Ëma

dIdI ka pnnaa
sampadkIya
p`qama AnauBaUit ³p`qama rcanaa´

kamaroDÀ kmalaoSvar
saaxaa%kar
idnaoSanaindnaI Dalaimayaa sao cand`kanta
khanaI
[sa baar : ]Yaa mahajana
maui> : maIra saIkrI
laGau kqaaeM
har ga[- SaornaI : sauQaa Baaga-va 'dRYTa'
dao laGaukqaaeM : maMjau gauPta1
kivataeM 
yaadoM : ramadrSa imaEa
kuC nahIM haota jaba : baladova vaMSaI
]sanao kha qaa : saunaIta jaOna
phcaana : [ndu jaOna
ilaKnaa tao tumhoM qaa : rajaI saoz
]lTo pOr laaOT Aa[- : rakoSanaindnaI gauPta
Acaanak vasant [sa baar , , , : maMjau gauPta
baoiTyaaM : Saamaa
AEau : saunaIit ravat
ihssaa : inaSaa Baaga-va
jaIt iksakI : rxaa Sau@laa
rNabaaMkuraoM : ËaMit va%sa
ek haonaa : Da^• vaod 'vyaiqat'
kusaI-¸ maoja¸ iktabaoM AaOr syaahI : Alaka saao[- À sa%yaaqaI-
kuisa-yaaM : SaorjaMga gaga-
gaj,ala : pM sauroSa naIrva
]pnyaasa–AMSa
rotgaar : santaoYa gaaoyala
caaOqaa caOnala : isammaI hiYa-ta
ivarasat
maorI ivarasat : maRdulaa gaga-
vyaMgya
daMt jaanao kI pID,a : p`dIp pMt
sahBaaigata
dovaIpIz ka r> : [indra gaaosvaamaI
man~–laya
vaOidk man~aoM kI Aaraogyaa%mak laya : Da^• naIlama vamaa-
laoK
tsvaIr ka dUsara $K : maRdulaa BaTnaagar
maorI rcanaa : maorI naj,ar maoM
'Aapka baMTI' ]pnyaasa ka ]poixat pa~ – 'Sakuna' : mannau BaMDarI
pustk samaIxaa
doh sao }pr ]znao kI caotnaa ka 'AavaaM' : balarama

?caa:laoiKkaAaoM ka saaihi%yak maMca

?caa:AiKla BaartIya laoiKka maMca

sadsya saUcaI

p`vaoSaaMk
janavarI–jaUna 2003
maUlya 20 Épyao


dovaIpIz ka r> (1)
maRdulaa gaga-
saaih%ya kao jaananaa hao tao Anya BaaYaaAaoM ko saaih%ya ka pzna–pazna AavaSyak hO. hmaaro [sa stmBa ko Antga-t Anya BaaYaaAaoM kI rcanaaAaoM ka ihndI Anauvaad p`kaiSat ikyaa jaaegaa.

[sa AMk maoM Asaimayaa kI p`isaw¸ pd\maEaI sao AlaMkRt tqaa &anapIz purskar p`aPt laoiKka Da^•[indra gaaosvaamaI ³maamaaonaI raosama [indra´ kI khanaI 'dovaIpIz ka r>' p`stut kI jaa rhI hO.

Da^•[indra gaaosvaamaI ka naama ihndI jagat maoM jaanaa–phcaanaa hO. lagaBaga pccaIsa ]pnyaasa tqaa saaO sao BaI AiQak khainayaaoM kI rcaiyata [indra jaI nao 'gaMgaa sao ba`*mapu~' tk fOlaI ramakqaa pr SaaoQaga`nqa BaI ilaKa hO. ]nakI Anaok rcanaaAaoM ka ivaiBanna BaaYaaAaoM maoM Anauvaad huAa hO. 'ijandgaI kao[- saaOda nahIM' ]nakI Aa%makqaa hO jaao inarpoxa tqaa inaYpxa vaNa-na ko karNa bahucaica-t rhI hO. [sa stmBa ko Antga-t ]nhaoMnao khanaI p`kaSana ko ilae dI¸ hma AaBaarI hOM.

