De koperen tuin

Vestdijk, Simon

Geschreven door: Patricia S Taal: Nederlands Vak: Nederlands Soort: Uittreksel

Algemeen:
Titel: De koperen tuin.
Motto: Voor Helena S.E. Burgers
Auteur: Simon Vestdijk
Uitgave: Wolters-Noordhoff, 1999, Groningen.
1e druk: 1950

Simon Vestdijk
17 oktober 1898 (Harlingen) -23 maart 1971.
Studeert in 1917 medicijnen.
na de HBS in Leeuwarden ging hij medicijnen studeren in Amsterdam,
het arts zijn beviel hem niet zo. Hij was zich toen al aan het verdiepen in filosofie, psychologie en muziek. In 1930 begint hij met literatuur schrijven. Rond 1933 ging hij schrijven in proza Na de HBS in Leeuwarden ging hij medicijnen studeren in Amsterdam,
In1932 komt zijn 1e boek uit.
In 1942 wordt hij gevangen genomen door Duitsland.
Van af 1954 leeft hij een dubbelleven en is regelmatig verliefd.
In 1965 overlijdt zijn vrouw, al snel hertrouwt hij en krijgt een zoon en een dochter.
Als hij zelf in coma ligt krijgt zijn vrouw de Prijs der Nederlandse letteren. En hij sterft.
In 1951voor \"De Vuuraanbidders\" en voor \"De koperen tuin\" 1951 kreeg hij de PC Hoofdprijs, en in 1971 de Prijs der Nederlandse letteren

Hij was enig kind en vooral zijn moeder heeft hem sterk beïnvloed.
Simon Vestdijk is zelf een observator, in het boek kijkt Nol ook meer dan wat hij zelf doet of wat hem overkomt. De vrouwelijke personen zijn vaak geïnspireerd op vrouwen waarmee hij een verhouding heeft gahed.

Genre van auteur: Simon is vaak geïnspireerd door liefde, Simon Vestdijk heeft autobiografische, half-autobiografische, psychologische, historische en fantastische romans geschreven. \"De koperen tuin\" beschouwde hij als zijn beste roman

Genre:
Liefde. Sub: Muziek
Het is een liefdesverhaal, waarin veel gebeurtenissen met elkaar verbonden worden door de muziek.

