Ëma

dIdI ka pnnaa
sampadkIya
p`qama AnauBaUit ³p`qama rcanaa´

kamaroDÀ kmalaoSvar
saaxaa%kar
idnaoSanaindnaI Dalaimayaa sao cand`kanta
khanaI
[sa baar : ]Yaa mahajana
maui> : maIra saIkrI
laGau kqaaeM
har ga[- SaornaI : sauQaa Baaga-va 'dRYTa'
dao laGaukqaaeM : maMjau gauPta1
kivataeM 
yaadoM : ramadrSa imaEa
kuC nahIM haota jaba : baladova vaMSaI
]sanao kha qaa : saunaIta jaOna
phcaana : [ndu jaOna
ilaKnaa tao tumhoM qaa : rajaI saoz
]lTo pOr laaOT Aa[- : rakoSanaindnaI gauPta
Acaanak vasant [sa baar , , , : maMjau gauPta
baoiTyaaM : Saamaa
AEau : saunaIit ravat
ihssaa : inaSaa Baaga-va
jaIt iksakI : rxaa Sau@laa
rNabaaMkuraoM : ËaMit va%sa
ek haonaa : Da^• vaod 'vyaiqat'
kusaI-¸ maoja¸ iktabaoM AaOr syaahI : Alaka saao[- À sa%yaaqaI-
kuisa-yaaM : SaorjaMga gaga-
gaj,ala : pM sauroSa naIrva
]pnyaasa–AMSa
rotgaar : santaoYa gaaoyala
caaOqaa caOnala : isammaI hiYa-ta
ivarasat
maorI ivarasat : maRdulaa gaga-
vyaMgya
daMt jaanao kI pID,a : p`dIp pMt
sahBaaigata
dovaIpIz ka r> : [indra gaaosvaamaI
man~–laya
vaOidk man~aoM kI Aaraogyaa%mak laya : Da^• naIlama vamaa-
laoK
tsvaIr ka dUsara $K : maRdulaa BaTnaagar
maorI rcanaa : maorI naj,ar maoM
'Aapka baMTI' ]pnyaasa ka ]poixat pa~ – 'Sakuna' : mannau BaMDarI
pustk samaIxaa
doh sao }pr ]znao kI caotnaa ka 'AavaaM' : balarama