–sampadk

sana\ 1930. kamaa#yaaQaama ko naIcao hI AGaarodova BaagavatI sapirvaar rha krto qao. , , ,vaYaa- ka samaya qaa. dovaIpIz ko ilae }pr jaanao vaalao ko rasto ko baD,o–baD,o p%qaraoM pr Aba ka[- jama ga[- qaI. Aba yao p%qar AQaiClao isaMGaaD,o jaOsao idK rho qao. dovaIpIz ko ilae jaa rho baccao ]na p%qaraoM pr baar–baar caZ,nao AaOr ifsalanao ka Kola Kola rho qao. pIz tk phMucanao ko AaOr BaI k[- rasto hOM¸ pr baccao ]sa Aaor Balaa @yaaoM jaanao lagaoÆ jaMgalaI kMTIlao JaaD,–JaMKaD, AaOr baor kI JaaiD,yaaoM vaalaa yahI rasta ]nhoM Pyaara hO.

pd\maaip`yaa kao iKD,kI Kaolato hI maindr kI Aaor caZ,to tIqa-yaa~I idKa[- pD,to hOM. vaao , , ,doKao¸ vaao Saayad kUcaibahar sao hI Aayaa hO. ]nakI caIK–pukar AaOr nae kpD,aoM kI sarsarahT jaOsao yahaM tk saunaa[- do rhI hO. ]sa pla maoM tIna vaRw¸ dao vaRwa AaOr dao baD,o naTKT baccao hOM. vao daonaaoM baar–baar p%qaraoM kI trf Baaganaa caahto hOM AaOr baujauga- laaoga baar–baar caIK pD,to hOM. pr kaOna saunata hO baD,aoM kI baat¸ vao tao mana–majaI- kroMgao. dla ko saBaI vaRwjana saamanao Jauk kr caZ,a[- caZ, rho hOM¸ jaOsao kao[- saarsa ka dla hao.

pd\maaip`yaa nao iKD,kI sao hI¸ [sa dla ko pICo–pICo ek navaivavaaiht jaaoD,o kao phaD,I rasto }pr caZ,to doKa. dulhna ko maaqao pr isandUr dUr sao hI iJalaimalaa rha qaa. laga rha qaa jaOsao laala saUrja kao ipGalaa kr iksaI nao ek roKa KIMca dI hO.

p%qaraoM ko krIba doKao dUlha kOsao ]saka haqa pkD,nao kI kaoiSaSa kr rha hO. dulhna sakucaa kr Apnaa haqa kpD,aoM maoM Cupanao kI kaoiSaSa kr rhI hO. Aasapasa ko p%taoM–DalaaoM kao pkD,–pkD, kr vah iksaI trh ifsalanao sao baca rhI hO. baUTIdar maoKlaa AaOr paT kI caadr doKto hI ]sako ]%trI Asama ko iksaI saMBa`aMt pirvaar kI bahU haonao ka pd\maaip`yaa nao AMdajaa lagaa ilayaa qaa. kUcaibahar yaa baMga kI tao nahIM hao saktI @yaaoMik ]sa Aaor ko saMBa`aMt pirvaaraoM kI maihlaaeM laala iknaarI kI saaD,I phnatI hOM AaOr paMvaaoM maoM Aalata lagaatI hOM.

Acaanak ek kk-Sa Aavaaja sauna kr pd\maaip`yaa ka Qyaana BaMga hao gayaa– "@yaa doKtI rhtI hO ]sa iKD,kI saoÆ cala kama kr. [Qar Aa¸ kama maoM haqa baMTa." iptajaI kI Aavaaja sao hD,baD,akr vah baahr Aa ga[-.