Belangrijke personages:
Hoofdrol: Nol Rieske (ik-figuur)
Belangrijkste bijrol: Trix Cuperus
Verdere belangrijke rollen: meneer Cuperus (Henri)
meneer Vellinga
Korte omschrijving personen:
Hoofdpersoon: Nol is muzikaal Voor de buitenwereld doet hij zich stoerder voor dan hij eigenlijk is. Hij is de zoon van een van de rijke heren in \'W…\'. Hij heeft een hekel aan zijn broer, en vermijdt het om hem dingen na te doen. (roundcharacter)
Hij groeit uit tot een sterke jongeman, Psychologisch is hij een dualistische figuur: enerzijds is hij zeer fantasierijk. Hij heeft een feilloos instinct en een aangeboren zin voor zelfbeheersing. Maar zijn gevoelens worden hem soms de baas. De nacht voor de dood van Cuperus krijgt hij een inzinking; hij wordt overmand door verdriet.Tegen het avontuur met Trix is hij niet opgewassen.
Hij begrijpt de dood niet en beseft, dat dit altijd zo zal blijven. Hij staat tenslotte verbijsterd voor de Tuin, met \'het ongeneeslijke verdriet, dat nu mijn enige bezit was geworden\'.
Trix is de dochter van de dirigent Cuperus. Vroeger bewonderde ze haar vader, maar later gaat ze hem haten, omdat hij haar teleurstelt. Ze houdt erg veel van Nol, maar ze vindt zich niet goed genoeg voor hem en onderdrukt haar gevoelens. Door haar wanhoop pleegt ze zelfmoord. Zij is koppig, trots, vriendelijk, koel, en mooi. Mannen worden makkelijk verliefd op haar. Ze is lang, bleek, en heeft een mooie glimlach. (roundcharacter). Zij gaat langzamerhand ten onder. Tijdens het laatste gesprek is haar gezicht grauw, zij is een \'geteisterd wezen\' Zij zelf vindt, dat trots haar grootste ondeugd is.
Henri Couperus is een musicus, die daar ook zijn geld mee probeert te verdienen, maar door zijn drankgebruik gaat hij, ook maatschappelijk gezien, steeds verder achteruit. Nol vindt hem een geniale musicus en vond hem eerst heel vastberaden lijken. Couperus ziet Nol als zijn enige zoon. (roundcharacter)
Hij speelt niet zonder fouten, maar wel persoonlijk. Hij bederft zijn toch al niet zo\'n goede naam door zijn drankzucht. Hoewel hij van zijn vrouw en dochter houdt, kan hij toch niet de juiste houding tegenover hen vinden. Trix\' jeugd wordt bedorven door zijn drankzucht, waarmee de andere kinderen haar plagen. Het ergste is nog, dat hij op de avond na de Carmen-uitvoering haar niet beschermt tegen Vellinga. Dit zit ook Cuperus erg dwars. Zijn leven als artiest, als echtgenoot en vader is een mislukking ondanks zijn prachtige kwaliteiten.
De moeder van Nol is een aantrekkelijke, muzikale vrouw. Ze is burgerlijk en erg standsbewust. (flatcharacter) De vader van Nol is rechter en best wel ouderwets. De verhouding met zijn vrouw is erg koel. (flatcharacter) Hij is een vlijtig, \'nadenkend en droog,
Chris (roundcharacter) hij is drie jaar ouder dan Nol. Hij overheerst zijn broertje, maar wordt later door hem overvleugeld. Hij heeft, in tegenstelling tot Nol \'in het geheel geen instinct. Hij had alleen maar een temperament, oppervlakkig, pseudobrillant. Chris is niet muzikaal, heeft geen gevoel voor humor en lijkt op zijn vader, terwijl Chris meer heeft van zijn moeder. Hij probeert zich onder zijn kameraden te handhaven door stunts als de pepermuntfabriek. Als Nol hem op hardhandige wijze van zijn pepermuntaffaire heeft af geholpen, verandert Chris: hij wordt volstrekt normaal, ingetogen, fantasieloos. Hij wordt een knap advocaat.
Vellinga is \'een lange, zware,dikbuikige man. Nol vermoedt, dat hij evenals de andere bezoekers op de muziekavondjes thuis, verliefd was op mevrouw Rieske. Langzaam komt Nol achter het geheim van Vellinga\'s verhouding met Trix
Caspers is \'een jong bankier met culturele neigingen.\' Hij heeft les gehad van Cuperus. Ook Caspers heeft een verhouding gehad met Trix , maar hij maakte het snel uit, omdat hij gemerkt had Trix van een ander hield. Na Trix\' zelfmoord heeft Nol een lang gesprek met hem. Hij zegt echt van Trix gehouden te hebben; maar als hij geweten had, dat ze van Nol hield, had hij hen samengebracht.
Dijkhuizen is een al iets oudere man, vrijgezel, zoals Caspers en Vellinga, \'dik en bol, tevreden met het leven en met zichzelf, een braaf drinker, een groot minnaar van de muziek,\'

Ontwikkelingen:
Trix gaat met een snelle vaart diep de put in. Met Nol gaat het goed, dan nog wat beter, en daarna krijgt hij veel te verwerken, en gaat het slechter. In het begin is hij erg bang, later durft hij wel voor zichzelf op te komen.

Het verhaal loopt langzaam naar de ondergang van Trix toe, ook door vertraging aan het eind van het verhaal..
Omdat het zo langdradig is, vereist het boek veel doorzettingsvermogen. Onder andere omdat je in het begin geen idee hebt waar het verhaal naartoe moet leiden en omdat er veel muzikale gedeeltes in voor komen.

