S.M. Dermout - gynaecoloog, ziekenhuis De Heel, Zaandam
Prof Dr.H.B.M. van de Wiel - psycholoog, Academisch Ziekenhuis Groningen
Inleiding
Acht jaar lang is Sylvia Dermout, gynaecoloog en lotgenote, voorzitter geweest van de stichting Olijf, netwerk van vrouwen met gynaecologische kanker. Inmiddels ligt het voorzitterschap achter haar, maar is zij als lid van de Raad van Advies nog aan de stichting verbonden. Vanuit de patiëntenvereniging Olijf kwamen er regelmatig vragen bij haar van vrouwen die door de behandeling onvruchtbaar waren geworden. Een grote groep Olijfvrouwen heeft een operatie gehad waarbij wel de baarmoeder, maar niet belde eierstokken zijn verwijderd. Een kind krijgen via draagmoederschap zou dan mogelijk zijn, ware het niet dat hoogtechnologisch draagmoederschap (dus via de IVF-methode) in Nederland verboden was. Na jarenlange correspondentie tussen Dermout en enkele IVF-klinieken, ziekenhuizen, Ministerie en de Gezondheidsraad, heeft minister Borst in 1997 uiteindelijk toestemming gegeven voor het doen van ideëel draagmoederschap onder strikte voorwaarden, die u elders in dit artikel kunt lezen. Na enige tijd hebben zich ook andere vrouwen zonder baarmoeder aangemeld, zoals door het MRK-syndroom of door een operatie.
Prof Dr. Van de Wiel is eveneens al jaren betrokken bij de stichting OLIJF, zodat het een logische zaak leek hem te betrekken bij het onderzoek naar draagmoederschap. Hij zorgt met name voor de goede verwerking en interpretatie van de psychologische gegevens.
Wat is hoog technologisch draagmoederschap?
Bij hoogtechnologisch draagmoederschap worden eicellen van de wensmoeder bevrucht met het zaad van de wensvader via de IVF-methode. Normaal gesproken zou een daaruit ontstaan embryo worden teruggeplaatst bij de wensmoeder, doch in dit geval is dit natuurlijk niet mogelijk door het ontbreken van de baarmoeder. Een (schoon)zusje of goede vriendin stelt haar baarmoeder ter beschikking, en na de geboorte wordt een 1 00% genetisch eigen kind teruggegeven aan de wensouders.
Doel van het onderzoek
Minister Borst heeft aan de gynaecologenvereniging gevraagd een protocol op te stellen, waaraan kandidaten moeten voldoen, met daarbij het advies dit in onderzoeksverband op te zetten. Aangezien Dermout al negen jaar bij deze materie betrokken was, leek het haar logisch dat zij als gynaecoloog dit project op zich zou nemen. Het is de bedoeling dat het ooit zal uitmonden 'm het schrijven van een proefschrift waarop zij hoopt te promoveren. Na afloop van het onderzoek zal er dan een aangepast, definitief protocol aan de gynaecologenvereniging worden aangeboden, waarna hopelijk meer IVF-klinieken bereid zullen zijn de procedures te verrichten.
Wie komen hiervoor in aanmerking?
Tot nu toe zijn de volgende criteria geformuleerd:
· De wensmoeder mag geen baarmoeder (meer) hebben door medische reden of een moet ziekte hebben waardoor een zwangerschap een levensbedreigende situatie oplevert. In bepaalde gevallen komt ook iemand met een niet-functionele baarmoeder in aanmerking, b.v. bij een wensmoeder met vroeggeboortes, waarbij haar gynaecoloog van mening is dat het voldragen van een eigen zwangerschap nooit tot de mogelijkheden zal behoren.
· De draagmoeder moet één of meer kinderen hebben.
· De draagrnoeder moet een familielid of goede vriendin zijn (ideëel draagmoederschap).
· Commercieel draagmoederschap is absoluut verboden.
· Wens- en draagmoeder moeten voldoen aan bepaalde leeftijdsgrenzen (respectievelijk maximaal 40 en 44 jaar).
