İstihbarat dünyasının en
gizli, en tartışmalı sistem ya da ağının Echelon olduğuna hiç şüphe yok.
Yıllardır var olduğuna
inanılan; ama bir türlü kesin olarak ispatlanamayan Echelon sistemi ya da ağı
(şebekesi) yaygın inanışa göre, Soğuk Savaş sonrasında global haberleşmeyi
izlemek, denetlemek üzere Amerika, İngiltere, Kanada, Avustralya ve Yeni
Zelanda arasında anlaşmayla kurulmuş, dünyanın her yanında gizli dinleme
istasyonları, şifre çözücü tesisleri bulunan bir global dinleme ahtapotu...
Medyada yıllardır tartışılan
Echelon geçen yıldan bu yana Avrupa Parlamentosu'nda da hararetle tartışılıyor,
var olup olmadığı, varsa hangi boyutta ve çapta olduğu, Avrupa'nın bundan zarar
görüp görmediği anlaşılmaya çalışılıyor. Bu tartışmayı başlatan da, özellikle
Avrupa medyasında geçen yıldan bu yana Echelon ile ilgili olarak çıkan son
derece önemli iddia ve açıklamalar. Medya, Echelon'un Avrupalı büyük
şirketlerin haberleşmesini izlediğini, dinlediğini, bunların sonucunda tespit
ettiği ticari sırları Amerikalı şirketlere aktararak büyük ihaleleri Amerikan
şirketlerinin almasını sağladığını iddia ediyor.
Geçen yıl haziran ayında
Avrupa Parlamentosu bünyesinde kurulan ve tam adı Echelon Dinleme Sistemi
Geçici Komitesi olan komite Parlamento'nun kendisine verdiği yetki çerçevesinde
o zamandan bu yana özellikle şu 2 soruya cevap arıyor: Echelon özel
haberleşmeleri dinleyerek Avrupa şahsi gizlilik kurallarını ihlal etti mi,
şirketlerin haberleşmelerini dinleyerek ya da izleyerek Avrupa sanayiine zarar
verdi mi?..
Komite bu soruların
cevaplarını bulmak için geçen haziran ayından bu yana Echelon hakkında bilgi,
bulgu toplamaya çalışıyor, özel oturumlarda çeşitli uzmanları, istihbarat
yetkililerini, analizcileri dinliyor, Echelon hakkında verilere, gerçeklere
dayanan bir tablo çıkarmaya, bu suretle yetki aldığı parlamenterleri
hazırlayacağı kapsamlı raporla aydınlatmaya çalışıyor ve zaman zaman
çalışmaları hakkında Parlamento'nun üst düzey yetkililerine bilgi veriyor ve
bazı açıklamalar yapıyor.
Bu bapta, mesela, geçen mart
ayında Komite'nin Alman üyesi Gerhard Schmid, Komite'nin o güne kadar yaptığı
çalışmalarda Amerika'nın Avrupalı şirketlerin ticari sırlarını kendi
şirketlerine aktardığını gösteren, ispatlayan kesin delillere ulaşamadığını
açıklamış ve özetle şöyle konuşmuştu:
'... Herhangi bir gizli servis
ya da sanayimiz ortaya çıkıp bu konularda bir şey söylemediği, açıklama
yapmadığı takdirde Echelon'un yapmakta olduğu söylenen şeyleri gerçekten
yaptığını kesin olarak ispat edemeyiz; çünkü elimizde kesin deliller yok.
Komitemiz gizli servislerin faaliyetlerini araştıracak imkanlara sahip
değildir. Ne Amerikan ne de Avrupa gizli servislerinin yaptıklarını tespit
edecek durumdayız. Bana göre, Echelon'un kabiliyetleri abartılmış bulunuyor. 6
aydır Echelon konusunda haberleşme, milli güvenlik uzmanlarını dinleyen
komitemiz, bazılarının Amerika'nın tek başına yaptığını iddia ettiği şeyi
(dünyadaki bütün telefon konuşmalarını, faks mesajlarını, elektronik postaları
dinlemek, okumak, tespit etmek yani) hiçbir ülkenin kendi başına yapamayacağı
sonucuna ulaşmak üzere. Bu tür dinlemeleri yapabilme ihtimalleri bence muazzam
boyutlarda abartılmış bulunuyor. Ne var ki, bu arada, bir grup ülkenin ortak
çalışması, işbirliği yapması halinde dünyanın birçok stratejik bölgesinin
dinlenebileceğini de belirtmek gerek elbette. İspatı çok zor; ama her halükarda
Avrupalı şirketler ekonomik dinlemenin büyük ihtimalle bir gerçek olduğunu da
unutmamalılar.'
Bu açıklamayı yapan Schmid ve
Komite'nin diğer üyeleri (ki toplam 12 civarında) bugünlerde Echelon konusunda
son sözleri dinlemek üzere Washington'a gidiyorlar. Komite üyeleri Amerika'nın
başkentinde Kongre üyeleri,Temsilciler Meclisi İstihbarat Komitesi yetkilileri,
Bush yönetimi uzmanları, özel hayatın gizliliğini savunan sivil toplum
kuruluşları yöneticileri ile görüşecekler ve Echelon'un lokomotifi, başaktörü,
global kulak Milli Güvenlik Kurumu (NSA)'nu da yerinde ziyaret edecekler.
Komite üyelerinin bu görüşme
ve ziyaretleri sonucunda 'Echelon muamması'nı ne kadar aydınlatacaklarını
söylemek şimdiden zor; ama ben şimdiden bir şeyi söyleyeyim: Echelon herhalde
muamma olarak kalmaya devam edecek...