Inhoud:
Nol wordt door zijn oudere broer Chris gepest, maar Nol heeft eerder een hekel aan hem omdat hij veel tijd en aandacht van hun ouders vraagt, waardoor er minder voor hem over blijft. Meneer Talsma geeft Chris en moeder
Piano lessen. Op een gegeven moment wil Chris geen les meer, en spannen de broertjes zich samen tegen de muziek.
Moeder neemt Nol mee naar de Tuin, waar muziek gespeelt wordt op koperen instrumenten, maar hij bemerkt na een poosje dat niemand zich er echt mee bezig houdt. Als protest gaat hij er op dansen, en er komt een meisje met hem dansen. Late ontdekt hij dat de muziek van meneer Cuperus is, en het meisje waar hij mee danste zijn dochter Trix. Ook hoort hij dat zij 4 jaar ouder is dan hij, en dat meneer Cuperus een nederlaag heeft geleden op het podium.
Nol ziet Trix af en toe voorbij lopen en vechten, en denkt ook soms aan haar.
Chris krijgt het erg moeilijk op school, maar niemand weet het. Hij start een denkbeeldige pepermuntfabriek op en doet alsof het echt is, thuis praat hij er constant over. Nol wil hem nog steeds een lesje leren, en op een avond dat het heen en weer lopen van Chris hem uit zijn slaap houdt, gaat hij naar het toe en slaat hem. Hij zegt dat het is omdat hij altijd met die verdomde pepermunt bezig is, Nol verscheurt al het papier werk wat Chris over de pepermuntfabriek had gemaakt. En Chris laat hem zijn gang gaan, dat was het einde van een fabriek.
s\'Nachts hoort Nol prachtige piano muziek, twee dagen later zegt hij les te willen van meneer Cuperus. Eigenlijk willen zijn ouders niet dat Cuperus les komt geven, maar Nol krijgt zijn zin.
Er ontstaat een strijd tussen moeder en Cuperus. Op een gegeven moment geeft hij haar bloemen, maar deze wil ze niet aannemen, omdat ze aanvoelt dat het is omdat hij op haar verliefd is. Hij wordt boos en zoent het dienstmeisje. Cuperus ziet zelf in dat hij Nol nu geen les meer kan geven. Er worden nu veel meer verhalen vertelt dat hij met leerlingen vree, dienstmeisjes zoende, en aan de drank was. Het aantal lessen dat hij geeft neemt sterk af, hij raakt zijn koortjes kwijt, en wordt ontslagen als dirigent in de tuin. Het gezin krijgt het moeilijk. Nol besluit na een ontmoeting om hem te gaan helpen, door geld in te zamelen. Samen met een aantal andere inzamelaars gaan ze naar Cuperus\' huis. Cuperus krijgt weer een aantal lessen, hij mag ook weer dirigeren.
Nol komt nu bij hem aan huis voor les, en ziet de kans een keer met Trix te praten. Later komt hij haar op de ijsbaan tegen, en ze schaatsen samen.
Cuperus mag de opera Carmen dirigeren, er gaat van alles fout. Nol ziet een vol rijtuig, met Trix erin, maar hij wil niet in haar bijzijn op de schoot van Alice de Rato terechtkomen.
Op een avond praten Nol er Trix, ze vertellen elkaar dat ze van elkaar houden, maar toch klopt er iets niet tussen hen.
Cuperus overlijdt. Trix schrijft Nol een brief en zegt dat hij haar niet meer moet schrijven, hij gehoorzaamt. Nol krijgt enkele relaties, en hoort ondertussen nog van alles over Trix.
Nols moeder overlijdt aan hartklachten, maar hij kan het waken bij haar bed niet aan, hij bedrinkt zich in het restaurant waar Trix werkt. Die nacht gaan hij z\'n vader en broer, naar zijn inmiddels overleden moeder, maar hij valt in slaap voor ze haar zien.
De volgende dag gaat hij naar Vellinga en hij hoort dat Vellinga Trix heeft verkracht toen Trix bewusteloos was van de drank. hij had haar dit later verteld en meende nu recht op haar te hebben, en zij trapte erin. Hij vertelt hem ook dat Trix het de vorige avond had uitgemaakt. Nol gaat ook nog met Trix praten over hetzelfde, en doet een huwelijksaanzoek. Zij zegt dat zij hem niet gelukkig kan maken. Zij vraagt hem om bij haar te blijven omdat ze bang is voor de volgende ochtend, maar hij gaat naar huis, de volgende ochtend heeft ze zelfmoord gepleegd.
Nol maakt een begin Vellinga ter schande te brengen door over het voorval te vertellen.