?caa:laoiKkaAaoM ka saaihi%yak maMca

?caa:AiKla BaartIya laoiKka maMca

sadsya saUcaI

p`vaoSaaMk
janavarI–jaUna 2003
maUlya 20 Épyao


'Aapka baMTI' ]pnyaasa ka ]poixat pa~ : 'Sakuna'
mannaU BaMDarI

Qama-yauga maoM Cpnao ko daOrana hI 'Aapka baMTI' pr ijatnaI AaOr ijasa trh kI p`itiËyaaeM Aanao lagaI qaIM¸ vah Kud maoro ilae AaScaya- ka ivaYaya qaa. baMTI ko saaqa pazkaoM ka tada%mya kuC [sa trh sqaaipt hao gayaa ik hr p~ maoM baMTI kI maanaisakta¸ ]sakI BaavanaaAaoM AaOr ]sako sauK–duK pr ]nakI p`itiËyaaeM BarI rhtI qaIM yaanaI ik hr p~ ko kond` maoM baMTI. ek p~ kI tao mauJao Aaja tk yaad hO – Apnao dUsaro ipta ko yahaM hr p`ya%na krnao ko baavajaUd eDjasT na kr panao ko karNa Antt: baMTI kao ]sako Apnao ipta ko yahaM Baojanao ka p`saMga cala rha qaa. [sa pr [ndaOr sao iksaI ivamalaa QaaQaa[- nao¸ jaao vahaM CaoTo baccaaoM ko haosTla kI vaa^D-na qaI – saaga`h AnauraoQa ikyaa ik 'Aba Aap baMTI kao AaOr [Qar–]Qar mat BaTka[e¸ maoro pasa Baoja dIijae , , ,jahaM maoro pasa [tnao baccao hOM¸ ek AaOr hao jaaegaa.' yah maora phlaa ]pnyaasa qaa saao raoja [sa trh ko Aanao vaalao p~ ]%saaiht AaOr ]llaisat tao bahut krto qao pr tba kBaI maora Qyaana [sa baat pr nahIM gayaa ik p~aoM maoM Sakuna kI cacaa- baMTI kI maaM kI trh tao haotI qaI , , ,ek svatn~ vyai>%va kI trh ]sa pr iksaI nao nahIM saaocaa–ilaKa. haM¸ jaba vah Da^@Tr sao ivavaah krtI hO AaOr baMTI ]sa nae Gar maoM ibalkula–ibalkula eDjasT nahIM kr pata tao ]laahnaa doto¸ Aaraoipt kuC p~ ja$r imalao¸ ijasamaoM mauJao fTkara gayaa qaa , , ,Ba%sa-naa kI ga[- qaI maorI ³maoro bahanao vaastva maoM tao Sakuna qaI´ ik maOMnao 'BaartIya–maatR%va kao klaMikt kr idyaa , , ,ik hmaaro yahaM kI maaM kBaI [tnaI svaaqaI- hao hI nahIM saktI ik Apnao sauK ko ilae baccao ka sauK kubaa-na kr do. Alaga–Alaga p~aoM kI BaaYaa caaho Alaga–Alaga rhI hao¸ inaihtaqa- tao yahI qaa. Aaja tao AaScaya- haota hO ik eosao Aaz–dsa p~aoM maoM AiQak p~ is~yaaoM nao hI ilaKo qao. maaM sao phlao tao baMTI ko ipta nao dUsarI SaadI kI qaI pr na tba¸ na baad maoM iksaI nao kao[- Aapi%t dja- kra[-¸ maanaao yah tao ek sahja–svaIkaya- tqya hO , , ,hmaoSaa sao haota Aayaa hO¸ [samaoM Aapi%t kOsaIÆ pr maaM ka eosaa krnaa tao ApraQa hI iganaa jaaegaa. ]sa samaya BaI [sa baat nao mauJao p`Snaakula tao ja$r ikyaa qaa , , ,pr Sakuna kao kond` maoM rKkr [sa saarI isqait ka ivaSlaoYaNa krnao kI idSaa maoM maOMnao kBaI kuC saaocaa hI nahIMÑ

ABaI kao[- paMca–C: saala phlao jaoenayaU kI ek Ca~a nao¸ ijasao 'Aapka baMTI' pr ek laGau SaaoQa–p`banQa ilaKnaa qaa¸ mauJasao imalanao ka AnauraoQa ikyaa. ]sa samaya BaI [sao Cpo CbbaIsa–sa%ta[sa saala tao hao hI cauko qao AaOr maOM saba kuC BaUla BaI caukI qaI [sailae ]sako Aanao sao phlao maOMnao ]pnyaasa kao ek baar AcCI trh ]laTa–plaTa tao [sa baar maorI najar ko kond` maoM baMTI kI jagah Sakuna Aa ga[- AaOr tba ekaek hI ]sa samaya kI ga[- ]sakI Ba%sa-na AaOr lagaae gae AaraopaoM kI ek kaya-–karNa EaMRKlaa maoro saamanao ]Bar Aa[- tao maora Apnaa mana BaI phlaI baar Sakuna ko AntW-nW – ]sako jaIvana kI ~asadI kao laokr Baavaavaoga sao Bar gayaa. maOM yahaM [sa EaRMKlaa kI ek saMixaPt–saI $p–roKa hI p`stut krnao jaa rhI hMU.