QaIro–QaIro ]sao [sa baat ka ehsaasa hao rha hO ik Aajakla iptajaI ko kMzsvar maoM qaaoD,a–saa ivari> ka puT Jalaknao lagaa hO. Saas~I–pirvaar vaalao jaba ]sao yahaM CaoD, gae qao¸ tba ijasa trh kI AnaukMpa ]nasao imalaI qaI ]saka laoSa maa~ BaI nahIM rha. vah [sa pirvaar ko ilae ek baaoJa bana kr rh ga[- hO [samaoM kao[- saMdoh nahIM.

baahr Aa[- tao ]sanao doKa ik p~I idKvaanao Aae dao laaoga iptajaI ko pUjaa ko kmaro ko baahr KD,o hOM. vao ]nako puranao yajamaana hOM. daonaaoM hI QaaotI phnao hOM¸ magar ek jaao AQaoD, hOM ]nhaoMnao QaaotI ZIlao–Zalao ZMga sao baaMQaI hO. ApnaI QaaotI ka ek isara ]nhaoMnao ApnaI naIlaI kmaIja kI jaoba maoM zMUsaa rKa hO. baIca kI maaMga inakalakr ]nhaoMnao capTo baala banaa rKo hOM. ]nako saaqa Aae izganao sao Alpvayask yauvak nao BaI baIca maoM sao maaMga inakalaI hO AaOr baala Alaga ZMga sao saMvaaro hOM.

pd\maaip`yaa nao JaTpT Andr sao dao maaoZ,o laakr ]nhoM ide. AQaoD, vyai> nao saadr maaoZ,o ]zato hue kha¸ "baoTI¸ tumhIM raota kI bahU hao naÑ vahaM ko Saas~I–pirvaar Wara CaoD,o jaanao kI baat hmanao BaI saunaI hO." kuC pla maaOna rhnao ko baad vao ifr baaolao¸ "kroM BaI @yaa¸ saba Baagya ka Kola hO."

[sa pr ]sa CaoTo kd ko gaaOrvaNa- navayauvak nao iTPpNaI kI¸ "saunaa hO vah baMgara ko trf kI AaOrt BaI lao Aayaa hO. yao tao sarasar Anyaaya hO. Aaja doSa–ivadoSa maoM saba [sako iva$w Aavaaja ]za rho hOM. eosao hI baOzo rhnao sao kama nahIM calaogaa. ja$rt pD,I tao Adalat BaI jaanaa pD,ogaa.
"AdalatÆ" pd\maaip`yaa vahaM KD,I nahIM rh pa[-. vah Baagakr kmaro maoM ga[- AaOr War band kr ilayaa. haM¸ Aba saba laaoga jaana cauko hOM. dovaI maMidr ko Aasapasa @yaa krIba ko AaOr @yaa dUr ko saBaI tao jaana gae hOM. dIvaar pr TMgaa CaoTa Aa[-naa ]sanao ifr ]tar ilayaa. Apnaa blaa]ja Kaola Dalaa¸ ifr GauTnaaoM tk lambaI maarkIna kI SamaIja BaI ]tar kr ibastr pr foMk dI. Aba GauTnaaoM ko bala baOzkr ]sanao pIz ka CaoTa–saa daga doKnao kI pUrI kaoiSaSa kI. Aaoh , , ,AaoFfaoh. baD,I mauiSkla hO. kuC BaI zIk sao idKa[- nahIM dota. maaM ]sako saaro kpD,o ]trvaakr hI ]sa daga kao doK pa[- qaI AaOr caIK pD,I qaIM¸ "Aaoh , , ,Aaoh , , ,yahI hO vah safod dagaÆ [saI daga ko karNa vaao laaoga mauJao yahaM CaoD, gae hOMÆ"

ek AQaoD, vyai> Cata laokr¸ laazI kI trh iTka–iTkakr }pr kI Aaor caZ, rha hO. ]sako pICo–pICo hO – kamaa#yaaQaama ka gazIlaa baaOnaa¸ saoMga. saoMga yajamaana kao }pr lao jaanao maoM tllaIna hO. mahsaUsa ikyaa ik dao jaaoD,I AaMKoM ]sao GaUr rhI hOM. pla Bar kao eosaa lagaa jaOsao vas~ivahIna hao vah ]naka dRiYT ko saamanao KD,I hO AaOr vao ZMUZ,naa caah rho hOM ik vah daga SarIr ko iksa AMga pr hO. haM , , ,haM¸ ]nakI najar ]saI safod daga kao ZMUZ rhI hO.

