ANAΡΧΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
Ένα γράμμα στην Αριστερά Επιστροφή στα κείμενα
Μάρραιη Μπούκτσιν
Υπάρχει ένας πανάρχαιος μύθος ότι οι αναρχικοί δεν πιστεύουν
στην οργάνωση σα μέσο προώθησης της επαναστατικής δραστηριότητας. Αυτός ο μύθος
ανακινήθηκε απ' τη βάση του απ' το Μαρκούζε, σε μία συνέντευξη που έδωσε στο
"Εξπρές" εδώ και λίγους μήνες κι επαναλήφθηκε ξανά απ' τον Χιού
Νιούτον (Σ.τ.Μ. ηγέτης των Μαύρων Πανθήρων) στο άρθρο του, "Υπερασπίζοντας
την Αυτοάμυνα", που οι Σημειώσεις της Νέας Αριστεράς αποφάσισαν να
ξαναδημοσιεύσουν, στην πρόσφατη έκδοσή τους για το Εθνικό Συνέδριο.
Το να υποστηρίξουμε το πρόβλημα της "οργάνωσης" ενάντια στη "μή
οργάνωση" είναι γελοίο. αυτό το θέμα δεν αμφισβητήθηκε ποτέ από τους
σοβαρούς αναρχικούς εκτός ίσως από κείνους τους μοναχικούς
"ατομικιστές", των οποίων η ιδεολογία είναι ριζωμένη περισσότερο σε
μία ακραία παραλλαγή του κλασσικού φιλελευθερισμού παρά στην αναρχία. Ναι, οι
αναρχικοί πιστεύουν στην οργάνωση -στην εθνική οργάνωση και στη διεθνή
οργάνωση. Οι αναρχικές οργανώσεις κυμαίνονταν από χαλαρές, πολύ αποκεντρωμένες,
ομάδες μέχρι "πρωτοποριακά" κινήματα πολλών χιλιάδων, όπως η Ισπανική
FAI, που λειτουργούσε μ' ένα πολύ συντονισμένο τρόπο.
Το πραγματικό πρόβλημα που τίθεται δεν είναι η αντίθεση οργάνωσης και
μή-οργάνωσης, αλλά μάλλον ποιό είδος οργάνωσης. Εκείνο που έχουν κοινό τα διάφορα
είδη αναρχικών οργανώσεων είναι ότι αναπτύσσονται οργανικά από κάτω, δεν
κατασκευάζονται από πάνω. Είναι κοινωνικά κινήματα, που συνδυάζουν ένα
δημιουργικό επαναστατικό τρόπο ζωής με μιά δημιουργική επαναστατική θεωρία, όχι
πολιτικά κόμματα των οποίων ο τρόπος ζωής δεν ξεχωρίζει απ' το αστικό
περιβάλλον που τα περιβάλλει και των οποίων η ιδεολογία περιορίζεται σε
"επαληθευμένα προγράμματα". Προσπαθούν ν' αντικατοπτρίσουν, όσο είναι
ανθρώπινα δυνατό, την απελευθερωμένη κοινωνία που επιδιώκουν να πραγματοποιήσουν,
όχι ν' αντιγράψουν δουλικά το κυρίαρχο ιεραρχικό, ταξικό κι εξουσιαστικό
σύστημα. Οικοδομούνται γύρω από στενά συνδεδεμένες ομάδες από αδελφούς και
αδελφές, των οποίων η ικανότητα να δράσουν από κοινού βασίζεται στην
πρωτοβουλία, στην ελεύθερη διαμόρφωση των πεποιθήσεων και στη βαθιά προσωπική
ανάμιξη και δεν αποτελούν ένα γραφειοκρατικό μηχανισμό, που τρέφεται από
πειθήνια μέλη και χειραγωγείται απ' την κορυφή από μία χούφτα παντογνώστες
"ηγέτες".
