ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Β΄ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΤΡΙΤΗ 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001

ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:ΔΟΥΚΑ ΜΑΡΙΑΝΘΗ- ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ

Κείμενο από το πρωτότυπο (στίχοι 58 -77)

ΙΣ. Νῦν δ'αὖ μόνα δὴ νὼ λελειμμένα σκόπει 58

ὅσῳ κάκιστ' ὀλούμεθ', εἰ νόμου βίᾳ

ψῆφον τυράννων ἢ κράτη παρέξιμεν. 60

Ἀλλ' ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο μὲν γυναῖχ' ὅτι

ἔφυμεν, ὡς πρὸς ἄνδρας οὐ μαχουμένα·

ἔπειτα δ' οὕνεκ' ἀρχόμεσθ' ἐκ κρεισσόνων

καὶ ταῦτ' ἀκούειν κἄτι τῶνδ' ἀλγίονα.

Ἐγὼ μὲν οὖν αἰτοῦσα τοὺς ὑπὸ χθονὸς 65

ξύγγνοιαν ἴσχειν, ὡς βιάζομαι τάδε,

τοῖς ἐν τέλει βεβῶσι πείσομαι· τὸ γὰρ

περισσὰ πράσσειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα.

ΑΝ. Οὔτ' ἂν κελεύσαιμ' οὔτ' ἄν, εἰ θέλοις ἔτι

πράσσειν, ἐμοῦ γ' ἂν ἡδέως δρῴης μέτα. 70

Ἀλλ' ἴσθ' ὁποῖά σοι δοκεῖ, κεῖνον δ' ἐγὼ

θάψω· καλόν μοι τοῦτο ποιούσῃ θανεῖν.

Φίλη μετ' αὐτοῦ κείσομαι, φίλου μέτα,

ὅσια πανουργήσασ'· ἐπεὶ πλείων χρόνος

ὃν δεῖ μ' ἀρέσκειν τοῖς κάτω τῶν ἐνθάδε. 75

'Εκεῖ γὰρ αἰεὶ κείσομαι· σοὶ δ' εἰ δοκεῖ,

τὰ τῶν θεῶν ἔντιμ' ἀτιμάσασ' ἔχε. 77

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται, να μεταφράσετε στο τετράδιό σας τους στίχους 61-70 (Ἀλλ' ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο... δρῴης μέτα).

Μονάδες 30

Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

1. Με βάση τα στοιχεία των στίχων 58-64 να παρουσιάσετε την επιχειρηματολογία με την οποία η Ισμήνη καταλήγει στην απόφασή της να μη συμπράξει με την Αντιγόνη στην ταφή του Πολυνείκη.

Μονάδες 10

2. Έχει λεχθεί ότι "το μεγαλείο των ηρώων του Σοφοκλή (μεταξύ άλλων) βρίσκεται και στη συναίσθηση ότι αυτοί εκτελούν το καθήκον τους, ακόμη κι αν τους απαρνούνται όλοι". Επικαλούμενοι συγκεκριμένα στοιχεία των στίχων 69-77, να τεκμηριώσετε τη συμφωνία ή τη διαφωνία σας με την άποψη αυτή.

Μονάδες 10

3. ὅσῳ κάκιστ' ὀλούμεθ(α)... ἢ κράτη παρέξιμεν: Στους στίχους αυτούς (59-60) η Ισμήνη πιστεύει ότι αυτή και η αδελφή της απειλούνται με ατιμωτικό θάνατο, αν παραβιάσουν την απόφαση του Κρέοντα. Με βάση το μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί (στίχοι 594-603), να εντοπίσετε και να σχολιάσετε αντίστοιχα την αιτία στην οποία ο χορός αποδίδει: α) τις συμφορές του οίκου των Λαβδακιδών και β) την επαπειλούμενη εξόντωση της Αντιγόνης και της Ισμήνης.

Κείμενο από μετάφραση (στίχοι 594 -603)

Αντιστροφή α¢

Αιώνες θωρώ στο σπίτι των Λαβδακιδών

πάθη νεκρών πάνω σε πάθη να πέφτουν·

η μια την άλλη γενιά δεν μπορεί ν' αλαφρώσει·

κάποιος θεός τη ρημάζει κι αλύτρωτη μένει.