Titel:
De koperen tuin slaat op 1: de plaats van het begin van de liefde, wat de hoofdzaak is van het verhaal.
2: de achternaam van Trix en haar vader de dirigent / leermeester van Nol lijkt erg op koperen; Cuperus. Voor de hoofdrolspeler is dat de plaats van de heer, en de jonge dame met de achternaam Cuperus. 3: er werd in de tuin met koperen instrumenten gespeeld, koper verwijst dus naar de koperen instrumenten, de zon en de vogels van de tuin. Het stelt het mooie, eenvoudige en vrolijke voor. 4.De tuin is de tuin waar Nol voor het eerst Trix en Couperus ontmoet.

Thema en motieven:
Hoofdthema: liefde, Het thema is de fatale liefde tussen Nol en Trix. Het fatale ligt o.a. hierin dat enerzijds Nol zich pas langzamerhand van zijn liefde voor haar bewust wordt en zelfs op het beslissende moment het laatste gesprek er nog niet rijp voor is; anderzijds hierin, dat Trix, die ouder is dan Nol, zich wel bewust is van haar liefde voor hem, maar door de omstandigheden zich niet waardig vindt Nols liefde te aanvaarden en zijn jaloezie een onoverkomelijke hinderpaal acht voor toekomstig geluk.

Het is een liefdesverhaal met veel ellende erin, zoals verkrachting, armoede,enz. Motieven: muziek, het verhaal wordt aaneengehouden met muziek. (de opera Carmen van Bizet), de tuin, alcoholisme, standsverschil (waardoor er een afstand blijft bestaan tussen het zoontje van de rechter en de dochter van de dronken dirigent), de verhouding van Nol met zijn moeder, de tijd (die een vernietigende kracht heeft), het bal (is symbolisch voor Trix).

Neventhema\'s: ellende, muziek

Spanning:
Er zit spanning in het verhaal elke keer als Nol en Trix bij elkaar zouden kunnen komen, en als de lezer gaat
uitvinden wat er met Trix is gebeurd. Dat Trix telkens zegt dat hij niets van haar weet. De vechtpartij is
spannend. Deze spanning zit vooral in het verhaalgebeuren.

Bedoeling:
Als ik zelf dit boek zou hebben geschreven zou ik de bedoeling hebben gehad een ander over zijn / haar gedrag
te laten nadenken, over welk effect het heeft. Maar de schrijver heeft dit verhaal gericht aan Helena S.E. Burgers, en ik denk dat hij haar wat wilde laten zien met dit verhaal.

Tijd:
Het verhaal speelt voor de oorlog, dat is te merken aan de normen en waarden die er in naar voren komen. Het verhaal verloopt chronologisch, er zitten sprongen in de tijd. De verteltijd is enkele (5) uren. Het boek vertelt over in totaal 18 jaar (van het vijfde tot het 23e jaar) van Nol Rieske. Er komen zowel tijdsversnellingen als tijdsvertragingen in voor. Dat Vellinga Trix kan overtuigen dat zij de zijne is door seks, terwijl zij bewusteloos was, geeft aan dat het in een ouderwetse ongeëmancipeerde tijd afspeelt.
Het is een chronologisch verhaal met vooruitwijzingen en tijdsprongen.
Het verhaal is chronologisch verteld.
Er is in het begin veel tijdverdichting. Aan het einde wordt er vertraagd.
Er zijn ook vooruitwijzingen en terugwijzingen.

