Motto: -Verklaring van het woord Bui\'tenvrouw uit het Surinaams-Nederlands woordenboek. Betekent: naast wettige echtgenote of vaste concubine een partner die elders woont. (Iris)

Auteur: Joost Zwagerman

(onder)Titelverklaring: De buitenvrouw slaat op Iris (zie ook motto).

Uitvoering: ISBN 90-295-6161-0, 1996: De Arbeiderspers, Harde kaft: Zwart-wit foto van een negerin met een iris (geel), Eerste druk: 1994, 235 blz.

Korte inhoud: Theo is al een aantal jaren gelukkig getrouwd met Sylvia Altena-Houtman. Ze wonen in een nieuwbouwwijk in Alkmaar. Theo is leraar Nederlands op het Westfries College in Hoorn
Iris werkt bij Theo op school. Theo en Iris hebben elkaar beter leren kennen tijdens een werkweek van Havo 4 in Tilburg. Vanaf kort na deze week hebben Iris en Theo een buitenechtelijke relatie met elkaar. Op dinsdagmiddag hebben ze 2 gezamenlijke tussenuren die ze gebruiken om bij Iris thuis te vrijen.
Na de 2 tussenuren is Theo te laat bij zijn lokaal, klas 3F is er al. Op het bord is een spotprent van Theo getekend en boven die spotprent staat: Blackie is the best. Theo weet even niet hoe hij moet reageren, uiteindelijk geeft hij Wouter Nijman de opdracht om de tekening met de hand uit te vegen.
Op dinsdagavond gaan Theo en Sylvia op visite bij de ouders van Sylvia Ze gaan met de trein: dan hebben ze een reden om weer bijtijds naar huis te gaan. Ze kijken naar het tv programma Telebingo en vader Houtman verbaast zich erover dat er ook donkere mensen aan het programma mee doen. Theo is hierover boos op vader Houtman en hierdoor is de avond verpest. Op weg naar huis is Sylvia vervolgens weer boos op Theo omdat hij zo woedend werd op Sylvia\'s vader. Zij vindt niet dat haar vader een racist is, maar iemand die bang is voor alles wat onbekend is.
Theo kan \'s nachts niet slapen. Sinds zijn verhouding met Iris heeft hij veel last van slapeloosheid. Het is niet zo dat hij niet zou kunnen slapen, maar Theo is bang dat hij zich zal verraden in zijn slaap.
De volgende morgen krijgt Theo hyperventilatie-aanval. Happend naar adem valt hij in de keuken van zijn stoel. Na een tijdje gaat het weer wat beter en Theo gaat gewoon naar school toe. Op school hoort Theo dat Iris zich ziek heeft gemeld. Hij wil graag weten wat ze heeft, maar hij durft dat niet aan de conrector te vragen omdat hij bang is dat hij zichzelf verraadt. Hij kan haar ook niet opbellen, dit hadden ze zo afgesproken, ze zouden elkaar nooit opbellen.
Het tweede uur heeft Theo klas 3D. Opnieuw staat er een spotprent op het bord, zijn kop met daarboven weer de tekst: Blackie is the best. Deze keer houdt Theo een preek over racisme. De leerlingen pikten deze preek niet en een meisje zei dat deze tekening geen racistische bedoeling had. Dat meisje vertelt dat Wouter Nijmans vader hem iedere dinsdag bij Iris naar binnen ziet gaan. Wouter Nijman woont nl in dezelfde straat als Iris. Aan het einde van de les heeft Theo de situatie weer onder controle.
Na de pauze gaat het weer mis. Klas 3F heeft 6 pornofoto\'s op zijn bureau gelegd, foto\'s van donkere vrouwen met de tekst: blackie is the best. Theo verdeelt de foto\'s over 6 jongens en ze stuurt ze ,et de foto\'s naar de conrector. Wouter Nijman stribbelt tegen en hij struikelt. Wouter beweerde vervolgens dat Theo hem heeft mishandeld.
Theo stelt aan Ferweda, de conrector, voor om de jongens goed te straffen, maar Ferweda aarzelt. De vader van Wouter heeft nl Ferweda inmiddels gebeld en hij wil een klacht indienen. Dit zou een slechte zaak zijn. Ferweda laat Theo weten dat zijn verhouding met Iris bekend is bij de leraren. Zij wisten hier al een tijd van. Het is nu beter dat Theo een paar dagen verlof neemt, Ferweda kon dan proberen om de vader van Wouter tegen te houden om verdergaande stappen te nemen.
Voordat Theo de school verliet, vroeg hij nog waarom Iris afwezig was. Iris was van haar fiets gevallen. Morgen zou ze weer komen.
Later realiseert Theo zich pas dat Iris geen fiets heeft, er moet dus wat anders aan de hand zijn.
Als Theo thuis komt, heeft hij nog geen verklaring bedacht voor zijn onverwachte verlof, maar dat is nog geen probleem. Er is namelijk ingebroken bij de buren, en Sylvia denkt op het moment alleen maar daar aan. Sylvia wil de volgende dag meteen een alarminstallatie en blijft dus thuis. Theo kiest ervoor om niets tegen Sylvia te vertellen en hij gaat de volgende morgen gewoon om dezelfde tijd weg. Hij rijdt een beetje rond in de auto en hij bespioneert Sylvia vanuit de auto. Hij ziet daar dat de alarminstallatie wordt aangelegd. \'s Middags besluit Theo om Iris op te wachten.
Ze spreken elkaar op een braakliggend terreintje. Iris vraagt boos aan Theo waarom hij Ferweda over hun verhouding heeft verteld. En waarom hij niet alles ontkend heeft.
Ze gaan naar een restaurant en daar vertelt zij dat ze alles aan Sidney heeft verteld. Die was zo kwaad geworden, dat hij haar bont en blauw heeft geslagen. Maar toch heeft ze geen spijt van hun verhouding. Sidney heeft nl elk jaar wel korte affaires met andere vrouwen gehad en dat vond hij heel gewoon. Theo stelt voor om samen ergens ver weg te gaan wonen. Maar iris houdt nog steeds van Sidney en Theo van Sylvia. Iris maakt daarom een einde aan de relatie tussen haar en Theo. Ze maakte wat afspraken over hun gedrag op school en namen toen afscheid van elkaar.
Als Theo thuis komt, is Sylvia weg. Als zij tegen etenstijd weer thuis is, weet hij nog steeds niet of hij haar alles zal vertellen. Even lijkt het erop of Sylvia alles weet, Ferweda had haar nl gebeld en haar verteld dat Theo enkele dagen met verlof was, omdat hij wat problemen had op school. Theo belde Ferweda terug en vader Nijman heeft de klacht ingetrokken.
Diezelfde avond neemt Theo 2 slaappillen in, hij gaat nog even de vuilnis buiten zetten en dan gaat het alarm af.