ABaI ]sa idna ek eosaI najar pD,to hI pd\maa lapk kr Baaga KD,I haotI qaI¸ magar nahIM , , ,Aaja vah nahIM BaagaI. [tnao maoM ek nao QaUt-–svar maoM pUC hI ilayaa¸ "@yaa krtI rhtI hao saara idnaÆ kOsao va> kaTtI haoÆ"
"@yaa , , ,krtI , , ,rhtI haoÆ" yah vaa@ya hmaoSaa p%qar kI trh Aata hO AaOr ]sako SarIr sao Tkra kr hjaaraoM TukD,aoM maoM KiNDt hao jaata hO.
@yaa krtI rhtI haoÆ
@yaa , , ,krtI , , ,rhtI , , ,haoÆ
]sao yaad Aa jaatI hO¸ SaadI sao phlao pd\maa AaOr pujaarI kI baoTI kOsao izzaolaI ikyaa krtI qaI¸ "Aro¸ ABaI sao caaoTI maoM maalaa lapoT lao , , ,baad maoM tao va> hI nahIM imalaogaa."
"haM¸ yao pu$Ya tao cabaa–cabaakr gannao kI gaMDorI–saa banaa doto hOM , , ,baad maoM daMt maoM ATkI faMsa jaOsaI halat hao jaatI hO." AaOr kOsao sabakI saba iKlaiKlaatI qaIMÑ
laavaNya nao ifr icaZ,ayaa qaa¸ "saunaa hO KUba Bara–pUra pirvaar hO. jaoz ko baccaaoM ka gaU–maUt saaf krto–krto hI tora va> kT jaaegaa."
"hI: hI: hI: kama krto–krto tora 'vaao' pICo sao Aakr caaoTI maoM sao fUla inakala laogaa. haM rI¸ baasaMtI–pUjaa¸ saaqaa–baarat AaOr madna–caturala pUjaa ko va> tuJao Aanao tao dogaa naÆ"

ifr saarI kI saarI ek saaqa hI–hI–hI krtI iKlaiKlaakr hMsa pD,I qaIM.

AaohÑ iktnao idna baIt cauko hOM tba sao gauiTmaalaI fUlaaoM kI maalaa caaoTI maoM gaMUqanaa tao baD,I dUr kI baat hO¸ vah tao }pr vaalaI iCnnamasta AaOr QaUmaavatI doivayaaoM tk ko ilae maalaa nahIM iprao patI. lagata hO jaOsao kanaaoM maoM kao[- baar–baar kh rha hO¸ "tumanao iCnnamasta kao gauiTmaalaI kI maalaa nahIM phnaa[-. tumanao QaUmaavatI kao BaI gauTmaalaI kI maalaa kBaI nahIM phnaa[-."
"hI: hI: hI:" , , ,caaOMk ]zI qaI pd\maaip`yaa.
"hT. hT. hT." baaOnaa saoMga iKD,kI ko pasa hI KD,a icallaa rha qaa. ]sanao iKD,kI band krnaI caahI pr vah ifr BaI KD,a rha. Apnao pIla–pIlao daMt inapaorkr vah hMsanao lagaa. pd\maa nao gaaOr ikyaa ]saka isar ]sako SarIr kI Apoxaa kafI baD,a hO.

baala $Ko¸ ]laJao–]laJao¸ tna pr SatiCd`aoM vaalaI kmaIja AaOr haf ponT. ]sanao najar Gaumaa laI. tamaUla–pa~ ilae vah ifr ]sa kmaro maoM ga[- tao doKa ek AaOr yajamaana Aa ivarajao qao vao tInaaoM kaoT-–kcahrI kI baataoM kao laokr hllaagaullaa macaa rho qao.
"kosa krnaa pD,ogaa. davaa tao krnaa hI pD,ogaa naÑ byaahI hu[- laD,kI kao laakr Gar pr pTk gae AaOr yahaM saba laaoga maMuh band krko baOzo hOM."
"iksmat ka Kola hO , , ,iksmat ka." AGaaordova Apnaa maaqaa pITto hue Kud kao kaosanao lagao. pd\maa kao Andr Aato doK tInaaoM kuC saMyat tao hue pr baIca maoM maaMga inakalao¸ sauparI cabaata huAa nayaa yajamaana p~I pr najar sao hTakr¸ caSmaa naak pr qaaoD,a sarkakr baaola pD,a¸ "ihndU inayamaaoM nao hI hmaarI s~I ka sava-naaSa ikyaa hO. ]%traiQakar maoM imalaI jamaIna–jaayadad sao tao ranaI banakr raja kr saktI qaI ]sao iksa trh saba kuC CInakr BaIK maaMganao ko ilae Gar sao inakala baahr ikyaa¸ jaanato hI hao naÑ byaah ko lao gae qao ijasao¸ ]sao ifr tumharo ma%qao maZ,kr CatI pr maMUga dla rho hOM , , ,."
daonaaoM haqa ]zakr BaagavatI ifr sao Aah Barkr baaola ]zo¸ "maoro hI AaMgana maoM KD,o haokr maoro maMuh pr qaUk gae ik maOMnao ]nhoM QaaoKa idyaa hO. prganao sao Aakr [saI AaMgana maoM pOr zaok kr gaalaI do gae ik maOM zga hMU¸ maOMnao jaanabaUJakr raogaI laD,kI kao byaah idyaa , , ,"

