Çoklu Zeka
Teorisi
Zeka
Nedir? Zeka, bir kişinin:
Kendi
kültüründe değer bulan bir ürün ortaya koyabilme kapasitesi, Gerçek hayatta
karşılaştığı problemlere etkili ve verimli çözümler üretebilme
becerisi Çözüme kavuşturulması gereken yeni problemleri keşfetme
yeteneğidir.
Zeka Alanları
Nelerdir?
|
Mantıksal-Matematiksel
Zeka |
Görsel-Uzaysal Zeka
|
Müziksel-Ritmik
Zeka |
Bedensel-Kinestik Zeka
|
Sosyal
Zeka |
İçsel Zeka
|
Sözel-Dil Zekası
|
Doğacı
Zeka |
Sözel Dil
Zekası: Sözel-dil zekası,
bir bireyin kendi diline ait kavramları bir masalcı, bir
konuşmacı veya bir politikacı gibi sözlü olarak ya da bir şair,
bir yazar, bir editör veya bir gazeteci gibi
yazılı olarak etkili bir şekilde kullanabilmesi kapasitesidir.
Sözel-dil zekası, dili, başkalarını bir işi yapmak için ikna etmek,
başkalarına belli bir konuda bilgi sunmak veya başkalarına belli bir işin
nasıl yapılacağını açıklamak gibi dil ile ilgili bütün faaliyetleri
içerir. Sözel-dil zekası kuvvetli olan bireyler,
işiterek, kelimeleri görerek, konuşarak,
okuyarak, tartışarak ve başkaları ile karşılıklı
iletişime girerek en iyi öğrenirler. Sözel-dil zekası kuvvetli
olan bir öğrenci; Normal öğrencilerden daha iyi
yazar. Uzun hikayeler ve fıkralar anlatır. İsimler,
yerler ve tarihler hakkında iyi bir hafızaya
sahiptir. Yaşına göre iyi bir kelime haznesine sahiptir. Başkalarıyla
yüksek düzeyde sözel iletişime girer. Tekerlemeleri ve kelime oyunlarını
çok sever. Kitap okumayı çok sever. Öğrendiği yeni kelimeleri
anlamlarına uygun olarak konuşma veya yazı dilinde kullanır. Dinleyerek
öğrenmeyi sever.
Mantıksal- Matematiksel
Zeka: Mantıksal-matematiksel
zeka, bir bireyin bir matematikçi, bir vergi memuru veya
bir istatistikçi gibi sayıları etkili bir şekilde
kullanabilmesi ya da bir bilim adamı, bir bilgisayar
programcısı veya bir mantık uzmanı gibi sebep-sonuç ilişkisi
kurarak olayların oluşumu ve işleyişi hakkında etkili bir
şekilde mantık yürütebilmesi kapasitesidir.
Mantıksal-matematiksel zekaya sahip olan bireyler, nesneleri belli
kategorilere ayırarak, olaylar arasında ilişkiler kurarak,
nesnelerin belli özelliklerini sayısallaştırarak ve olaylar
arasındaki soyut ilişkiler üzerinde kafa yorarak en iyi
öğrenirler. Mantıksal-matematiksel zekası kuvvetli olan bir
öğrenci; Olayların işleyişi hakkında çok soru sorar. Matematik
dersini çok sever. Mantıksal bulmacaları çözmeyi
ve satranç gibi stratejik oyunları oynamayı çok sever. Matematiksel
hesaplama oyunlarını oynamayı çok sever. Bilgisayar oyunlarını ilginç
bulur. Yaşıtlarına kıyasla soyut düşünebilme veya sebep-sonuç
ilişkisi kurabilme kabiliyetleri çok iyi gelişmiştir. Makinelerin
nasıl çalıştığına dair çok soru sorar.
