8.      KOMUNIKACION


Çfar do té thoté Komunikacion?

Komunikacion éshté fjala qé pérdoret té pérshkruaj ményrat e shumta né té cilat kompjuterat mund té lidhen njéri me tjetrin me qellim qé té dérgojné dhe marrin informacione.

Sistemi meinfreim zakonisht pérbéhet prej disa "Damb Terminals" té cilét jané té lidhur me kompjuterin kryesor té quajtur meinfreim, ku aty kryhen té gjitha proceset dhe magazinimi i té dhenave. Terminalat pérbéhen prej njé ekrani, tastier dhe mauz dhe nuk kané hard draiv o CPU té proces o ruaj kéto té dhéna.

Tillat e kompjuterizuara jané damb terminale mbase ato vetém transportojné té dhéna tek njé kompjuter qendror. Makinat kesh point té cilat pérdoren pér té nxjerrur para nga banka jané gjithashtu damb terminale dhe mund té kryejne disa procese té kofizuara.

Terminalat té cilét kané hard draiven e veté dhe mundesi té procesojne té dhénat né ményre té pamvarur, duke pasur njé CPU té instaluar quhen "Terminale Intelegjent", mbase ato mund té punojné me aplikeishen dhe programe té ndryshme. Kompjuterat Personal (PC) jané terminal intelegjent.

Terminalét kané mundési té lexojné informacionet qé hyjné népérmjet tastieres, bar kode lexueses o mauzés, dhe makinat kesh pointe lexojne instruksionet té shtypura brenda né kijpad, paraqesin mesazhe, nxjerrin shumén e parave té kérkuara dhe shtypin recipen e parave té marra.

Kompjuter Netuork

Kompjuter Network pérkthet né shqip "Rrjeti i Kompjutrit". Njé rrjet lejon shumé kompjutera (sleiv) té lidhen njéri me tjetrin kontrollua nga njé kompjuter (mastér) qendror, zokunisht quajtur "Faill Servér". Faill servér do té thoté "Servis Dokumentash". I gjithé softueja do té magazinohet né faill servér, dhe pérdoruesi mundet pastaj té ndajé kéto dokumenta dhe ekuipmentet e tjera si pér shembull printerat. Kompjuterat né rrjet kané mundési té komunikojné njéri me tjetrin duke dérguar mesazhe o dokumenta (posté elektronike).

Duke analisuar se né çfar largesie kompjuterat mund té komunikoj, ato i klasifikojmé né kategori té ndryshme, por dy kategori me kryesore jané: rrjeti lokal (LAN) dhe rrjeti internacional (WAN).

LAN:   Local Aera Netuork - Rrjeti Lokal éshté rrjeti qé ndodhet pérbrenda njé ndértese o né njé lagje me largesi jo té largét té ndértesave (té kompjuterave) ndérmjet tyre. Rrjetet lokale jané té privatizuara dhe projektuar qé té kryejné nevojat e njé grupi specifik pérdoruesish brenda njé vendi té vogél. Njé ndérmarrje o kompani mund té keté rrjetin e vet lokal. Me paré nénpunésit qé punonin né zyra té ndryshme, pér té transferuar dokumentat tek kolegét e tjeré duheshin té kopjonin dokumentat nga kompjuteri né flopi disk, dhe pastaj ato i hedhnin pérséri nga flopi disk né kompjuter pér té punuar me ato. Me pranin e rrjetit té kompjutrit, transferimi i dokumentave nga kompjuteri né kompjuter éshté shumé i lehte dhe i shpejt dhe kursen shumé kohé tek pérdoruesit.

WAN:   Uaid Aera Netuork - Rrjet i cili na lejon té komunikojmé né distanca shumé té largéta (internacional). Shqiptohet "uan" dhe na lejoné té lidhim kompjuterat pér rreth botes, duke pérdorur kabulla qé kalojné posht detit té cilét quhen "Kabull Faiber Optik" o népérmjet ajrit duke pérdorur "satelité". Kompjuterat mund té lidhen sé bashku brenda njé shteti dhe shtetet ndérmjet tyre duke pérdorur "Publik Suiq Telefon Netuork" (PSTN). PSTN éshté rrjeti i telefonit publik dhe ky veté éshté njé shembull i WAN. Ky lloj rrjeti njihet gjersisht me emrin "Internet" (Rrjet Internacional), lajme dhe dokumente té ndryshme rreth botes mund té hapen dhe lexohen.

