تفسير نمونه ج : 1 ص : 80
حقيقت تقوا چيست ؟
تقوا در اصل از ماده وقايه به معنى نگهدارى يا خويشتن دارى است و به تعبير ديگر يك
نيروى كنترل درونى است كه انسان را در برابر طغيان شهوات حفظ مى كند ، و در واقع
نقش ترمز نيرومندى را دارد كه ماشين وجود انسان را در پرتگاهها حفظ و از تندرويهاى
خطرناك ، باز مى دارد .
به همين دليل امير مؤمنان على (عليه السلام) تقوا را به عنوان يك دژ نيرومند در
برابر خطرات گناه شمرده است ، آنجا كه مى فرمايد : اعلموا عباد الله ان التقوى دار
حصن عزيز : بدانيد اى بندگان خدا تقوا دژى است مستحكم و غير قابل نفوذ .
در احاديث اسلامى و همچنين كلمات دانشمندان ، تشبيهات فراوانى براى تجسم حالت تقوا
بيان شده است ، امير مؤمنان على (عليه السلام) مى فرمايد : الا و ان التقوى مطايا
ذلل ، حمل عليها اهلها و اعطوا ازمتها ، فاوردتهم الجنة :
تفسير نمونه ج : 1 ص : 80
تقوا همچون مركبى است راهوار كه صاحبش بر آن سوار است و زمامش در دست او است و تا
دل بهشت او راه پيش مى برد ! .
بعضى ، تقوا را به حالت كسى تشبيه كرده اند كه از يك سرزمين پر از خار عبور مى كند
، سعى دارد دامن خود را كاملا برچيند و با احتياط گام بردارد مبادا نوك خارى در
پايش بنشيند ، و يا دامنش را بگيرد .
عبد الله معتز اين سخن را به شعر در آورده است و مى گويد : خل الذنوب صغيرها و
كبيرها فهو التقى و اصنع كماش فوق ارض الشوك يحذر ما يرى لا تحقرن صغيرة ان الجبال
من الحصى گناهان را از كوچك و بزرگ ترك كن كه حقيقت تقوا همين است .
همچون كسى باش كه در يك زمين پر خار با نهايت احتياط گام بر مى دارد .
گناهان صغيره را كوچك مشمر كه كوهها از سنگ ريزه ها تشكيل مى شود .
ضمنا از اين تشبيه به خوبى استفاده مى شود كه تقوا به اين نيست كه انسان انزوا و
گوشه گيرى انتخاب كند ، بلكه بايد در دل اجتماع باشد و اگر اجتماع آلوده بوده خود
را حفظ كند .
در هر صورت اين حالت تقوا و كنترل نيرومند معنوى ، روشنترين آثار ايمان به مبدء و
معاد يعنى خدا و رستاخيز است ، و معيار فضيلت و افتخار انسان و مقياس سنجش شخصيت او
در اسلام محسوب مى شود تا آنجا كه جمله ان اكرمكم عند الله اتقاكم به صورت يك شعار
جاودانى اسلام در آمده است ( حجرات آيه 14 ) .
على (عليه السلام) مى فرمايد : ان تقوى الله مفتاح سداد و ذخيرة معاد و عتق من كل
ملكة و نجاة من كل هلكة : تقوا و ترس از خدا ، كليد گشودن هر در بسته اى است ،
ذخيره رستاخيز ، و سبب آزادى از بردگى شيطان و نجات از هر هلاكت است ( نهج البلاغه
خطبه 230 ) .
ضمنا بايد توجه داشت كه تقوا داراى شاخه ها و شعبى است ، تقواى مالى و اقتصادى ،
تقواى جنسى ، و اجتماعى ، و تقواى سياسى و مانند اينها .