pd\maa ko ipta toja kdmaaoM sao ]nakI Aaor baZ,o [tnao maoM ZoMkISaala sao maaM lapkkr Aa[- AaOr ]naka rasta raokkr ]nhoM Taoka¸ "yao kr @yaa rho hOMÆ"
AGaaordova BagavatI icallaae¸ "maOM ApnaI baoTI kI pIz idKakr pUCMUgaa¸ doKao @yaa hO , , ,@yaa baImaarI hO [sao , , ,doKoM¸ saba laaoga doKoMÑ" baaeM haqa ko JaTko sao baoTI kao AMdr zolato hue maaM BaI igarnao kao hu[-¸ pr KMUTI kao pkD,kr iksaI trh saMBala ga[-. ikMkt-vyaivamaUZ, tInaaoM yajamaana BaagavatI kI Aaor doKkr baaola ]zo¸ "Qama- kI KMUTI tao Aapko karNa hI ATla hO , , ,Aap [tnao ivacailat na haoM."

]nako jaato hI Gar marGaT–saa SaaMt hao gayaa.

pd\maa ifr AMQakUp–saI kaozrI maoM jaa GausaI. Anajaanao hI vah ifr blaa]ja ko pICo haqa sao pIz ko ]saI daga kao sahlaanao lagaI¸ basa kuC hI xaNaaoM ko ilae. ]sanao ifr iKD,kI Kaola dI. tIna ga`amasaoivakaeM maindr kI Aaor caZ,tI calaI jaa rhI qaI safod Jak\ paoSaak maoM. laga rha qaa jaOsao tIna Svaot sqala–pd\ma dovaI ko maindr kI Aaor baZ, rho hOM.

daophr maoM tInaaoM ga`amasaoivakaeM Aa[-. vao baapU ka AaSaIvaa-d panao ko baad dSa-na ko ilae Aa[- qaIM yahaM. jaato samaya kuC iktabaoM AaOr kata huAa saUt do ga[-M. ]sanao ]sako saamanao qaaoD,a saUt katkr idKayaa tao vao SaabaaSaI doto hue baaolaIM ik jaao [tnaa mahIna saUt kat sakta hO ]sao kBaI poT Barnao maoM id@kt\ nahIM haogaI. jaanao sao phlao vao Apnao caaya ik igalaasaaoM kao naaMd ko pasa kI Gaasa¸ ima+I AaOr maanaIBaUima ko K+o saaga ko maaMja–Qaaokr pItla kao saaonao–saa camaka ga[-.