Δεν ξέρω ποιοί είναι εκείνοι με τους οποίους διαφωνεί ο Χιού, όταν μιλάει για
"αναρχικούς" οι οποίοι πιστεύουν ότι το μόνο που πρέπει να κάνουν
είναι "να εκφράζουν απλώς την προσωπική τους γνώμη" για να πετύχουν
την εγκαθίδρυση της ελευθερίας. Ο Τίμοθυ Λήρυ; Ο Αλλεν Γκίνσμπεργκ; Οι Μπήτλς; Όχι
βέβαια οι επαναστάτες αναρχοκομμουνιστές που ξέρω -και ξέρω ένα μεγάλο κι
αρκετά αντιπροσωπευτικό αριθμό. Ούτε έχω ξεκαθαρίσει από πού πήρε τα στοιχεία
του ο Χιού για την εξέγερση του Μάη-Ιούνη στη Γαλλία. Το "Κομμουνιστικό
Κόμμα και τα άλλα προοδευτικά(!) κόμματα" της Γαλλικής Αριστεράς, όχι μόνο
"έμειναν πίσω απ' το λαό", όπως φαίνεται να πιστεύει ο Χιού, αλλά
αυτές οι "πειθαρχημένες" και "συγκεντρωτικές" οργανώσεις
προσπάθησαν με κάθε τρόπο να παρεμποδίσουν την επανάσταση και να την
οπισθοδρομήσουν, διοχετεύοντας την στα παραδοσιακά κοινοβουλευτικά κανάλια.
Ακόμα και η "πειθαρχημένη" και "συγκεντρωτική" FER κι οι
Μαοϊκές ομάδες, αντιτίθονταν στους επαναστάτες φοιτητές σαν
"υπεραριστερούς", "τυχοδιώκτες" και "ρομαντικούς",
απ' την πρώτη κι όλας σύγκρουση στους δρόμους, το Μάη. Χαρακτηριστικά, οι
περισσότερες απ' τις "πειθαρχημένες" και "συγκεντρωτικές"
οργανώσεις της Γαλλικής "Αριστεράς", είτε έμειναν σκανδαλωδώς πίσω
απ' τα γεγονότα ή, στην περίπτωση του "Κομμουνιστικού Κόμματος και των
άλλων προοδευτικών κομμάτων", ξεπούλησαν ξεδιάντροπα στο σύστημα τους
φοιτητές και τους εργάτες.
Βρίσκω πολύ περίεργο το ότι ενώ ο Χιού κατηγορεί τα Γαλλικά Σταλινικά
στουρνάρια ότι απλώς "έμειναν πίσω απ' το λαό", υποστηρίζει ότι οι
αναρχικοί κι ο Κον Μπεντίτ ήταν υπεύθυνοι για το ότι ο λαός "αναγκάστηκε
να στραφεί πίσω στο Ντε Γκώλ". Επισκέφθηκα τη Γαλλία λίγο μετά την
εξέγερση του Μάη-Ιούνη και μπορώ να αποδείξω δίχως την παραμικρή δυσκολία, πόσο
αποφασιστικά προσπάθησαν ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ, το Κίνημα 22 Μάρτη κι οι
αναρχικοί, ν' αναπτύξουν τις συνελεύσεις και τις επιτροπές δράσης σ' ένα
"δομικό πρόγραμμα" (πραγματικά, αυτό προχώρησε πέρα από ένα απλό
"πρόγραμμα") για την αντικατάσταση της κυβέρνησης του Ντε Γκώλ. Θα
μπορούσα να δείξω πολύ καθαρά ότι προσπάθησαν να κάνουν τους εργάτες να
συνεχίσουν την κατάληψη των εργοστασίων και να παγιώσουν άμεσες οικονομικές
επαφές με τους αγρότες: κοντολογής, πως προσπάθησαν ν' αντικαταστήσουν τη
Γαλλική πολιτική κι οικονομική δομή με δημιουργικές, εφαρμόσιμες επαναστατικές
μορφές. Επιδιώκοντας αυτό, συνάντησαν συνεχή εμπόδια απ' τα
"πειθαρχημένα", "συγκεντρωτικά" κόμματα της Γαλλικής
Αριστεράς", συμπεριλαμβανόμενου κι ενός αριθμού Τροτσκιστικών και Μαοϊκών
αιρέσεων.