Τώρα στο σπίτι του Οιδίποδα φάνηκε φως

απάνω στη στερνή του ρίζα·

όμως των θεών του κάτω κόσμου

το φονικό τη θερίζει δρεπάνι,

η τύφλα του νου κι ο αστόχαστος λόγος.

Μονάδες 10

4. Σε ποιες εορτές του Διονύσου στην αρχαία Αττική γίνονταν δραματικές παραστάσεις; Να δώσετε πληροφορίες γι'αυτές τις εορτές.

Μονάδες 10

5. Να γράψετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

ἀρχόμεσθ(α), ἀκούειν, αἰτοῦσα, πείσομαι, πράσσειν.

Μονάδες 10

6α. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα, στα κενά του οποίου θα συμπληρώσετε τον ίδιο τύπο των λέξεων που σας δίνονται στους βαθμούς που ζητούνται.

Θετικός βαθμός	Συγκριτικός βαθμός	Υπερθετικός βαθμός
		κάκιστ(α)
	κρεισσόνων
ἡδέως

Μονάδες 6

6β. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τον πίνακα που ακολουθεί συμπληρώνοντας στα κενά του σε χρόνο Ενεστώτα τους ακριβώς αντίστοιχους ρηματικούς τύπους αυτών που σας δίνονται.

	Ενεστώτας
ὀλούμεθ(α)
κελεύσαιμ(ι)
θανεῖν
πανουργήσασα

Μονάδες 4

7. ὅσῳ κάκιστ' ὀλούμεθ(α) (στίχος 59)

ὡς βιάζομαι τάδε (στίχος 66).

Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις προτάσεις αυτές (είδος) και να δηλώσετε τον συντακτικό τους ρόλο (πώς λειτουργούν συντακτικά στο κείμενο που σας δόθηκε).

Μονάδες 10

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ 1^Ο

Μετάφραση

Αλλά πρέπει να σκεφτείς το εξής ότι δηλαδή γεννηθήκαμε γυναίκες και από την άλλη δεν μπορούμε να τα βάζουμε με άνδρες˙ ύστερα ότι εξουσιαζόμαστε από ισχυρότερους, ώστε να υπακούμε σ’ αυτά και ακόμη πικρότερα (οδυνηρότερα) απ’ αυτά. Εγώ λοιπόν παρακαλώντας αυτούς που είναι στον κάτω κόσμα να με συγχωρήσουν, επειδή κάνω αυτά χωρίς τη θέληση μου, θα υποταχθώ στους άρχοντες, γιατί το να κάνει κανείς ανώτερα από τις δυνάμεις του είναι ανόητο εντελώς.

ΑΝΤ. Ούτε θα σε παρακαλούσα ούτε θα δεχόμουν με ευχαρίστηση τη σύμπραξη σου έστω κι αν τώρα πια θα ‘θελες να με βοηθήσεις.

B1

Η Ισμήνη προκειμένου ν’ αποτρέψει την αδερφή της Αντιγόνη από το παράτολομο εγχείρημα της ταφής , επιστρατεύει μια σειρά επιχειρημάτων.Αρχικά , επικαλείται την τραγική τους μοίρα , παρακινώντας την Αντογόνη ν΄αναλογισθεί ότι έχουν απομείνει ολομόναχες κ΄με αβέβαιο μέλλον (στ.58-60).Η παράβαση της διαταγής του Κρέοντα θα έχει οδυνηρές συνέπειες , έναν ατιμωτικό θάνατο (δημόσιο λιθοβολισμό).Έτσι με ένα ψυχολογικό επιχείρημα προτείνει το συμβιβασμό με τη δυστυχία .Ακόλουθα , προτάσσει την υποχρέωση να πειθαρχήσουν στον άντρα –βασιλιά , λόγω της αδύναμης γυναικείας τους φ΄θσης , που δεν επιτρέπει να εναντιώνεται στην θέληση των ανδρών (σαφής έκφραση του πατριαρχικού δικαίου)

(στ.61-62).Αυτό το,κοινωνικού χαρακτήρα , επιχείρημα μας παραπέμπει στη θέση της γυναίκας την εποχή της τραγωδίας που ήταν περιχαρακωμένη στον γυναικωνίτη της, χωρίς ενεργό ρόλο στα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα.Τέλος η Ισμήνη προβάλλει το επιχείρημα της ευπείθειας, της δουλικής υποταγής στον άνακτα,της πειθήνιας συμμόρφωσης στα κελεύσματα του τυράννου.Τα επιχειρήματά της είναι στη πρώτη περίπτωση λογικοφανές ενώ τα άλλα δύο αντανακλούν την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα της εποχής της κ΄ άρα, με λογική βάση.