]sako hlka–saa naIMd ka JaaoMka Aato hI lagaa kao[- dstkoM do rha hO. "kaOnaÆ kaOna hOÆ" vah icallaa[-.
"maOM hMU¸ laavaNya."

vah JaTpT ]z baOzI ibaCaOnao pr hI magar Agalao hI pla lapk kr ga[- AaOr drvaajaa Kaola idyaa. laavaNya ]sakI bacapna kI saholaI hO. }pr vaalaI dUsarI laD,ikyaaoM kao Aba ]sao galao lagaanao kao @yaa haqa pkD,nao maoM BaI saMkaoca haota hO¸ pr laavaNya kao nahIM. Aato hI vah pd\maa ko galao sao ilapT ga[- AaOr ek hI saaMsa maoM baaolaI¸ "sauna¸ Aaja jaao Kbar maOM tuJao donao Aa[- hMU¸ ]sao saunato hI tU caaOMk jaaegaI."
"caaOk jaa}MgaIÆ Aba caaOMk jaanao laayak rha hI @yaa hOÆ saba kuC tao Ktma hao gayaa , , ,imaT gayaa saba."

laavaNya ifr ]sasao ilapT ga[-¸ ]sakI AaMKaoM sao Tp–Tp AaMsaU Jarnao lagao.
]sanao QaImao svar maoM kha¸ "tuJao du:K tao bahut haogaa magar yao baat tao tuJao batanaI hI pD,ogaI sauna¸ maorI bahna kmalaa kI SaadI maoM BauvanaoSvar Aanao vaalaa hO¸ vaao na[- AaOrt BaI Aa saktI hO."
"na[- AaOrtÆ"

Acaanak saba kuC spYT hao gayaa. ]sanao gad-na Jauka laI. ]saka caohra doKkr laavaNya kuC dor caup rhI¸ ifr pOr ]zakr ibastr pr ]sasao saTkr sahja haokr baOz ga[-. ek BaInaI–saI gaMQa nao ]sao Gaor ilayaa. navaivavaaihta ko tna kI vah BaInaI gaMQa kuC dor ko ilae ]sao mauKr banaa ga[-. vah jaOsao ABaI–ABaI kaTo iDma$ fla kI maIzI–saI gaMQa qaI jaao idla ko iksaI kaonao kao kcaaoT ga[-. laavaNya QaIro–sao pr saQao svar maoM baaolaI¸ "sauna¸ tuJao BauvanaoSvar sao Aamanao–saamanao tao haonaa hI pD,ogaa. maOM BaI tOyaar haokr Aa[- hMU."

pd\maa htp`Ba–saI ]saka maMuh taktI rh ga[-. tba laavaNya nao isar ]zakr drvaajao kI Aaor doKa , , ,nahIM kao[- nahIM Aa rha , , ,saba ]sa pr ivaSvaasa jaao krto hOM. ifr baaolaI¸ "nahIM¸ nahIM¸ tU yaaoM hI pD,tI saD,tI @yaaoM rhogaIÆ vaao laaoga tuJao kUD,o–kbaaD,o kI trh yahaM pTk gae hOM¸ magar tuJao tao lagata hO ]sanao tuJao zIk trh doKa BaI nahIM haogaa."
"matlabaÆ"
"matlaba AaOr @yaa , , ,yahI ik¸ toro haqa–paMva¸ yao Bara–pUra badna , , ,tuJao nahIM maalaUma¸ yao AadmaI BaoiD,e kI trh haoto hOM ek baar toro maaMsa ka svaad pa jaaeM tao narBaxak kI trh KUna kI gaMQa sanao kpD,o tk cabaakr Ka jaato hOM. nar–r> maoM eosaI maadkta haotI hO. [nsaana kao [nsaana ka maaMsa hI sabasao jyaada Baata hO."
"CI: CI: kOsaI baoSarma–saI baktI calaI jaa rhI hO."
"Aro¸ maOM BaI tao Aba jaakr [ta kuC jaana pa[- hMU¸ pu$Ya ko mana kao baUJa pa[- hMU."

ba`*mapu~ kI Aaor sao AatI hvaa sao iKD,kI ka pllaa Kula gayaa AaOr maMidr kI Aaor caZ,to hue dUlha–dulhna najar Aae.