Υπάρχει ακόμα ένας άλλος μύθος που χρειάζεται να εξερευνηθεί -ο μύθος ότι οι
κοινωνικές επαναστάσεις γίνονται από ισχυρά πειθαρχημένους πυρήνες, που
καθοδηγούνται από μιά υπερβολικά συγκεντρωτική ηγεσία. Ολες οι μεγάλες
κοινωνικές επαναστάσεις είναι έργο βαθιά ριζωμένων ιστορικών δυνάμεων κι
αντιφάσεων, στις οποίες ο επαναστάτης κι η οργάνωση του συνεισφέρουν πολύ λίγα,
ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις ξεσπάνε αυθόρμητα. Το "δοξασμένο
κόμμα" μένει συνήθως πίσω απ' αυτά τα γεγονότα -κι αν η εξέγερση
κατορθώσει να πετύχει, επεμβαίνει για να διατάξει, να χειραγωγήσει και σχεδόν
πάντα να τη διαστρεβλώσει. Τότε είναι που η επανάσταση φθάνει στην πραγματική
περίοδο των κρίσεων. μήπως το "δοξασμένο κόμμα" θ' αναδημιουργήσει
ένα άλλο σύστημα ιεραρχίας, κυριαρχίας κι εξουσίας μέσα στα πλαίσια της ιερής
του αποστολής να "προστατεύσει την επανάσταση", ή θα διαλυθεί μέσα
στην επανάσταση, ακολουθώντας τη διάλυση της ιεραρχίας, της κυριαρχίας και της
εξουσίας σαν τέτοιων; Αν μία επαναστατική οργάνωση δεν είναι δομημένη για να
διαλυθεί μέσα στις λαϊκές μορφές που δημιουργεί η επανάσταση, μόλις ολοκληρωθεί
η λειτουργία της σαν καταλύτης, αν οι μορφές της δεν είναι παρόμοιες με την
αντιεξουσιαστική κοινωνία που επιδιώκει να δημιουργήσει, έτσι ώστε να μπορεί να
εξαφανιστεί μέσα στις επαναστατικές φόρμες του μέλλοντος, τότε η οργάνωση
γίνεται ένα όχημα μεταφοράς των φορμών του παρελθόντος μέσα στην επανάσταση.
Γίνεται ένας αυτοδιαιωνιζόμενος οργανισμός, μία κρατική μηχανή που, απέχοντας
πολύ απ' το "μαρασμό", διαιωνίζει όλες τις αρχαϊκές συνθήκες που
εδραιώνουν την ύπαρξη του.
Υπάρχει πολύ περισσότερος μύθος παρά πραγματικότητα στον ισχυρισμό ότι ένα
στεγανά "συγκεντρωτικό" και "πειθαρχημένο" κόμμα προωθεί
την επιτυχία της επανάστασης. Οι Μπολσεβίκοι διχάστηκαν, διαιρέθηκαν και
σάπισαν απ' τη φραξιονιστική πάλη που κράτησε απ' τον Οκτώβριο του 1917 ως το
Μάρτη του 1921. Αρκετά ειρωνικά, λίγο μόνο μετά την εκδίωξη των τελευταίων
στρατιών των Λευκών απ' τη Ρωσία, ήταν που κατόρθωσε ο Λένιν να συγκεντροποίηση
ολοκληρωτικά και να πειθαρχήσει το κόμμα του. Πολύ πιο πραγματικές υπήρξαν οι
ατελείωτες προδοσίες που μηχανεύτικαν τα ιεραρχικά, "πειθαρχημένα" κι
υπερβολικά "συγκεντρωτικά" κόμματα της "Αριστεράς", όπως τα
Σοσιαλδημοκρατικά και Κομμουνιστικά κόμματα. Αυτές οι προδοσίες δεν ήταν
τυχαίες. Γεννήθηκαν σχεδόν αμείλικτα απ' το γεγονός ότι κάθε οργάνωση (όσο
επαναστατική κι αν είναι η ρητορική της κι όσο καλοπροαίρετοι κι αν είναι οι
στόχοι της), που διαμορφώνεται δομικά με βάση το ίδιο ακριβώς το σύστημα που
επιδιώκει ν' ανατρέψει, αφομοιώνεται κι υπονομεύεται απ' τις αστικές σχέσεις. Η
φαινομενική της αποτελεσματικότητα γίνεται η πηγή των μεγαλύτερων αποτυχιών
της.