yah ek vaastivakta hO ik mauJasao phlao kI pIZ,I tk is~yaaM naama sao nahIM¸ kovala irStaoM sao hI jaanaI–phcaanaI jaatI qaIM. vao iksaI kI baoTI¸ iksaI kI p%naI¸ iksaI kI maaM¸ caacaI¸ ta[-¸ bauAa¸ BaaBaI Aaid hI huAa krtI qaIM yaaina ik ]nakI phcaana iksaI AaOr ko sandBa- maoM huAa krtI qaI¸ ]nako Apnao naama sao nahIM. naama yaanaI irStaoM sao pro ]nakI ApnaI ek Alaga phcaana , , ,ApnaI Aismata. jaba vahI nahIM tao naama khaM saoÆ pr samaya ko saaqa–saaqa s~I jaOsao–jaOsao iSaixat haotI ga[- , , ,Aaiqa-k $p sao svatn~ haonao ko calato baahrI duinayaa sao jauD,tI calaI ga[-¸ ]saka ek svatn~– vyai>%va bananao lagaa , , ,banaa. svatn~ vyai>%va banato hI sabasao phlaI T@kr ]sakI irStaoM sao hI hu[- , ,, ,jaao ABaI tk ]sa pr Apnaa vaca-sva¸ Apnaa kbjaa jamaae baOzo qao. irSta ifr vah caaho ipta–pu~I ka hao , , ,pit–p%naI ka yaa maaM–baccaaoM kaÑ ipClao pcaasa saala ka saaih%ya eosaI ZoraoM rcanaaAaoM sao Bara pD,a hO jahaM laD,kI nao ipta kI [cCa AaOr Gaaor–ivaraoQa ko baavajaUd ApnaI [cCa sao SaadI kI tao ipta nao ]sao Apnao jaIvana sao hI inaYkaisat kr idyaa , , ,jaIvana Bar ]saka maMuh nahIM doKa , , ,pi%nayaaoM ka pit ko vaca-sva kao caunaaOtI donao ka svar , , ,]nako iKlaaf ApnaI [icCt ijandgaI jaInao kI Aavaaja bauland krnao ka p`yaasa daonaaoM ko sambanQaaoM maoM draroM Dala gayaa. yao saarI rcanaaeM s~I kI maui>–yaa~a ko saMGaYa- ka p`itibamba hI hOM. pr [samaoM kao[- sandoh nahIM qaa ik maatR%va kI gairmaa kao driknaar krko cala saknao vaalaI maaMAaoM kI rcanaaeM ApoxaakRt bahut kma hOM @yaaoMik yahI ek eosaa sambanQa hO ijasamaoM s~I kI BaavanaaAaoM maoM bahut gahro AaOr naajauk–saU~ jauD,o hue rhto hOM¸ ijasako calato ]sao WnW AaOr duivaQaa ko BayaMkr jvar maoM gaujarnaa pD,ta hO. Sakuna ek eosaa hI cair~ hOM.

samaaja maoM p`itiYzt AaOr sammainat¸ ApnaI p`itBaa ko dma pr maa~ C%tIsa saala kI ]ma` maoM ka^laoja kI ip`insapla ko pd pr phMucaI Sakuna¸ saat saala phlao Apnao ek saala ko baccao kao laokr pit sao Alaga hu[- qaI. punaiva-vaah krnao ko ilae pit jaba tlaak ko kagajaat [sako saamanao rKto hOM tao vah dstKt tao kr dotI hO pr mana ko iksaI kaonao maoM dbaa ]mmaId ka Aintma saU~ ik Saayad baccao ko Pyaar sao baMQakr hI pit kBaI vaapsa Aa jaaeM , , ,hmaoSaa ko ilae TUT jaata hO. ]sako baad vakIla caacaa jaba maa~ salaah hI nahIM¸ saaga`h AnauraoQa krto hOM ik Aba ]sao BaI kao[- AnaukUla saaqaI ZMUZ,kr punaiva-vaah kr laonaa caaihe tao ]sako mana maoM phlaI Aapi%t baMTI kao laokr hI ]ztI hO pr caacaa ka yah tk- – 'jara Aaja sao Aaz–naaO vaYa- baad kI baat saaocaao jaba baMTI kI ApnaI ijandgaI haogaI , , ,Apnao svatn~ sambanQa haoMgao¸ tba iktnaa Aist%va haogaa tumhara ]sakI ijandgaI maoM , , ,tumharo ilae jagah hI iktnaI haogaI ]sakI ijandgaI maoMÆ' ek bahut hI naMgaI saccaa[-¸ ijasao saba kao[- jaanato hOM , , ,baujauga- pIZ,I barsaaoM sao ijasao Jaola BaI rhI hO ]sako baavajaUd s~I ko sandBa- maoM ]sao svaIkar krnaa bahut mauiSkla hao jaata hO. yaid Sakuna ibanaa ivavaah ike Apnaa jaIvana baMTI pr hI ]%saga- kr dotI tao Aaraop AaOr Ba%sa-naa ko p~ ilaKnao vaalao ja$r ]sa pr p`SaMsaa ko fUla caZ,ato AaOr BaivaYya maoM baMTI ko jaIvana sao BaI baahr inakla kr Akolaopna AaOr ]poxaa ka AiBaSaPt jaIvana jaItI tao ]sakI ]sa dyanaIya dSaa ko ilae dao AaMsaU BaI ja$r baha doto pr @yaa eosao AaMsauAaoM sao ek s~I ko pUro jaIvana kI kImat cauka[- jaa saktI hOÆ