]nako Aagao–ek KalaI palakI ilae palakI vaahk calao jaa rho qao. Saayad dovaI–maindr tk palakI pr caZ,nao kI [cCa nahIM qaI dulhna kI. vah saMBala–saMBalakr caZ, rhI qaI. maaqao pr lambaa GaMUGaT¸ paT kI na[- paoSaak vaYaa- maoM ]fnatI ba``*mapu~ ko fona–saI jagamaga rhI qaI. hayaÑ hayaÑ yao kaOna najar Aa rha hO zIk ]nako pICoÆ ]laJao hue baala¸ kmar maoM baMQaa gamaCa. Aaoh yah tao saoMga baInaa hOÑ ]sakI Aadt hO¸ QanaI–maanaI yaa~I najar Aato hI pICo laga jaata hO AaOr ja$rt pD,o tao baila ka bakra tk KIMcakr }pr tk laa dota hO.
laavaNya kao Sarart saUJaI¸ "eo baaOnao saoMga. do bakro kI TaMga."

dUlha–dulhna saba naIcao kI Aaor JaaMknao lagao. maMuh maoM hI kuC baD,baD,akr ek AjaIba–saI Aavaaja inakalaI saoMga nao¸ ijasao kao[- BaI samaJa nahIM payaa. ]saka caohra caocak ko daga sao Bara hO¸ baala jaTaAaoM–sao baojaana AaOr rMga taMbao jaOsaa. ]sasao saBaI baaolato–baityaato hOM. vah icallaayaa¸ "sauna bauwU pd\maa¸ yao saoMga baD,o kama ka AadmaI hO. samaJaIÆ"
pd\maa nao laavaNya kI trf doKkr kha¸ "samaJa maoM AayaaÆ"
"haM samaJaI."

idna–vaar–itiqa vagaOrh saba zIk sao batakr laavaNya nao pd\maa sao ivada maaMgaI. laavaNya nao kafI dor tk ]saka haqa ksakr pkD,o rKa AaOr mahsaUsa ikyaa ik ]sako haqa maoM kmpna hO AaOr maaqao kI iSara fD,k rhI hO. maaqao kI yah iSara qaaoD,I–saI fUlakr ]Bar Aa[- qaI AaOr kuC hI dor maoM vah iSara i~SaUla jaOsaI idKnao lagaI.

" , , ,AcCa hO , , ,AcCa hI tao hO¸ [na @yaairyaaoM maoM¸ fUlaaoM maoM mana lagaa." pd\maa KurpI sao paOQaaoM kI jaD,aoM ko Aasapasa inara[-–gauD,a[- kr rhI qaI. maaM vahaM KD,I haokr ]saka ]%saah baZ,akr rsaao[- kI Aaor calaI ga[-. baaOnaa saoMga ima+I ko Zolao haqa sao taoD,–taoD,kr barabar kr rha qaa. laavaNya nao ipta ko yajamaanaaoM Wara laae gae bataSao AaOr naairyala ko laD\DU do–dokr saoMga kao pTa ilayaa qaa.

ima+I kao barabar krto hue ]sako daonaaoM haqa isar kI tulanaa maoM bahut CaoTo najar Aa rho qao. ]saka baap kamaa#yaaQaama ko SmaSaana maoM lakD,I jauTanao ka kama ikyaa krta qaa AaOr maaM janma dokr kBaI kI mar caukI qaI. ]saka 'saoMga' naama iksanao rKa qaa kao[- BaI yah nahIM jaanata. dovaIQaama ko hI iksaI QaUt- AadmaI nao rKa hao Saayad¸ KOr. ]saka Kanaa–pInaa–saaonaa saba kuC maindr maoM hI haota qaa.

ipta kI pUjaa kI vaodI sao QaUp AaOr QaUnaI kI gaMQa caaraoM Aaor vyaaPt hao rhI qaI. Aaja saubah hI ]%trI par sao dao yajamaana Saina–pUjaa krvaanao ko ilae Aae hOM. ipta kI gau$–gamBaIr Aavaaja Gar–Bar maoM gaMUja rhI hO : SanaOSvar mahaBaaga laaokana ga`hkark. maUlaSai> samauQaUt namasto saUya- samBava. namasto SaUla hstIya pala hstIya Qainvanao , , ,

Acaanak maaM ko pasa Aakr pd\maa nao kha¸ "maOMnao saunaa hO BauvanaoSvarI ko piScama maoM safod fUlaaoM ko paOQao hOM , , ,maOM jara ]Qar hao Aa}MÆ"
"jaa. jaa baoTI¸ pr saoMga kao saaqa laokr hI jaanaa."

