ÇOKLU
ZEKÂ TEORİSİ
Zekanın tek tip olduğunu, doğuşla
sabit bir düzeyde gelip hep aynı düzeyde kaldığını
savunan eski inançlar, Harvard
Üniversitesi profesörlerinden Howard Gardner'ın Çoklu Zeka Teorisi ile
yıkılıyor.
Gardner'a göre yedi tip zeka doğuştan her çocukta değişik düzeylerde bulunuyor ve küçük yaşlardan başlayarak yaşam boyu bütün zeka tipleri geliştirilebiliyor. 'Çok yönlü zeka' teorisi ile sadece dil ve matematik zekasını göz önünde bulunduran okullardaki klasik eğitim sistemi, buna dayalı klasik zeka testi ve zekanın eski tanımı tarihe karışıyor.
Gardner, 7 tip zekayı, dilsel zeka, görsel zeka, matematik zekası, harekete dayalı (bedensel) zeka, müzik zekası, kişiler arası (sosyal) zeka ve kişinin kendine dönük zekası olarak adlandırıyor.
7 TİP ZEKANIN TANIMLARI
Dilsel zeka Konuşma ve yazma dilinde kelimeleri etkili ve akıllıca kullanma kapasite ve yeteneğidir. (Şair, yazar, gazeteci ve politikacılar )
Görsel zeka Etrafındaki objektleri hayalinde canlandırma ve görme yeteneğidir. (Ressam, mimar, fotoğrafçı ve dekoratörler)
Matematik zekası Numaraları akıllıca kullanmak ve sebep sonuç ilişkisi kurabilme yeteneğidir. (Bilim adamları, matematikçiler ve bilgisayar programcıları)
Bedensel zeka Kişinin kendisini ifade etmesinde
bedenini (dans, mimik,
pandomim) kullanma kapasitesi ve
kişinin ellerini bir şeyler yaratmakta ( heykel ya da seramik çalışmaları)
kullanma yeteneğidir. (atletler, aktörler, dansçılar, heykeltıraşlar)
Müzik zekası Seslere hassaslık gösterme kapasitesi ve kendisini müzikle ifade etme yeteneğidir. (Müzisyenler)
Kişiler arası zeka Baskalarının ruh hallerini, hislerini, duygularını, mizaçlarını anlama kapasitesi ve yeteneğidir. ( öğüt veren-danışman, öğretmen, politikal liderler)
Kişinin kendine dönük zekası kendini yönlendirme, idare etme ve kendini tanıma kapasitesidir. (psikologlar, psikoterapistler )
KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ
Dilsel zeka
Bu tip çocukların kelime hazineleri çok geniştir. Masal, hikaye ya da fıkra anlatmaktan zevk alırlar. Okumayı, kelime oyunlarını ve bulmaca çözmeyi çok severler. Küçük çocuklar kendilerine kitap okunmasından ya da hikaye anlatılmasından hoşlanırlar. Kafiyeli kelimeleri bulup bunları kullanmaktan ve tekerlemeleri hızla söylemekten hoşlanırlar.
Görsel zeka
Bu tip çocuklar yaşıtlarından daha çok hayal kurarlar. Yap-boz, labirent gibi görsel faaliyetlerden hoşlanırlar. Yaşıtlarına kıyasla çizimleri ve resimleri çok güzeldir. Film, slayt gibi görsel gösterileri çok severler.
Mantıksal-Matematik zekası
Her şeyin nasıl çalıştığını merak
eder
ve sorular sorarlar. Matematik en
sevdikleri derstir. Matematikle ilgili oyunlar oynamak onlara çok zevkli gelir.
Dama, satranç gibi düşündüren oyunları oynamaktan zevk alırlar. Mantığa dayalı
yap-boz ya da matematik yetenek soruları çözmek çok hoşlarına gider.
Harekete dayalı (bedensel) zeka
Bu tip çocuklar çok hareketlidirler. Koşmayı, zıplamayı, güreşmeyi çok severler. Mimik ve hareketleri çok iyi taklit ederler. Eşyaları ya da benzer şeyleri parçalara ayırıp tekrar birleştirmeyi severler. Tahta oyma, dikiş dikme, örgü örme gibi el becerileri isteyen işlerde yeteneklidirler.
Müzik zekası
Pek çoğunun güzel sesi vardır ya
da güzel şarki söylerler. Müzik aleti çalmaya heveslidirler ya da çalıyorlardır.
