NOTAS SUR LE HISTORIA
DEL
SECULO XX
Parte
9
Le Nove Era
Post 1945:
Le Secunde Guerra Mundial habeva producite profunde
transformationes technic, social, e politic trans omne le mundo. Le
competition inter le adversarios del guerra habeva accelerate le
developpamento del technologia in cerca de armas plus destructive.
Le necessitate de usar aviones pro projectar
destruction militar per bombas accelerava le developpamento de aviones
plus grande, veloce, e efficiente, includente aviones a jecto, que
stimulava le inauguration de systemas de transporte aeree extensive e
efficiente.
Le guerra anque stimulava le developpamento de
computatores pro rapidemente facer calculationes ballistic, pro exemplo,
e pro punctar cannones e simile armas automaticamente. Iste necessitates
militar fortemente stimulava recercas in le cybernetica e le eventual
construction de robots pro uso in processos industrial.
Quando le horrores del campos de concentration del
Nazis se revelava completemente al mundo, le humanitate anque perdeva su
confidentia in su superoritate moral. Le destruction de Hiroshima e
Nagasaki in Japon establiva que le developpamento del technologia—que
usque le Prime Guerra Mundial symbolisava le progresso del civilisation
e del perfectibilitate rational del humanitate—revelava que le specie
human esseva animales facilemente capabile de destruction diabolic qui,
con su nove technologia, mesmo poterea destruer omne su civilisationes e
un grande parte del vita sur nostre planeta.
Le politica international anque habeva cambiate
drasticamente. Si le Prime e Secunde Guerras Mundial esseva causate per
interesses e ambitiones nationaliste, post 1945 le unitate politic le
plus importante deveniva blocos de diverse tipos.
Corporationes transnational emergeva que poteva
construer lor fabricas in paises ubi le impostos e le expensas de labor
esseva le plus basse, e in le prosecution de lor interesses illos tosto
poteva construer lor proprie systemas de alliantias e mesmo defiar le
soveranitate del diverse paises in le quales illes conduceva lor
activitates.
Al fin del seculo XX emergeva un coherente systema de
communication electronic international instantanee que comenciava le
erosion de culturas local e national, e le humanitate totevia non sape
si on potera controllar le evolution accelerante del nove technologia o
si illo habera su proprie momento que controlara le futur evolution del
humanitate.
Le
Annos Immediatemente Post
le Secunde
Guerra Mundial:
Como le russos e le americanos emergeva como le
victores principal del Secunde Guerra Mundial, illes comenciava un
processo de competition mutue post le guerra pro controlar lor accesso
al ressources natural del planeta.
Iste competition includeva le captura e controlo de
statos cliente, e ambe paises habeva lor proprie ideologias que illes
usava pro mantener lor proprie populationes in ignorantia del ver scopos
de lor politicas, que, directemente exponite, involverea le
justification del furto e del tortura.
Ma mesmo iste paises non voleva vider un repetition
del destruction del Prime e Secunde Guerras Mundial, e con un pauco de
difficultate illos cooperava in le formation de un altere Societate de
Nationes. In 1945 in un conferentia in San Francisco, California, le
major parte del paises independente del mundo signava le Charta que
establiva le Organisation del Nationes Unite (ONU), que esserea basate
sur iste principios:
(1) Equalitate soveran de omne le membros del
organisation;
(2) Le solution de conflictos international per medios
pacific;
(3) Le prohibition de intervention in le affaires interior
de cata stato;
(4) Le pression sur le statos que non se habeva affiliate al
ONU con le fin de preservar le pace e le securitate international;
(5) Le refusa de appoio de paises formalmente sanctionate
per le membros del ONU;
(6) Le obligation de preservar le principos del
charta per le membros del ONU.
Le Onu sperava que illo poterea evitar le fiascos del
Societate de Nationes per
(1) Fomentar inter omne le nationes relationes de
amicitate;
(2) Complir le cooperation international in problemas
supernational de character economic, social, cultural, o humanitari;
(3) Establir le respecto al directos e libertates
fundamental de omne le population human;
(4) Servir como un centro que harmonisarea omne
effortios pro complir le anterior scopos commun.
Ben que su gestion pacificante ha prendite multiple
formas, generalmente le ONU non ha potite resolver le grande conflictos
international del secunde medietate del seculo XX pro le manco de su
proprie fortias militar que poterea supprimer le fortias national de su
membros, e su programmas de pacification ha debite limitar se
principalmente a scopos informative e persuasive.
Le prohibition de intervention in le affaires
interior de su membros anque ha habite un effecto paralysante sur multe
decisiones importante del ONU. Le superpotentias anque pote poner lor
veto a resolutiones del ONU que va contra lor interesses national, e
iste mechanismo permitte que illos pote supprimer le interesses del plus
parve e minus potente membros del ONU.
Le ONU non poteva prevenir que le Statos Unite e le
Union Sovietic comenciava un guerra frigide characterisate per tension
crescente que poteva resultar facilemente in un nove guerra atomic. Le
duo paises comenciava un programma de construction de arsenales de
bombatores e bombas de fission atomic que plus tarde devenirea missiles
e bombas de fusion con capacitates explosive que poterea annihilar le
major parte del vita sur le terra. Iste duo arsenales esseva quasi equal
in lor capacitates de destruction e produceva un equilibrio de terror
inter ambe potentias.
Le Statos Unite e le Union Sovietic con lor alliatos
produceva un mundo dividite in duo blocos. Le bloco occidental
consisteva del Statos Unite e le paises circumferente le oceano Atlantic
(le America del Nord e le Europa occidental). Le bloco oriental,
geographicamente plus unificate, consisteva del Europa oriental e del
Union Sovietic.