Plaats:
Het verhaal speelt zich hoofdzakelijk af in W… , W… is een sobere stad, dat past bij dit droevige verhaal. W… is een provincie stadje. Doordat er niet meer wordt gezegd over de stad dan dat het W… heet weet je niets over historische achtergronden. Er zijn veel natuuromschrijvingen over de tuin.
De ruimtes zijn niet echt belangrijk, maar de Tuin wel. De Tuin is een soort paradijs, maar als Nol\'s moeder en Trix overleden zijn, geeft de Tuin een dode en verdorde indruk.

Het verhaal speelt zich af in het stadje W. (= Weulnerdam= Leeuwarden) met o.a. de Tuin (= de Prinsentuin).

Stroming
De stroming is de moderne Nederlandse literatuur. Vestdijk stelde zich vaak kritisch op tegenover godsdienst en politiek. Hij heeft een zeer persoonlijke visie op existentiële en morele vraagstukken. Kernthema\'s in zijn werk zijn: dood, angst, jeugd (het kind) en isolement. Hij noemde zichzelf een \'typische romantische\' schrijver. Het boek is een half-autobiografische psychologische roman. Het is typerend voor Vestdijk, dat de psychologie van de hoofdpersonen tamelijk ingewikkeld en niet \'afgerond\' is. Dit komt enerzijds omdat alles in de roman beleefd wordt vanuit Nol en niet vanuit een alwetende schrijver; anderzijds doordat voor een meester in de psychologische beschrijving als Vestdijk het menselijke zielenleven inderdaad zeer ingewikkeld is.

Toon en sfeer:
Het boek is geschreven in de ik-vorm, dat geeft een persoonlijke sfeer. Het boek heeft een vrij droevige toon. Men wil in dit stadje graag correct denken en doen. Het verhaal is erg subjectief, je ziet het door Nol\'s ogen en je kunt twijfelen aan zijn ideeën twijfelen, dat doet hij zelf ook. Het is een rijke, universitaire sfeer.

Stijl, woordgebruik, beeldspraak, en symboliek:
De stijl is heel eliteachtig, in het woordgebruik zit af en toe een oud woord. Hier en daar stelt de hoofdpersoon zich voor hoe iets zal gaan als hij dit of dat doet, er is ook beeldspraak bij de verkoelende golf schaduw. De schrijver gebruikt de tuin als symbool, de avond dat de opvoering misgaat, gaat alles eigenlijk de mist in. Trix wordt die avond verkracht, wat leidt tot haar dood, en Nol en Trix kunnen nu niet meer trouwen. Die avond word dus gebruikt om alles mis te laten gaan, symbool voor een keerpunt.

