Αριστερός Νοστράδαμος ή Ταξική Πάλη;

Αριστερός Νοστράδαμος ή Ταξική Πάλη;

«Σε πενήντα χρόνια από σήμερα, θα έχουμε μια μεγάλη επανάσταση. Θα ξεκινήσει στη Δύση, στη Γαλλία ή στην Ιταλία, όπου τα αριστερά κόμματα είναι πολύ ισχυρά. Τους ανθρώπους μπορεί να τους χτυπάς με τα ρόπαλα και να τους σκοτώνεις τις 99 φορές, όπως κάνουν σήμερα στην Ιταλία, αλλά την εκατοστή την πατάς. Ειδάλλως, ένα μεγάλο απεργιακό κύμα θα πυροδοτήσει την επανάσταση. Στη Γαλλία υπάρχει μεγαλύτερη δυσαρέσκεια απ’ όσο εδώ. Κι εδώ όμως, οι εργάτες ανησυχούν ολοένα και περισσότερο…. Τα αφεντικά ξέρουν τι τους επιφυλάσσει το μέλλον.» (Γερμανός μεταλλεργάτης, 1953)[1]

Ένα βασικό στοιχείο της συζήτησης για το μεταμοντερνισμό, τους φορντισμούς και τις νέες εκδοχές του (νεοφορντισμός, μεταφορντισμός κ.α.) είναι η επίπτωση των εξελίξεων στα πεδία της οικονομίας, των εργασιακών σχέσεων και της κοινωνίας στο επίπεδο του κράτους. Οι Joachim Hirsch [2] και Bob Jessop [3] προσδιορίζουν το φορντιστικό κράτος σε σχέση με το επίπεδο στο οποίο βρίσκεται κάθε φορά η ταξική πάλη και ταυτόχρονα το αντιμετωπίζουν ως ιδιαίτερη μορφή της κεφαλαιακής σχέσης. Η κρίση του πολιτικού συστήματος της φορντικής περιόδου είναι συνέπεια της ανάπτυξης της κεφαλαιακής συσσώρευσης, που υπονομεύει τις κοινωνικές σχέσεις των μορφών αναπαραγωγής της προηγούμενης περιόδου.

Το αποτέλεσμα είναι η κοινωνική αστάθεια και η εμφάνιση και μαζικοποίηση «νέων κοινωνικών κινημάτων» που αποδιαρθρώνουν το θεσμοποιημένο ταξικό συμβιβασμό στα πλαίσια του φορντιστικού κοινωνικού κράτους πρόνοιας και, σύμφωνα με την ορολογία του B. Jessop, «ξεκοιλιάζουν» το κράτος. Όμως, το κράτος δεν αποδιοργανώνεται μόνο λόγω των νέων κοινωνικών κινημάτων αλλά και λόγω της στρατηγικής των αστικών αρχουσών τάξεων που βλέπουν στο ρυθμισμένο καπιταλισμό εμπόδια στην κερδοφορία του κεφαλαίου, οι οποίες με τη στρατηγική της παγκοσμιοποίησης, της απορύθμισης και του νεοφιλελευθερισμού, οδηγούν στον αποδιοργανωμένο καπιταλισμό. Το κράτος χάνει το εξουσιαστικό μονοπώλιο. Από αυτή την απώλεια του εξουσιαστικού μονοπωλίου του κράτους ωφελημένες βγαίνουν από τη μια οι μη πολιτικές θεωρητικά αλλά πρακτικά πολιτικές οικονομικές συνιστώσες όπως οι πολυεθνικές εταιρείες και από την άλλη τα άλλα δυο επίπεδα κρατικών εξουσιών όπως είναι οι υπερεθνικές θεσμικές πολιτικές οντότητες (π.χ. Ευρωπαϊκή Ένωση) και οι μικρότερου γεωγραφικού βεληνεκούς πολιτικές οντότητες (π.χ. περιφέρειες, νομοί, δήμοι, κοινότητες). Επίσης το κράτος παραχωρεί πολλές από τις λειτουργίες του στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας (παιδεία, υγεία, αστυνόμευση - επιτήρηση, παραγωγή ενέργειας και τηλεπικοινωνίες κλπ.) όπου αυτές είναι κερδοφόρες αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις κάτω από την πίεση κοινωνικών κινημάτων σε αυτό-οργανωμένες ομάδες και κοινότητες (π.χ. θεραπευτικές κοινότητες σε αντίθεση με εθνικά συστήματα υγείας, εκπαιδευτήρια κλπ.). Συνεπώς η νέα κρατική ρύθμιση του μεταφορντιστικού κράτους επιτυγχάνεται μέσω της κρατικά ρυθμισμένης απορύθμισης και επέκτασης της εμπορευματικής καπιταλιστικής οικονομίας (αποικιοποίηση της καθημερινής ζωής).