caacaa ko Aaga`h AaOr Da^• jaaoSaI jaOsao saBya¸ sausaMskRt¸ saaOmya vyai> ]sako jaIvana maoM p`vaoSa krta hO tao vah ivavaah krnao ka inaNa-ya lao laotI hO. pr ]sako [sa inaNa-ya pr baMTI – jaao maaM pr Apnaa hI ekaiQakar samaJata qaa – Apnaa ivaraoQa hI nahIM AaËamak ³baalasaulaBa´ ivaraoQa dja- krata hO. baMTI ka yahI ivaraoQa Sakuna kao dao ihssaaoM maoM baaMT dota hO , , ,maatR%va AaOr svatn~–vyai>%va yaanaI ik irSto AaOr vyai>%va ka WnW. AaOr Ant tk [sa WnW maoM jaInaa hI ]sakI inayait bana jaata hO. jaba vah maaM banakr jaItI hO tao ]saka Apnaa ]poixat vyai>%va CTpTata hO , , ,BarI–pUrI ijandgaI jaInao kI ]sakI AakaMxaa , , ,]sako savaala ]sao ApnaI Aaor AakiYa-t krto hOM AaOr jaba vah Sakuna banakr jaItI hO tao ]saka maatR%va itlaimalaata hO , , ,Kud ]sao iQa@karta hO¸ ApraQa–baaoQa ko na jaanao iktnao dMSa ]sao baoQato hOM. [samaoM kao[- sandoh nahIM ik jaba vah vyai> banakr jaItI hO tao ]na saarI maanavaIya–duba-lataAaoM sao yauvaa haotI hO. ijasamaoM khIM puranao pit sao p`itSaaoQa laonao kI Baavanaa hO tao vahI baMTI kao hiqayaar kI trh [stomaala krnao kI. baMTI kao Apnao ipta ko pasa Baojanao ko maUla maoM khIM yah Baavanaa hI nahIM¸ AakaMxaa BaI iCpI hu[- hO ik Agar baMTI kao Da^@Tr jaaoSaI AaOr ]sako baIca hI dIvaar bananaa hO tao AcCa hO pr Ajaya AaOr maIra ko baIca jaakr banao. yah saba hO @yaaoMik Sakuna ek dovaI nahIM¸ haD,–maaMsa kI ek saamaanya s~I hO. pr jaba baMTI calaa jaata hO tao ]sakI yaatnaa , , ,svaod AaOr saan%vanaa ]MDo,lato ]sao baaMhaoM maoM samaoTo Da^@Tr jaaoSaI ko dao haqaaoM ko naIcao dao nanhoM–nanhoM haqaaoM ko kucala jaanao ka )dyaivadark ~asaÑ

inarntr Sakuna ko jaIvana kao kcaaoTtI–taoD,tI yao dao ivaraoQaI–BaavanaaeM yaid ]sako jaIvana kI QaurI hO tao ]sako jaIvana kI ~asadI hO ik "vah na pUrI trh maaM banakr jaI sakI – na pUrI trh Sakuna. baMTI ko saamanao [saka duK AnadoKa hI @yaaoM rh gayaa. yah maorI samaJa ko pro kI baat hO.'

mannaU BaMDarI
103¸ esa•ef•esa• FlaOT\sa
haOjaKasa¸ na[- idllaI–16