Görsel- Uzaysal Zeka:
Görsel-uzaysal zeka,
bir insanın bir avcı, bir izci ya da bir rehber
gibi görsel ve uzaysal dünyayı doğru bir şekilde algılaması
veya bir dekoratör, bir mimar ya da bir ressam gibi dış
dünyadan edindiği izlenimler üzerine değişik şekiller uygulaması
kapasitesidir. Görsel-uzaysal zekaya sahip insanlar, yer,
zaman, renk, çizgi, şekil, biçim, desen gibi olgulara ve bu olgular
arasındaki ilişkilere karşı aşırı hassas ve duyarlıdırlar. Görsel zekası
güçlü olan bireyler, varlıkları, olayları veya olguları
görselleştirerek ya da resimlerle, çizgilerle ve renklerle
çalışarak en iyi öğrenirler. Görsel-uzaysal zekası kuvvetli olan
bir öğrenci; Renklere karşı çok hassas ve
duyarlıdır. Haritaları,
çizelgeleri, diyagramları veya tabloları yazılı
materyallerden daha kolay okur. Sanat içerikli
etkinlikleri sever. Yaşına göre yüksek düzeyde beceri
gerektiren figürleri ve resimleri çizer. Filmleri, slaytları ve
benzeri diğer görsel sunuları izlemeyi sever. Okurken,
kelimelere oranla resimlerden veya tablolardan daha çok
öğrenir.
Müziksel- Ritmik Zeka:
Müziksel-ritmik
zeka, bir kişinin bir besteci, bir müzisyen ya da bir
şarkıcı gibi müzik formlarını algılaması, ayırt etmesi
ve ifade etmesi kabiliyetleridir. Müziksel-ritmik zekası güçlü
olan insanlar, sadece müziksel eserleri kolayca hatırlamazlar,
fakat aynı zamanda olayların oluşumunu ve işleyişini müziksel
bir dille düşünmeye, anlamaya, yorumlamaya ve ifade
etmeye çabalarlar. Müziksel-ritmik zekaya sahip olan bireyler, en iyi
ve etkili olarak ritim, melodi ve müzikle öğrenirler.
Müziksel-ritmik zekası kuvvetli olan bir öğrenci; Şarkıların
melodilerini çok iyi hatırlar. Bir müzik aletini çalar ya
da çalmayı ister. Müzik dersini çok sever.
Konuşurken veya hareket ederken elleri ve ayakları
ile ritim tutar. Ders çalışırken farkında olmadan
masaya vurarak ritim tutar. Çevresindeki seslere karşı aşırı
duyarlı ve hassastır. Ders çalışırken veya bir şey
öğrenirken müzik dinlemekten çok hoşlanır.
Bedensel-
Kinestik Zeka: Bedensel-kinestik zeka
ile bir kişinin bir aktör, bir atlet ya da bir dansçı gibi
düşünce ve duygularını anlatmak için vücudunu kullanmadaki ustalığı
veya bir heykeltıraş, bir cerrah ya da bir
tamirci gibi ellerini kullanma ve elleriyle yeni şeyler üretme
kabiliyetleri kastedilir. Bu tür zeka alanı,
koordinasyon, denge, güç, esneklik ve
hız gibi bazı özel fiziksel yetenekleri ve bu
yeteneklerin hepsinin bir arada işlemesini sağlayan dokunsak nitelikteki
bazı özel becerileri de içermektedir. Bu zeka türüne sahip insanlar,
en iyi yaparak-yaşayarak, dokunarak, hareket ederek
ve ilk elden tecrübe ederek öğrenirler. Bedensel-kinestik
zekası kuvvetli olan bir öğrenci; Birden fazla sportif
faaliyetlerde başarılıdır. Bir yerde uzun süre kaldığında
hareket etmeye, kımıldamaya veya ritim tutmaya başlar.
Başkalarının jestlerini, mimiklerini ve yüz
ifadelerini kolaylıkla taklit eder. El becerileri gerektiren
etkinliklerde çok başarılıdır Bir şeyi parçalarına ayırmayı
ve tekrar birleştirmeyi çok sever. Bir şeyi en iyi yaparak ve
yaşayarak öğrenir.