Samenvatting

Het verhaal speelt zich af in W…Nol Rieske is het zoontje van de rechter. De verhouding die Nol met zijn drie jaar oudere broer Chris heeft is erg slecht en hij wil Chris dan ook nog eens een klap verkopen. Als Nol acht jaar is neemt zijn moeder hem mee naar de Tuin. Daar wordt, in de muziektent, de mars van Sousa gespeeld en Nol is daar erg van onder de indruk. Hij raakt ook erg onder de indruk van de dirigent, Henri Couperus en hij danst met zijn dochter Trix.
Als Nol veel later eens met zijn vrienden 'Bruin' en 'Blauw' rond loopt, ziet hij Trix. Weer een andere keer loopt hij alleen als hij Trix weer ziet. Ze slaat een paar meisjes bijna in elkaar omdat die hadden gezegd dat haar vader dronken was. Chris doet op school alsof hij een pepermuntfabriek heeft en hij verkoopt er aandelen van. Hij raakt er helemaal van geobsedeerd en hij maakt z'n ouders en Nol er gek mee. Om er een eind aan te maken geeft Nol hem eindelijk een klap op zijn neus. Die nacht droomt hij over Trix en zijn vader. 's Nachts wordt hij wakker en hij hoort pianomuziek. Nol gaat dan zijn moeder overhalen om Couperus aan te nemen als zijn pianoleraar. Zijn moeder blijft wantouwend, omdat Couperus aan de drank is. Couperus wordt verliefd op haar en als zij de bloemen weigert, die hij haar aanbiedt, is hij zo beledigd, dat hij de dienstmeid zoent. Dit verhaal verspreidt zich snel en Couperus wordt bijna overal ontslagen. Couperus komt zo in grote armoede terecht. Nol gaat hem helpen door geld voor hem in te zamelen en daardoor krijgt hij ook weer werk. Er wordt in W…de opera Carmen voorbereid en Couperus is de dirigent van het orkest. De uitvoering ervan loopt uit op een totale mislukking en Couperus wordt ontzettend ongelukkig. Hij gaat erg veel drinken. Als Nol op een dag bij hem langs gaat komt hij Trix voor de deur tegen. Ze verklaren elkaar de liefde en spreken iets af voor de volgende dag, maar Trix komt dan niet opdagen. Ze schrijft hem een brief, waarin staat dat hij haar moet vergeten, omdat hun liefde toch nooit iets kan worden. Nol gaat studeren in de studentenstad. Zijn moeder komt hem opzoeken en vertelt hem dat ze aan een hartkwaal lijdt. Ze vertelt hem ook, dat Trix in de Sociëteit van de Tuin werkt en dat Trix een verhouding heeft met Vellinga. Dit is natuurlijk een enorme klap voor Nol. Hij schrijft haar een brief, maar hij krijgt geen antwoord. In de kerstvakantie gaat hij met Chris en zijn vader in de Sociëteit eten en hij hoort dan van Trix dat Couperus aan delirium lijdt en hij zoekt hem dezelfde avond nog op. Het gaat erg slecht met hem en de volgende dag wil hij hem weer opzoeken, maar Trix laat hem niet binnen. Ze is bang dat Couperus dingen over haar vertelt die Nol niet mag weten. Ze belooft hem wel een brief te schrijven. De volgende ochtend ontvangt hij al een brief van haar, waarin staat dat Couperus die nacht is overleden. Ze schrijft ook, dat Nol haar moet vergeten, omdat ze hem niet waard is. Hij besluit haar raad op te volgen, door verschillende verhoudingen te beginnen. Drie jaar lang schrijft en ziet hij haar niet. Hij komt na die drie jaar terug naar W… omdat zijn moeder ernstig ziek is geworden en in het ziekenhuis ligt. In het ziekenhuis heeft hij het gevoel dat hij even weg moet en hij gaat naar de Sociëteit om zich te bedrinken. Daar ontmoet hij Trix en Vellinga. Vellinga brengt hem bezopen naar huis. Midden in de nacht moeten ze heel snel naar het ziekenhuis, want zijn moeder is overleden. De volgende dag gaat hij naar Vellinga en hij hoort dat Vellinga Trix heeft verleid toen Trix bewusteloos was van de drank. Hij vertelt hem ook dat Trix het de vorige avond had uitgemaakt. Nol gaat die dag ook naar Trix ze vertelt hem dat ze nooit van Vellinga heeft gehouden, maar dat ze de seks min of meer nodig had. Ze vindt zichzelf een slet, want ze had ook nog drie anderen: Caspers, Stienstra en Dijkhuizen. Het maakt Nol allemaal niets uit en hij vraagt haar ten huwelijk. Ze zegt dat ze er nog even over na moet denken. Ze vraagt hem bij haar te slapen, omdat ze bang is voor de ochtend. Hij doet het niet om praatjes tegen te gaan en ze spreken de volgende ochtend af.

De volgende ochtend vertelt Trix' tante (bij wie ze woont) hem dat Trix die nacht zelfmoord heeft gepleegd met arsenicum. Ze heeft hem een brief nagelaten, waarin staat dat ze niet bij hem kan blijven omdat hij altijd jaloers zou blijven, maar dat ze ook niet zonder hem kan leven. Hij voelt zich schuldig aan haar dood, want als hij die nacht bij haar was gebleven, leefde ze nu nog. Hij gaat naar Caspers om hem het te vertellen en naar Vellinga stuurt hij een telegram. Na een tijdje vol schuldgevoel en wanhoop rond gelopen te hebben, komt hij bij de Tuin, die er zwart en verdord uitziet.