Δε μπορεί κανείς ν' αρνηθεί ότι εμφανίζονται προβλήματα που μπορούν να λυθούν
μόνο από επιτροπές, με συντονισμό κι μ' ένα μεγάλο βαθμό αυτοπειθαρχίας. Για
τους αναρχικούς, οι επιτροπές πρέπει να περιορίζονται στα πρακτικά καθήκοντα
που καθιστούν αναγκαία την ύπαρξή τους και πρέπει να εξαφανιστούν μόλις
ολοκληρωθούν τα καθήκοντά τους. Ο συντονισμός κι η αυτοπειθαρχία πρέπει να
επιτευχθούν εθελοντικά, χάρη στο υψηλό ηθικό και την υψηλή πνευματική ολκή του
επαναστάτη. Το να επιδιώκουμε λιγότερα απ' αυτό είναι σα να δεχόμαστε, σαν
"επαναστάτη", ένα αλόγιστο ρομπότ, ένα δημιούργημα εξουσιαστικής
εκπαίδευσης, ένα χειραγωγούμενο πράκτορα, του οποίου η προσωπικότητα κι η
νοοτροπία είναι ολότελα ξένες, στην πραγματικότητα αντίθετες, με οποιαδήποτε
κοινωνία που θα μπορούσε να θεωρηθεί έστω κι αμυδρά σαν ελεύθερη.
Κανένας σοβαρός αναρχικός δε θα διαφωνήσει με τον ισχυρισμό του Χιού αναφορικά
με την "αναγκαιότητα εξάλειψης της ιμπεριαλιστικής δομής από οργανωμένες
ομάδες". Αν είναι δυνατό θα πρέπει να δουλέψουμε μαζί. Θα πρέπει επίσης ν'
αναγνωρίσουμε ότι στις ΗΠΑ, την καρδιά του σημερινού παγκόσμιου ιμπεριαλισμού,
υπάρχει μία οικονoμία και μία τεχνολογία που θα μπορούσε να εξαλείψει, μέσα σε
μία νύχτα, όλα τα προβλήματα που πίστευε κάποτε ο Μαρξ ότι δικαιολογούσαν την
ανάγκη ενός κράτους. Θα 'ταν καταστροφικό σφάλμα να αντιμετωπίζουμε μία
οικονομία πιθανής αφθονίας και ευημερίας, που λειτουργεί με βάση την
κυβερνητική, από μία θεωρητική θέση που οι ρίζες της εξακολουθούν να βρίσκονται
σε μία τεχνολογική εποχή βασισμένη στο κάρβουνο, στις πρωτόγονες μηχανές, στην
πολύωρη εργασία μόχθου και στην υλική σπάνη. Είναι πιά καιρός να σταματήσουμε
να προσπαθούμε να μάθουμε απ' την Κίνα του Μάο κι απ' την Κούβα του Κάστρο και
να δούμε τη θαυμάσια οικονομική προοπτική που ανοίγεται μπροστά στα μάτια μας
-και την οποία μπορούν να απολαύσουν όλοιι- μόλις μπορέσει να γκρεμιστεί ο
Αμερικάνικος αστικός κολοσσός κι αφιερωθούν οι πόροι του στην υπηρεσία της
Ανθρωπότητας.
Μάρραιη Μπούκτσιν (January
15, 1969)