Müzik dinlemeyi sever, okul dışında
öğrendikleri şarkıları söylemekten
çok hoşlanırlar. Koro ya da buna benzer faaliyetlere katılmaktan zevk alırlar.
Kişilerarası (sosyal) zeka
Liderlik özelliklerine sahip olan bu çocuklar arkadaşları arasında en popüler olan çocuklardır. Sosyal faaliyetlere katılmaktan zevk alırlar. Klüplerde, organizasyonlarda, komitelerde yer almayı severler. Birden fazla yakın arkadaşları vardır. Başkalarına önem verir ve onlar için endişelenirler.
Kişinin kendine dönük zekası
Bağımsız ve kendi başlarına buyrukturlar. İlgi duydukları şeyler ya da hobiler hakkında pek fazla konuşmazlar. Hislerini eksiksiz, abartmadan olduğu gibi söylerler. Genelde tek başına çalışmayı ve oynamayı tercih ederler.
ÖĞRENME YOLLARI
Yukarda tanımları ve
karakteristik
özellikleri belirtilen zeka
tiplerine baktığımızda hepsinin birbirinden farklı olduğunu görürüz. Herkesin
birbirinden farklı algılama ve anlama, olaylara birbirinden farklı yaklaşım ve
problem çözme yetenek ve tarzları vardır.Herkesin öğrenme şekilleri de
birbirlerinden farklıdır.
Görsel zekası gelişmiş olan çocuklar resimlerle ve video filmlerle daha zevkli öğrenirlerken, bedensel zekası olan çocuklar dokunarak, deneyerek ve uygulayarak daha iyi öğrenirler. Matematik zekalı çocuklar mantığa dayalı, sebep sonuç ilişkileriyle rahatça öğrenirken, müzik zekalı çocuklar müzikle, dilsel zekası olan çocuklar ise dinleyerek ve okuyarak öğrenmede daha başarılı olurlar, sosyal zekalı çocuklar konuşup, iletişim kurarak, kendine dönük zekası olan çocuklar ise tek başına çalışarak öğrenmekten zevk alırlar.
OKULLARDA UYGULANMASI
Çoklu zeka teorisinin sınıflarda uygulanması için öğretmenlerin değişik ders metodları ve onlara uygun değişik malzemeler kullanmaları gerekir. Bunu daha açacak olursak aynı şeyi farklı metodlarla ve malzemelerle öğretmek, birbirinden farklı anlama kapasitesi olan çocukların daha kolay öğrenmelerini sağlayacaktır. Çoklu zeka teorisinin okullarda öğretmenler tarafından uygulanması çocukların üstün olan zekalarını (yönlerini) ortaya çıkaracak ve bu yönlerini geliştirip kuvvetlendirmelerini sağlayacaktır. Ayrıca sınıfta kendilerine sağlanan çoklu zeka teorisine göre hazırlanmış ders ortamlarında diğer zeka tipleri de gelişecektir.
Zeka tipi ne olursa olsun her
çocuğun kuvvetli ve zayıf olduğu yanları vardır. Eğer okullarda bu zeka
tiplerinden sadece bir ya da ikisi kullanılırsa, zeka tipi bunun dışında kalan
çocuklar kendi yetenekli yanlarını geliştiremeyecek, öğrenme işini zevk almadan
ve daha uzun sürede tamamlayacak ya da hiç öğrenemeyeceklerdir.
'Çoklu Zeka' yöntemiyle çocuklar kendi üstün ve yaratıcı yanlarını keşfedip bunu daha da kuvvetlendiriyor ve diğer zeka tiplerini de geliştirme şansına kavuşuyorlar. Böylece çok yönlü yetişen çocukların kendilerine olan güvenleri artıyor, okula ve öğrenmeye karşı daha ılımlı bir tutum ve davranış geliştiriyor ve daha başarılı oluyorlar.
SONUÇ
Sonuç olarak 7 tip zeka ve değişik öğrenme yolları varken tek tip zekaya hitap edecek, tek tip öğrenme şekliyle çocukları bir kalıp içine sokmaya çalışmak, toplum için yetişecek pek çok dahiye engel olmak demektir.
Dahi demek, halen pek çok okulda uygulanan ve önem verilen, sadece matematik ve dilde yetenekli olmak değildir. Çocuklar müzikte, bedenleriyle, sosyal yönleri, kendilerine dönük zeka ve görsel olarak ta zeki ve yeteneklidirler. Onlara bu yeteneklerini gösterme, geliştirme ve başarılı olma şansı verilmelidir.
Nuran KANSU http://www.oncecocuklar.com/egitim/index.htm