Genre: Sociale roman/ school roman

Thema: Er zijn meerdere thema\'s aan te wijzen: Racisme door de \'nette\' mensen/ het verlangen naar transcendentie/ het leraarschap/ ontrouw

Motieven:
-sex: er wordt vaak gevreeën
-buitenechtelijke relatie(s)/ ontrouw: Theo met Iris/ Sidney met andere
-leraarschap: Theo is leraar Nederlands en vertelt er uitvoerig over
-racisme: op school wordt er gediscrimineerd/ Theo discrimineert ook (maar positief vindt hij)/ Vader Houtman doet het ook evenals Theo\'s opa
-de dood: Theo denkt er vaak aan: vindt sportende mensen, mensen met doodsverachting (Iris)
-conflicten: op school/ in de relaties

Personages:
Theo Altena: heeft in het begin al 14 maanden een relatie met Iris/ 34 jaar/ leraar Nederlands (is er niet tevreden mee)/ mijdt mensen zoveel mogelijk/ 7 jaar gelukkig getrouwd met Sylvia/ vindt zijn neus hinderlijk/ verkapte schuldgevoelens/ schijnheilig/ niets lafhartig is hem vreemd/ relatie met Iris/ vindt zichzelf het voorbeeld van hoe mensen om moeten gaan met buitenlanders/ geliefd in bovenbouw
Iris Duivenpoort-Pompier: lerares gym/ Surinaamse: geboren in Paramaribo/ sinds 10 in NL/ woonachtig in Hoorn/ getrouwd met Sidney Pompier/ zelfverzekerd/ kan goed omgaan met discriminatie/ weet precies wat ze wil
Sylvia Altena-Houtman: vrouw Theo/ fiscaal adviseur bij de gemeente/ verdient iets meer dan Theo/ meelevend (te naar Theo\'s mening).
Ferweda: conrector op school/ kort/ gedrongen/ ambitieus
Sidney Pompier: stond bekend als fatsoenlijke \'boi\'/ Veel buitenechtelijke relaties gehad
Wouter Nijmans: leerling uit 3F/ zijn vader is iemand van het schoolbestuur/ oproerkraaier

Tijdlagen: Tijdsverloop is enkele dagen: van de dinsdag met de 2 gezamenlijke tussenuren van Theo en Iris, het incident in een 3de klas en de avond waarop Theo ruzie krijgt met zijn schoonvader. Tot de donderdag waarop de relatie tussen Theo en Iris beëindigd wordt. Het verhaal speelt zich af in begin jaren negentig. Het lezen heeft mij ongeveer 3 uur gekost.

Plaats: Het verhaal speelt zich af op het Westfries College in Hoorn. Het huis van Iris in Hoorn. En in Alkmaar (huis van de Altena\'s). Veel aandacht wordt gegeven aan de beschrijving van die plaatsen.

Structuur: 19 geletterde hoofdstukken. Het verhaal is chronologisch op de flashbacks na. Deze flashbacks gaan alleen in op de voorgeschiedenis, voor zover die van belang is.

Perspectief: Het verhaal wordt beleefd door de ogen van Theo Altena. Het is geschreven in de verleden tijd 2e en 3e persoon. (dat heet officieel Erlebte Rede). Er bestaat een zekere vertelafstand doordat de ik-vorm niet wordt gebruikt. Aan de andere kant kom je heel nauwkeurig te weten hoe Theo zich voelt en hoe hij denkt.

Taal en stijl: Zwagerman vertelt veelal in zijn boeken over thema\'s uit de moderne samenleving. Zo ook hier. Zijn stijl is zeer realistisch: aan de fantasie van de lezer wordt weinig overgelaten. Het onderwerp is heel herkenbaar