Għażla
Mediterranja
F'waħda mill-iktar siltiet interessanti u
provokattivi tal-ktieb tiegħu, Mediterraneo
- Un Nuovo Breviario, Predrag Matvejevic jgħid li
l-"mediterranjetà" mhix xi ħaġa li tiret imma xi
ħaġa li tikseb; mhix vantaġġ imma deċiżjoni.
Li tkun mediterranju jew mediterranja hija għażla.
Malta qed tagħżel, bl-iktar mod ċar, li ma tkunx. Minkejja
li aħna mgħarrqin fil-Mediterran u dak kollu li nassoċjaw
miegħu, l-aspirazzjonijiet tagħna bħala poplu jinsabu
fl-Ewropa jew fid-dinja virtwali ta' l-Istati Uniti li qegħdin ibellgħulna
mill-mezzi tax-xandir.
Il-fatt hu li Malta teħtieġ tiġdid
kulturali mill-qiegħ. Kif? Il-ħsieb wara dan il-Premju huma
indikazzjoni. Fil-Mediterran qed jittieħdu ħafna inizjattivi
kulturali, politiċi, ambjentali u soċjali li permezz tagħhom
il-Mediterranji qegħdin iġeddu l-wirt għani li għandhom
u joħorġu bi proposti interessanti għall-preżent u
l-futur. Ngħidu aħna f'diskors li għamlet dan l-aħħar
f'Malta, l-istudjuża żagħżugħa Elisabetta Bucolo
tkellmet dwar il-mod kif matul iż-żminijiet, il-komunitajiet
tradizzjonali fil-Mediterran ħolqu ekonomija li fiha l-persuni
u r-relazzjonijiet bejniethom jiġu
qabel il-prodott innifsu jew il-funzjoni
tal-persuna fit-transazzjoni ekonomika. Hija tip ta' ekonomija li
tirrispetta lill-bnedmin u lill-ambjent bil-wisq iktar mill-ekonomija
tas-suq. L-ekonomija solidali moderna tista' tqabbad ma' dawn l-għeruq
fondi li diġà jeżistu u toffri alternattiva reali u konkreta għall-isqaq
magħluq ta' l-ekonomija tas-suq.
Fi ktieb qawwi bl-isem ta' Lo Sviluppo Insostenibile. La crisi del capitalismo nelle aree
periferiche: il caso del Mezzogiorno, il-ħabib tiegħi Tonino
Perna jisħaq li wasal iż-żmien li n-Nofsinhar ta' l-Italja
jerġa' lura lejn il-Mediterran. Kulma jmur, il-Mezzogiorno qiegħed
jintegra ruħu ma' l-inħawi b'saħħithom tan-Naħa
ta' Fuq u jnaqqas l-iskambju ekonomiku tiegħu mal-pajjiżi
tal-Mediterran. Fuq il-livell kulturali, l-omologazzjoni tal-ġenerazzjonijiet
il-ġodda qatgħethom sew mill-"għeruq"
Mediterranji tal-kultura tan-Nofsinhar u din il-ħarba mill-Mediterran
żiedet fil-pass tagħha minħabba l-ideoloġija ewroċentrika.
F'Malta l-qagħda hija simili,
bid-differenza importanti li fin-nofsinhar ta' l-Italja hemm ħafna
inizjattivi interessanti ta' tiġdid kulturali waqt li f'Malta dawn
l-inizjattivi huma ftit u la għandhom għeruq fondi u lanqas appoġġ
popolari.
Dan it-tiġdid irid jiġi minna. F'dan
is-sens, il-kwistjoni tar-relazzjonijiet ta' Malta ma' l-UE hija kwistjoni
"falza". Nidħlu jew ma nidħlux, nistgħu nagħżlu
(kif qed nagħżlu bħalissa - biżżejjed tħares
lejn il-ġennata tal-korsa tal-golf jew l-istat tal-Malti) li nibqgħu
neqirdu l-wirt ambjentali u kulturali tagħna.
Kultant nissuspetta li d-diskussjoni dwar l-UE
imponejnieha fuqna nfusna biex inserrħu l-kuxjenza li kwistjonijiet
serji dwar il-kummerċ, dwar il-kultura u dwar l-ambjent qegħdin
(speċi ta') niddiskutuhom. Hija ħasra kbira li l-partiti l-kbar
m'għandhomx il-ħila joħolqu ambjent ta' diskussjoni li
jirrifletti l-firxa u l-kumplessità ta' l-għażliet li għandna
quddiema, għażliet li għandhom x'jaqsmu, imma li jmorru
wkoll lilhinn, mis-sħubija fl-UE. Nissuspetta li l-partiti l-kbar ma
jafux jaraw l-affarijiet mod ieħor, jiġifieri b'modi li jmorru
lilhinn mis-simplifikazzjonijiet redikoli ta' tajba/ħażina,
jaqbel/ma jaqbilx, nidħlu/ma nidħlux, u l-bqija.
Id-deċiżjonijiet dwar il-kultura tagħna,
u hawn nifhem kultura f'sens wiesa' ħafna, la jistgħu jiħduhom
għalina minn Bruxelles u lanqas mill-Isvizzera. Nirrealizza li
d-diskors dwar il-Mediterran u dwar il-kultura u l-identità huwa diskors
kumpless ħafna. Iżda dad-diskors xi darba jrid jibda f'Malta, għax
qabel ma nibdew nistħarrġu r-realtajiet ambjentali u kulturali
mediterranji tagħna ma nistgħux nipproponu politika li
tirrifletti l-wirt u l-potenzjal tagħna bħala individwi u bħala
poplu.
Adrian Grima
Mejju, 2000
Ippubblikata bħala
daħla għall-ktejjeb Kitbiet mill-Mediterran (Inizjamed,
KKU, 2000)
Il-Mediterran (Maps.com)