Ambe blocos esseva similar in extension e in
population, ma le bloco oriental habeva un population un pauco plus
grande. Le Statos Unite e le Union Sovietic anque deveniva le potentias
economic le plus grande. Usque 1950, le taxa de production del Statos
Unite esseva 75% del production mundial.
In 1947 le presidente statounitese, Harry S. Truman,
inaugurava le Doctrina Truman, que consisteva de appoio in forma de
creditos monetari e militar al governamentos que combatteva le comunismo.
Le Secretario de Stato american, George C. Marshall,
elaborava un programma de “adjuta fraternal” in le Conferentia de
Paris de 1947. Secundo iste programma, le Statos Unite fornirea le
capital necesse pro reconstruer le infrastructura economic que le paises
del Europa occidental habeva perdite durante le Secunde Guerra Mundial.
Al fin de iste programa, le Statos Unite habeva
pagate unes 13.000.000.000 dollars al principal beneficiarios del
programma: Anglaterra, Francia, Italia, e Germania. Le scopo del Plan
Marshall esseva fortificar iste paises de maniera que illos non caderea
in le orbita sovietic.
Le Union Sovietic respondeva creante le Kominform
(Bureau de Information Communiste), que integrava le paises sub su
influentia. Le division inter le duo grande blocos deveniva plus
radical, e un “Cortina de Ferro”, secundo le expression de Winston
Churchill, impediva le sperantia de un accordo pacific inter le duo
blocos.
Le Statos Unite tunc establiva le Tractato del
Atlantico Norte (OTAN), un alliantia militar que integrava omne le
paises del occidente europee. Le russos respondeva con le Pacto de
Varsovia, que organisava de un maniera simile le paises que illes
controlava.
Verso 1956 iste crise entrava a in un perido de
relaxation initiate per le dirigente russe Nikita Khrushchev
(1953-1964), qui recognosceva que un certe compromisso esseva necesse
con le bloco occidental pro reducer le possibilitate recognoscite per
omnes como un ver menacia al vita de omne le humanitate.
Le politica de coexistentia pacific inaugurate per
Khrushchev non eliminava omne conflictos inter le duo blocos. Le Union
Sovietic erigeva in Berlin un muro in 1961 pro separar physicamente le
germanias oriental e occidental. Le Statos Unite reimplaciava Francia in
le guerra contra Vietnam.
In Cuba le sovieticos instalava bases de missiles,
que quasi provocava un guerra atomic con le Statos Unite. Khrushchev
cedeva ante le demandas del presidente american, John F. Kennedy. Le
prestigio in le Union Sovietic de Khrushchev tunc diminueva e le
potentia de su rivales politic cresceva, causante eventualmente su
demission.
Durante iste annos, le Statos Unite e le Union
Sovietic vigilava mutuemente lor capacitates bellic, evitante que nulle
del duo colossos ganiava un avantage militar sur le altere. In 1952 le
Statos Unite construeva le prime bomba de fusion nuclear (de hydrogeno a
helio), e un anno postea le russos construeva lor proprie bomba H.
Le Statos Unite e le Union Sovietic tunc inaugurava
programas pro construer satellites, submarinos atomic, e missiles con
multiple capites nuclear in un effortio continue pro assecurar mesmo
plus fortemente su mutue capabilitate de annihilation total in caso de
guerra.
Le
angleses, le franceses, e le chineses anque
construeva un arsenal de armas nuclear, ma iste paises non disponeva del
ressources economic pro equalar le arsenales american e sovietic.
Multe gente in le Statos Unite e le Union Sovietic
comprendeva que un guerra inter illos resultarea in un cambio ecologic
gigantesc sur le planeta que probabilemente significarea le extinction
del racia human. Illes comenciava un campania pro limitar lor arsenales
nuclear que eventualmente produceva resultos modeste post le Tractato de
Moscova de 1963 e alteres in Geneva, Helsinki, e Vienna. Le modestia de
iste resultatos se debeva al carentia de confidentia mutue inter le duo
paises e lor violation frequente de accordos anterior.
Inter 1950 e 1970 le blocos dirigite per le Statos
Unite e le Union Sovietic comenciava perder lor homogeneitate. Le
processo esseva lente, e illo non esseva multo obvie ante le secunde
parte del decada inter 1960 e 1970.
In le mundo occidental, Francia incoragiava un Europa
unite e firmava un tractato con Germania, su traditional adversario in
le guerra, pro comenciar iste processo de integration. Le General De
Gaulle, le promotor principal de iste nove politica, ordenava que le
Statos Unite retirava su bases militar del territorio francese, accusava
Britannia de esser un vassallo del Statos Unite, e establiva relationes
diplomatic con le China communiste.
In 1956 Polonia e Hungria intentava rebelliones
contra le Union Sovietic, ma le armea de Russia esseva bastante forte
pro supprimer los. Le politicas del governamentos communiste de Albania
e China deveniva fundamentalmente differente de illos del Union Sovietic.
In 1968 Chechoslovachia anque fomentava un rebellion contra le Union
Sovietic. Pro impedir lo, le armea sovietic debeva invader Praga con
tanks.
In 1990 occurreva un profunde transformation politic
in le est de Europa. Le fortia del communismo del major paises del
Europa oriental collabeva bastante rapidemente, e iste paises inaugurava
governamentos democratic multipardiste. Germania se reunificava.
Mikhail Gorbachev, recognoscente que le economia del
Union Sovietic non poteva continuar le competition de armas con le
Statos Unite, lo abandonava. Ille anque essayava restructurar le systema
politic del Union Sovietic e inaugurava un politica de libertate de
expression (glasnost), que
resultava in le disintegration del imperio Sovietic e le inauguration de
un confederation inter le previe republics sovietic, comenciante un nove
epocha in le historia del mundo.
[Retro a
Curso]
[Vade al prime pagina]