Β2 .Η Αντιγόνη έχει πλήρη συναίσθηση ότι εκτελεί το καθήκον της , τη στιγμή που η ίδια η αδερφή της την απαρνίεται σε μια τόσο κρίσιμη απόφαση .Στην απέλπιδα προσπάθεια της Ισμήνης να την αποτρέψει, απαντά με ηθικό ανάστημα ,απορρίπτοντας την όποια σύμπραξή της (στ.69-70).Θεωρεί ιερό το καθήκον της προς το νεκρό , γι’ αυτό κ΄απαξιεί να την παρακαλέσει περαιτέρω.Στον αντιλογό της (στ.-71) με μεγαλείο κ΄αξιοπρέπεια αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο της θανατικής ποινής θεωρώντας μάλιστα το θάνατο τιμητικό κ΄όχι ατιμωτικό (Ισμήνη).(στ.-72).

Η πίστη της στην αιώνια ζωή κ΄η αμέριστη αγάπη για τον αδερφό της επιβεβαιώνουν τον αλτρουϊσμό κ΄την αυτοθυσία της .Αυτή τροφοδοτεί τη συνείδησή της κ΄την απόφασή της να συγκρουστεί με τον κοσμικό νόμο του Κρέοντα.Άλλωστε η επιλογή της θα έχει μεταθανάτια , αιώνια δικαίωση (στ-74-75)

6α.

	Ενεστώτας
ὀλούμεθ(α)	ὀλλύμεθα
κελεύσαιμ(ι)	κελεύσιμι
θανεῖν	θνῄσκειν
πανουργήσασα	πανουργοῦσα

6β.

Θετικός βαθμός	Συγκριτικός βαθμός	Υπερθετικός βαθμός
κακῶς	κάκιον	κάκιστ(α)
ἀγαθῶν	κρεισσόνων	κρατίστων
ἡδέως	ἥδιον	ἥδιστα

7. ὅσῳ κάκιστ' ὀλούμεθ(α) (στίχος 59):Δευτερευόυσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας, που λειτουργεί ως αντικείμενο στο σκόπει.

ὡς βιάζομαι τάδε (στίχος 66). Δευτερευόυσα αιτιολογική πρόταση,που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας

B3α Ο χορός υποστηρίζει ότι οι συμφορές του οίκου των Λαβδακιδών προέρχονται από την κατάρα των θεών,η ο οποία βαραίνει αυτόν τον οίκο. Η «ύβρις» του Κάδμου, που σκότωσε το ιερό φίδι του Άρη, η καταδίωξη της λατρείας του Θεού Διονύσου από το Λάβδακο και η συμπεριφορά του Λαϊου προς τον Πέλοπα προκάλεσαν τη «Νέμεσιν» η οποία καταδιώκει όλες τις επόμενες γενιές. Η θεϊκή οργή έχει προσβάλει την οικογένεια την Αντιγόνης και την ταλαιπωρεί από γενιά σε γενιά

β) Η αιτία της επαπειλούμενης εξόντωσης της Αντιγόνης και την Ισμήνης έγκειται σύμφωνα με το Χορό στην ασυδοσία της γλώσσας και στην τύφλωση του νου, την Άτη, που την προκάλεσε κάποια Ερινύς. Ο χορός υπονοεί εδώ την απάντηση της Αντιγόνης στον Κρέοντα και την παρόρμηση που ώθησε αυτή να θάψει τον Πολυνείκη. Υποστηρίζει ότι η Αντιγόνη έχει ξεπεράσει το μέτρο και έχει προκαλέσει «ύβριν». Γι’ αυτό οι θεοί την τύφλωσαν, ώστε να ενεργεί παράλογα χωρίς να το αντιλαμβάνεται και να πραγματωθεί τελικά η θεία τιμωρία, η νέμεση.

Β4 σχολικό βιβλίο σελ. 10 «Οι εορτές αυτές…ως μέρος της εορτής».

Β5.ἀρχόμεσθ(α) - αρχηγείο - αρχομανής

ἀκούειν - ακοή - ακουστικό

αἰτοῦσα - αίτηση - αίτημα

πείσομαι - πειστήριο - πειστικός

πράσσειν - πολυπράγμων - απραξία

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