In het onderzoeksverband gelden buiten bovenstaande nog andere criteria:
· er mag niet zelfstandig publiciteit worden gezocht de wens- en draagouders dienen de Nederlandse nationaliteit te bezitten en de Nederlandse taal goed te beheersen i.v.m. de interviews
· kandidaten dienen akkoord te gaan met het protocol voor deelname aan deze procedure
· de zwangerschap(pen) en bevallingen) van de draagmoeder moeten 'm medisch opzicht dusdanig verlopen zijn dat deze bij een hernieuw e zwangerschap niet op voorhand een potentieel risico oplevert voor de gezondheid van de draagmoeder
Wie komen niet in aanmerking?
Niet in aanmerking komen vrouwen waarbij het niet is uitgesloten dat zij ooit zelf een zwangerschap zullen uitdragen. Dit is een uitdrukkelijk advies van minister Borst, die het draagmoederschapproject als "ultimum remedium" (enige en laatste mogelijkheid) ziet. Dit houdt in dat de gehele "IVF-groep" niet in aanmerking kan komen voor dit onderzoek, zelfs al zouden deze vrouwen uitbehandeld zijn in de IVF-kliniek
Tevens worden voor de start van de gehele procedure AIDS-testen geëist van wens- en draagouders; uiteraard mag geen van de kandidaten hiermee besmet zijn. Ook wordt voor de start van de procedure een zaadanalyse van de wensvader afgenomen om te bepalen of IVF van de wensvader uit succesvol kan zijn.
Inhoud van het onderzoek
Aan het onderzoek bestaat uit het afnemen van uitgebreide psychologische interviews en vragenlijsten. Per viertal wordt een elk geïnterviewd door Dermout en/of door Prof. Dr. H.B.M. van de Wiel, hoogleraar Psychologie, in een open vraaggesprek van ongeveer 1 uur per persoon. Daarnaast dienen er per kandidaat 3 psychologische vragenlijsten te worden ingevuld, tezamen ongeveer 350 vragen. Als hierna de IVF-procedure kan starten, worden kandidaten doorverwezen naar een aan het onderzoek verbonden IVF-kliniek. Helaas is het ook- bij deze methode zo dat slechts 30% van de draagmoeders zwanger zal worden. Indien dit het geval is" volgt er een tweede interview met alle betrokkenen tijdens de zwangerschap. Na de geboorte van de baby of na het mislukken van de procedure, volgt er opnieuw, nu een afsluitend, interview.
Buiten het psychologisch deel van het onderzoek, wordt er uiteraard naar de medische resultaten gekeken (verloop IVF-procedures, verloop zwangerschappen, verloop geboortes). Deze resultaten zullen worden vastgelegd in het proefschrift, dat afgesloten wordt met een ethisch en een juridisch deel.
Juridische aspecten
Voor het juridische deel worden wij bijgestaan door twee advocaten die
gespecialiseerd zijn in draagrnoederschap. Dit zijn Mr. J. Schepel, oud advocaat te Rotterdam en al jaren zeer geïnteresseerd op dit terrein en Mr. E.Ph.R. Sutorius te Arnhem. Door hen is inmiddels ook jurisprudentie verkregen over versnelling van de adoptieprocedure na het geboren worden van een baby. Hoewel het kind aanvankelijk eerst een jaar als pleegkind bij de wensouders zal verblijven, is het nu via deze ontheffing mogelijk de adoptieprocedure na precies een jaar feitelijke verzorging en opvoeding door de wensouders in te dienen,' zodat het kind dan de achternaam en erfrechten zal kunnen krijgen van de wensouders.
Als deze ontheffing mislukt was, zouden de wensouders niet eens aan de adoptieprocedure hebben kunnen beginnen, althans niet zonder andere ingewikkelde kunstgrepen.