Sosyal Zeka:
Sosyal zeka, bir
insanın bir öğretmen, bir terapist ya da bir pazarlamacı
gibi çevresindeki insanların duygularını, ilgilerini,
isteklerini ve ihtiyaçlarını anlama, ayırt
etme ve karşılama kapasitesidir. Sosyal zekası güçlü olan
kimselerin bir grup içerisinde grup üyeleri ile işbirliği yapma,
onlarla uyum içinde çalışma ve bu kişilerle sözlü ve
sözsüz iletişim kurma gibi yetenekleri söz konusudur. Bu zeka
türüne sahip insanlar, genellikle başka insanların ilgilerini
ve ihtiyaçlarını çok iyi algılarlar ve denilebilir ki
onların duygularını, düşüncelerini ve karakterlerini adeta yüzlerinden
okurlar. Sosyal zekası kuvvetli olan bir öğrenci; Arkadaşlarıyla
sosyalleşmeyi sever. Grup içerisinde doğal bir
lider görünümündedir. Dışarıda iken kendi başının
çaresine bakabilir. Başkaları ile birlikte çalışmayı
sever. Başkaları daima onunla birlikte olmak ister. Başkalarını
önemser. Empati yeteneği çok iyi gelişmiştir. Bir şeyi
başkalarıyla işbirliği yaparak, onlarla paylaşarak ve
onlara öğreterek öğrenmeyi sever.
İçsel Zeka:
İçsel zeka, bir
kişinin kendisini tanıması ve kendisi hakkında sahip olduğu bu
bilgi ve anlayış ile çevresinde uyumlu davranışlar
sergilemesi yeteneğidir. Bu zeka türü ile bir kişinin
kendisini objektif olarak başkalarının gözüyle görebilmesi
kabiliyetidir. İçsel zeka, bir kişinin kendisinin zayıf
ve güçlü olduğu yönlerini anlaması, kim olduğunu,
ne yapmak istediğini ve neyi yapmak istemediğini veya çeşitli
durumlarda nasıl davranması, nelere yönelmesi ve nelerden
uzak durması gerektiğini bilmesi ve bütün bunlara bağlı olarak da
hayatında doğru kararlar almasıdır. İçsel zekası kuvvetli olan
bir öğrenci; Bağımsız olma eğilimindedir. Kendisinin zayıf ve güçlü
yanlarını bilir. Hakkında çok fazla bahsetmediği
en az bir ilgisi, hobisi veya uğraşısı vardır. Hayattaki
amacının ne olduğuna ilişkin iyi bir anlayışa sahiptir. Duygularını, hislerini ve düşüncelerini açıklıkla dile
getirir. Hayattaki başarılarından ve başarısızlıklarından ders
almasını bilir. Kendine güveni yüksektir.
Doğacı Zeka:
Doğacı zeka ile
bir kişinin bir biyolog yaklaşımıyla hayvanlar ve bitkiler gibi
yaşayan canlıları tanıma, onları belli karakteristik özelliklerine
bağlı olarak sınıflandırma ve onları diğerlerinden ayırt
etme kabiliyeti veya bir jeolog yaklaşımıyla dünya doğasının
bulutlar, kayalar veya depremler gibi çeşitli
karakteristiklerine karşı aşırı ilgili ve duyarlı olması
kastedilmektedir. Doğacı zekası kuvvetli olan bireyler, doğa
olaylarına karşı çok hassastırlar ve toprakla uğraşmayı,
hayvan beslemeyi veya bitki yetiştirmeyi çok severler.
Doğacı zekası kuvvetli olan bir öğrenci; Çevre bilinci çok iyi
gelişmiştir. Doğaya, hayvanat bahçelerine veya tarihsel müzelere
olan gezileri çok sever. Doğa olaylarına karşı çok hassas
ve duyarlıdır. Ekoloji, doğa,
bitkiler, hayvanlar vb. gibi konuları işlerken çok
meraklanır. Kuş beslemek, kelebek ve böcek koleksiyonu
oluşturmak gibi doğa ile ilgili projelere katılmayı çok sever.
Toprakla oynamayı ve bitki yetiştirmeyi çok sever.
Nasıl
Öğreniyorum?
Çoklu zeka teorisine göre, her öğretmenin
sınıftaki her öğrencinin bireysel farklılığını çok ciddi olarak ele alması
gerekmektedir. Çoklu zeka teorisinin öğretim alanına sağladığı en büyük
katkı, öğretmenlerin sahip oldukları öğretim yöntemleri
repertuarlarının sözel-dil ve mantıksal-matematiksel zeka
alanlarının dışına çıkarak daha da genişletmeleri gerektiğini
vurgulamasıdır. Bu yönüyle çoklu zeka
teorisi, çok kapsamlı bir öğretim modeli ortaya koyarak, öğretmenlerin
sınıftaki bütün öğrencilere ulaşabilmek için öğretimde yöntem zenginliğine
gitmeleri gerektiğini vurgulamaktadır.
|