Στο σημείο αυτό συμφωνεί η E. Meiskins - Wood[4] παρ’ όλο που διαφωνεί με τη χρήση των όρων που περιέχουν το πρόθεμα "μετά-" (μεταφορντισμός, μεταμοντερνισμός κλπ.). Θεωρεί η Wood ότι ο όρος "μεταμοντερνισμός" δεν μπορεί να αποδώσει την πραγματικότητα πόσο μάλλον δε όταν συσχετίζεται και συναρθρώνεται σε ένα θεωρητικό σχήμα "τεχνολογικού ντετερμινισμού" . Ο καπιταλισμός είναι, κατά την άποψή της, ένα σύστημα που είναι από την ίδια του τη λογική υποχρεωμένο να προωθεί και να υιοθετεί τις πλέον ευφάνταστες και δημιουργικές καινοτομίες για να ξεπερνάει, επιλύοντάς τες, όλες τις βασικές του εσωτερικές αντιφάσεις. Κατά συνέπεια, δεν είναι σωστό να μιλάμε για το τέλος του καπιταλισμού και για την έλευση μιας τεχνοκρατούμενης κοινωνίας, όπως κάνουν πολλοί μεταμοντερνιστές ή μελλοντολόγοι.

Η μεταβατική αυτή περίοδος, κατά την οποία ο αποδιοργανωμένος καπιταλισμός και οι ευέλικτες μορφές συσσώρευσης και εργασιακών σχέσεων επικρατούν, είναι χαρακτηριστική της λογικής του καπιταλισμού και των δικών του "νόμων κίνησης". Πρόκειται για μια εντατικοποίηση της διαδικασίας εξαγωγής υπεραξίας μέσω των νέων τεχνολογιών, της υιοθέτησης και εφαρμογής νέων ευέλικτων μορφών παραγωγής, διακίνησης και παραγωγής εμπορευμάτων και των νέων ευέλικτων σχέσεων εργασίας.

Δεν πρόκειται ,λοιπόν, για έναν νέο κοινωνικό σχηματισμό που είναι μόνο προϊόν των νέων τεχνολογιών και του αυτοποιητικού τους μηχανισμού αλλά που είναι κυρίως προϊόν τόσο των νόμων κίνησης του καπιταλισμού όσο και της ταξικής πάλης, όπως εκφράζεται στη συγκυρία, τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και στις ιδιομορφίες των εθνικών επιπέδων. Έτσι ο καπιταλισμός χωρίς το άλλοθι της ύπαρξης του Ανατολικού, δήθεν σοσιαλιστικού, στρατοπέδου, βρίσκεται αντιμέτωπος μόνο με τις δικές του αντιφάσεις και με τα κοινωνικά κινήματα που δημιουργεί. Έχει επιβληθεί στο μεγαλύτερο μέρος όχι του πλανήτη αλλά έχει καλύψει σε μέγιστο βαθμό την καθημερινή ζωή μέσω της εμπορευματικοποίησής της. Το γεγονός ότι η εμπορευματικοποίηση της καθημερινής ζωής έχει γίνει το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της δεν σημαίνει ότι η ιστορία έχει τελειώσει ή ότι οι κοινωνικές τάξεις και, συνακόλουθα, η ταξική πάλη έχουν πλέον καταργηθεί [5].

ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ

[1] Παρατίθεται στο Crouch C. & Pizzorno A., The Resurgence of Class Conflict in Western Europe Since 1968, N.Y., Holmes & Meier, 1978

[2] Βλ. Hirsch J., «Φορντισμός και μεταφορντισμός: η παρούσα κοινωνική κρίση και οι συνέπειές της» στο Werner B. & Holloway J., Mεταφορντισμός & κοινωνική μορφή: Μια μαρξιστική συζήτηση για το μεταφορντιστικό κράτος, Αθήνα, Εξάντας, 1993.

[3] Βλ. Jessop B., «Post-Fordism and the State» στο Ash A., Post-Fordism : A Reader, Oxford, Blackwell, 1995

[4] Βλ. Wood Meiskins El., Democracy Against Capitalism, N.Y., Cambridge University Press, 1996. και Wood Meiskins El., «Modernity, Postmodernity or Capitalism» στο Monthly Review , N.Y., Τόμ.48/3, Ιούλ.-Αυγ., 1996

[5] Οι Pakulski I. & Waters M., (The Death of Class, London, Sage, 1996) μιλούν για το τέλος, το θάνατο των τάξεων και για το ότι οι «μεταμοντέρνες κοινωνίες» της ευέλικτης ειδίκευσης, της παγκοσμιοποίησης, της ανόδου των «οικονομικών τίγρεων» της Ν.Α. Ασίας είναι κοινωνίες χωρίς τάξεις. Για μαρξιστική κριτική τους, βλ. Harvie D., «Review of Pakulski’s and Water’s The Death of Class» στο Capital and Class, Νo.62, Καλοκαίρι 1997