Ekuipmentet Komunikuese

Vidioteks:  Vidioteks éshté ményra e pérgjithéshme pér té dérguar dhe marrur informacione edhe paraqitur ato né ekran duke pérdorur teletekst népermjet televizionit o viudata népérmjet linjes telefonike. Kjo teknologji éshté projektuar qé té béjé njé lidhje té mundshme ndérmjet publikut dhe kompjuterit qendror.

Teletekst:  Ky éshté njé tekst qé pérbén disa faqe me informacione té cilat ju mund ti shikoni té gjitha o njé pjesé té tyre duke zgjidhur numrin e faqes sé duhur. Teleteksti éshté njé sistem qé pérdoret nga Sifaks dhe Orakéll. Transmetohet népérmjet televizorit dhe publiku éshté i lejushem vetém qé té shikoj, prandaj quhet komunikacion i njé-anshém.

Teleprinter:  Teleprinter éshté njé ekuipment marrés/dhénés qé transmeton dhe merr tekst duke perdorur linjat telefonike dhe prodhon mesazh té shtypur.

Viudata: Viudata éshté njélloj si teleteksti vetém qé éshté sistem interaktiv ku pérdoruesi mund té fusé té dhéna duke pérdorur njé kijpad special pér té rezervuar bileta o porositur materiale té ndryshme. Pérgjigjia e informacionit té pérdoruesit transportohet mbrapsht népérmjet linjés telefonike tek nje kompjuter, ku aty ruhet gjersa té merret nga pérsoni pérkatés. Transportimi i té dhénave i viudata éshté shumé mé i ngadalshém se i teletekstit.

Faksimili:  Faksimili éshté Faksi i zakonshém (FAX). Aparati i faksit éshté né gjendje té fotokopjoje njé faqe té téré qé péfshin tekst dhe imazhe, dérgon imazhet duke pérdorur linjen telefonike dhe nxjerr té shtypura kéto imazhe né aparatin faks té numrit pérkatés. Kéto jané té dobishme mbase dérgojné dokumenta shpejt dhe kushton liré.

Elektronik Meil:  Posté Elektronike shkruhet shkurtimisht E-Mail dhe lexohet (I-Meill). Posté elektronike éshté njé metod qé pérdoret nga rrjeti i kompjutrave ku pérdoruesi mund té krijojé njé dokument dhe dérgon até tek pérdoruesit e tjeré né ményré elektronike. I-meill éshté shumé e pérdorur mbase transporton dokumentat shpejt dhe kursen letér gjithashtu. Por dokumentat qé dergohen me posté elektronike nuk jané shume té besushém dhe dikush tjetér mund ti shikojé ato pérpara se té arrijné né destinacion.

Digjital:  Té dhénat prezentohen nga numrat (1 dhe 0) siq me orat digjitale ku kalon nga njé numer tek tjetri. Ky sistem pérdoret nga kompjuterat pér té dérguar dhe marrur informacione.

Shenim:   Kompjuterat quhen digjital.

Anelog:  Té dhénat prezantohen si njé numér i ndryshushém né vazhdimesi, psh né ményre valésh o si akrepi i orés mekanike qé léviz nga njé numér tek tjetri qé mbulon distancén ndérmjet dy numrave. Mé sipér pérmendem qé kompjuterat lidhen né rrjet népermjet linjes telefonike. Ju mund ta dini qé telefonat jané anelog dhe kompjuterat digjital. Si béhet e mundéshme komunikimi ndérmjet tyre? Pérgjigjia éshté duke pérdorur njé "Modem".

Modem:  (MOdulator - DEModulator) éshté njé ekuipment qé kthen té dhénat nga digjital né anelog dhe anasjelltas qé té lejoj transportimin e té dhénave népérmjet linjés telefonike, ndérmjet dy sistemesh té ndryshém.

Shpejtésia e cila informacionet transportohen elekronikisht quhet "Baund Reit". Sisteme té ndryshme punojné me shpejtési té ndryshme. Kjo do té thoté qé disa rregulla duhen vendosur né ményré qé té sigurojme se, té dhénat qé transportohen me njé shpejtési nga njéri sistem té jeté e mundéshme té merren nga sistemi tjetér. Kéto rregulla quhen "Protokolls". Pér dy kompjutera qé té komunikojne njéri me tjetrin duhet té pérdorin té njéjtin protokoll pérndryshe transmetimi nuk interpretohet korrektésisht.

Baund Reit:  éshté masa e kuminikacionit né ményre seriale, normalisht e shprehur né bits pér sekond (bps). Njé baund éshté aférsisht e barabart me njé bit pér sekond.


Klik kétu pér té zgjedhur mésimin tjetér