Inmiddels is door Dermout een juridische checklist opgesteld (concept-contract), die als basis moet dienen voor het zich bewust worden van de consequenties op medisch en juridisch terrein. Het is de bedoeling dat de wens- en draagouders hierover uitgebreid van gedachten wisselen en een overeenkomst aan de hand van dit concept-contract samenstellen, die vóór de start van de IVF-procedure aan het onderzoeksteam dient te worden ingeleverd. Het concept-contract wordt pas uitgereikt na het afnemen van de eerste interviews, zodat later afgetast kan worden in hoeverre kandidaten zich bewust zijn van alle medische en juridische aspecten, die draagmoederschap met zich meebrengen.
Het is dus op deze plaats niet mogelijk de inhoud van dit concept-contract bekend te maken.
Resultaten tot nu toe
In principe mogen er drie IVF-pogingen worden gedaan, waarbij maximaal twee embryo's per poging worden geplaatst. Tot nu toe zijn acht vrouwen behandeld, waarbij vier zwangerschappen zijn opgetreden. Op dit moment staan 8 viertallen gepland om voor het einde van dit jaar een behandeling te ondergaan. Enkelen hiervan zijn daar al mee bezig. De overige vrouwen staan op een wachtlijst. Het
onderzoek zal niet onbeperkt door kunnen gaan, met name omdat het in eigen tijd en zonder structurele subsidies wordt uitgevoerd. Voorlopig worden er nog kandidaten opgenomen. Een probleem wat zich in de toekomst zal gaan voordoen is dat er waarschijnlijk een gat zal vallen tussen de beëindiging van het onderzoek en het oppakken van de procedures in andere IVF-klinieken. Tot nu toe was geen der academische ziekenhuizen bereid aan ons onderzoek mee te werken, omdat het moeilijk blijkt te zijn goedkeuring te verkrijgen van IVF-commissies, ethische commissies en/of Raden van Toezicht.
De twee gynaecologen tot nu toe aan ons onderzoek meedoen zijn Dr. C.A.M. Jansen van de Reinier de Graaf Groep te Voorburg en W. Beekhuizen van de Stichting Medisch Centrum voor Geboorteregeling (SMCG) te Leiden.
Hoe aanmelden?
Gezien de enorme tijdsbelasting die dit onderzoek, dat buiten werktijd wordt verricht, nu al met zich meebrengt, heeft aanmelding alleen zin als de aanmelder aan alle bovengenoemde criteria voldoet. Indien dit het geval is, kunt u een kort briefje sturen met opgave van leeftijd, leeftijd draagmoeder, beknopte reden waarom u op medisch gronden in aanmerking denkt te komen voor het draagmoederschap, adres (liefst ook e-mail adres) en telefoonnummer aan: S.M. Dermout, gynaecoloog, Ziekenhuis De Heel, Postbus 210, 1500 EE Zaandam.
S.M. Dermout, gynaecoloog
juni 1999
Let op updated!! (augustus 2000)
Op dit moment verkeerd het onderzoek zich in de afrondende fase. Nieuwe
aanmeldingen worden dan ook niet meer behandeld, maar worden in
portefeuille geplaatst. Op het moment dat het onderzoek helemaal is afgerond
zal Dr. Dermout advies uitbrengen aan de Regering. De verwachting is dat
er nog zo'n 1 tot 2 jaar gewacht moet worden op een positief besluit vanuit
de regering (zodra er meer bekend is over dit tijdsbestek zullen wij dat
hier zeker bekend maken). Op het moment dat de regering een positief besluit
uitspreekt is de verwachting dat het traject binnen een half jaar kan worden
voorgezet, de mensen die in portefeuille zitten zullen als eerste behandeld
worden. De criteria zoals nu gesteld zullen ook na het positieve besluit zo
blijven. Aanmelden om op de wachtlijst te komen heeft dus alleen maar zin
als u aan de bovengenoemde criteria voldoet.
let op updated!! ( oktober 2001)
Dr Dermout is onlangs gepromoveerd op het onderwerp draagmoederschap!
Het is nu hopen dat Minister Borst haar bijdragen wil gaan geven aan verdere behandelingen!
Wij houden u op de hoogte.
