır.
2. Hiç kimse keyfi olarak yurttaşlığından veya yurttaşlığını değiştirme
hakkından yoksun bırakılamaz.
Madde 16.
1.Yetişkin her erkeğin ve kadının , ırk, yurttaşlık veya din
bakımlarından herhangi bir kısıtlamaya uğramaksızın evlenme ve aile kurmaya
hakkı vardır.
2. Evlenme sözleşmesi, ancak evleneceklerin özgür ve tam iradeleriyle yapılır.
3. Aile, toplumun, doğal ve temel unsurudur, toplum ve devlet tarafından korunur.
Madde 17
1. Herkesin tek başına veya başkalarıyla ortaklaşa mülkiyet hakkı vardır.
2. Hiç kimse keyfi olarak mülkiyetinden yoksun bırakılamaz.
Madde 18-
Herkesin düşünce,
vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak, din veya topluca, açık olarak ya
da özel biçimde öğrenim, uygulama, ibadet ve dinsel törenlerle açığa vurma
özgürlüğünü içerir.
Madde 19-
Herkesin düşünce ve
anlatım özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak düşüncelerinden dolayı rahatsız
edilmemek, ülke sınırları söz konusu olmaksızın, bilgi ve düşünceleri her yoldan
araştırmak, elde etmek ve yaymak hakkını gerekli kılar.
Madde 20
1. Herkesin silahsız ve saldırısız toplanma, dernek kurma ve derneğe katılma
özgürlüğü vardır.
2. Hiç kimse bir derneğe girmeye zorlanamaz.
Madde 21.
1. Herkes, doğrudan veya serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığı ile ülkesinin
yönetimine katılma hakkına sahiptir.
2. Herkesin ülkesinin kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkı vardır.
3. Halkın iradesi hükümet otoritesinin temelidir. Bu irade, gizli veya
serbestliği sağlayacak benzeri bir yöntemle genel ve eşit oy verme yoluyla
yapılacak ve belirli aralıklarla tekrarlanacak dürüst seçimlerle belirlenir.
Madde 22-
Herkesin, toplumun bir
üyesi olarak, sosyal güvenliğe hakkı vardır. Ulusal çabalarla ve uluslararası
işbirliği yoluyla ve her devletin örgütlenmesine ve kaynaklarına göre, herkes
onur ve kişiliğinin serbestçe gelişim için gerekli olan ekonomik, sosyal ve
kültürel haklarının gerçekleştirilmesi hakkına sahiptir.
Madde 23
1. Herkesin çalışma, işini serbestçe seçme, adaletli ve elverişli koşullarda
çalışma ve işsizliğe karşı korunma hakkı vardır.
2.Herkesin, herhangi bir ayrım gözetmeksizin, eşit iş için eşit ücrete hakkı
vardır.
3. Herkesin kendisi ve ailesi için insan onuruna yaraşır ve gerekirse her türlü
sosyal koruma önlemleriyle desteklenmiş bir yaşam sağlayacak adil ve elverişli
bir ücrete hakkı vardır.
4. Herkesin çıkarını korumak için sendika kurma veya sendikaya üye olma hakkı
vardır.
Madde 24-
Herkesin dinlenmeye,
eğlenmeye, özellikle çalışma süresinin makul ölçüde sınırlandırılmasına ve
belirli dönemlerde ücretli izne çıkmaya hakkı vardır.
Madde 25
1. Herkesin kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme, giyim, konut
ve tıbbi bakım hakkı vardır. Herkes, işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk,
yaşlılık ve kendi iradesi dışındaki koşullardan doğan geçim sıkıntısı durumunda
güvenlik hakkına sahiptir.
2. Anaların ve çocukların özel bakım ve yardım görme hakları vardır. Bütün
çocuklar, evlilik içi veya evlilik dışı doğmuş olsunlar, aynı sosyal güvenceden
yararlanırlar.
Madde 26.
1. Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından ilk ve temel eğitim
aşamasında parasızdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleksel eğitim herkese
açıktır. Yüksek öğretim, yeteneklerine göre herkese tam bir eşitlikle açık
olmalıdır.
2. Eğitim insan kişiliğini tam geliştirmeye ve insan haklarıyla temel
özgürlüklere saygıyı güçlendirmeye yönelik olmalıdır. Eğitim, bütün uluslar,
ırklar ve dinsel topluluklar arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu özendirmeli
ve Birleşmiş Milletlerin barışı koruma yolundaki çalışmalarını geliştirmelidir.
3. Çocuklara verilecek eğitimin türünü seçmek, öncelikle ana ve babanın hakkıdır.
Madde 27
1. Herkes toplumun kültürel yaşamına serbestçe katılma, güzel sanatlardan
yararlanma, bilimsel gelişmeye katılma ve bundan yararlanma hakkına sahiptir.
2. Herkesin yaratıcısı olduğu bilim, edebiyat ve sanat ürünlerinden doğan maddi
ve manevi çıkarlarının korunmasına hakkı vardır.
Madde 28-
Herkesin bu Bildirgede
öngörülen hak ve özgürlüklerin gerçekleşeceği bir toplumsal ve uluslararası
düzene hakkı vardır.
Madde 29
1. Herkesin, kişiliğinin serbestçe ve tam gelişmesine olanak veren
topluma karşı ödevleri vardır.
2. Herkes haklarını kullanırken ve özgürlüklerinden yararlanırken, başkalarının
hak ve özgürlüklerinin tanınması ve bunlara saygı gösterilmesinin sağlanması ve
demokratik bir toplumda genel ahlak ve kamu düzeniyle genel refahın gereklerinin
karşılanması amacıyla yalnız yasayla belirlenmiş sınırlamalara bağlı olur.
3. Bu hak ve özgürlükler hiçbir koşulda Birleşmiş Milletlerin amaç ve ilkelerine
aykırı olarak kullanılamaz.
Madde 30-
Bu bildirgenin hiçbir
kuralı, herhangi bir devlet, topluluk veya kişiye, burada açıklanan hak ve
özgürlüklerden herhangi birinin yok edilmesini amaçlayan bir girişimde veya
eylemde bulunma hakkını verir biçimde yorumlanamaz.