maaM nao KuSa haokr ]sao ]%saaiht ikyaa. saca hI tao hO¸ sasaur ]sao jaba sao yahaM CaoD, gae hOM tba sao¸ krIba dao saalaaoM maoM pd\maa nao kBaI iksaI caIja maoM $ica nahIM idKa[-. maaM drvaajao pr KD,I ]sao jaato doKto rhI. saaocatI rhI¸ kOsaI saundr laD,kI hO¸ saaro dovaIpIz AaOr Aasapasa ko [laako maoM [sako maukabalao kI saundrI nahIM¸ pr doKao , , ,Baagya , , ,Ñ caadr kI kaor sao ]sanao AaMKoM ZMk laIM , , ,@yaaoM , , ,AaiKr @yaaoM huAa eosaaÆ

yah BauvanaoSvarI phaD, sao saoMga ko saaqa hI ]trI. daonaaoM safod gauiTmaalaI fUla ko CaoTo paOQao ZMUZ,to hue naIcao ]tr rho qao AaOr saoMga barabar laaOT calanao kI ja_aojahd kr rha qaa. [sa Bayaavanao jaMgala maoM Aanao sao vah bahut Gabarata hO , , ,pr pd\maaip`yaaÆ vah saoMga ka haqa qaamao baZ,tI jaa rhI qaI. vah iksaI BaI trh kI Baya–BaIit sao kaosaaoM dUr qaI. , , ,vahaM Aasapasa khIM kao[- nahIM qaa. isaf- jaMgalaI fUlaaoM kI KuSabaU vaatavarNa maoM vyaaPt qaI. dUr–ba`*mapu~ ko iknaaro iSalaaAaoM pr bagaulaaoM ko JaMuD baOzo qao.

gauiTmaalaI ko ek paOQao kao pd\maa jaD, sao ]KaD,nao kI kaoiSaSa kr rhI qaI. paOQaa KD,a qaa saao saoMga AaOr pd\maa daonaaoM imalakr ]sao KIMca rho qao. Acaanak ]sakI jaD, ]KD, ga[- AaOr pd\maa iCTTkr ]saI rah sao }pr Aato hue ek AadmaI ko }pr jaa igarI. "haya¸ hayaÑ kaOna hO , , ,na jaanao iksa jaat kI hO." fufkarto hue baila donao vaalaa ba`a*maNa SaMBaudova haqa sao igaro KD\ga AaOr maalTo ko fla kao ZMUZ,to hue kuC dor [Qar–]Qar Thlato rho. saoMga ba`*mapu~ ko ibalkula iknaaro tk lauZ,k gae maalTo kao ]zakr laayaa AaOr 'bama , , ,bama" khto hue SaMBaudova ko pasa Aa gayaa. , , ,iCTk kr dUr jaa igaro KD\ga kao ZMUZ,o panao ko baad hI SaMBaudova kI najar pd\maa kI AaMKaoM pr ga[-. ]nhoM ek baargaI ApnaI AaMKaoM pr ivaSvaasa nahIM hao payaa. saaocanao lagao¸ eosaI saundr laD,kI kBaI dovaIpIz ko Aasapasa khIM najar nahIM Aa[-. AaiKr yao hO kaOnaÆ , , ,kaOnaÆ , , ,kaOnaÆ saoMga baaOnaa saarI ba%tIsaI inapaorkr baar–baar pd\maa ko Gar kI Aaor haqa sao [Saara krta rha. kuC dor ko ilae SaMBaudova jaD,vat\ KD,o rho.

haM , , ,haM QaIro–QaIro saba kuC spYT haota jaa rha hO. ek–dao baar eosaI ek laD,kI ]nhoM bailaSaalaI ko Aasapasa najar Aa[- qaI¸ basa [tnaa hI. magar [sa gadra[- dohvaalaI yaaOvanaa tao ]nhaoMnao Aaja hI doKa hO , , ,jaOsao ek na[- naarI nao janma ilayaa hao. baila ko va> caIKkr raonao vaalaI baailaka ka eosaa $pantrÑ @yaa AaScaya- hO , , ,sacamauca ivasmayakr.

hFto Bar baad pd\maa ifr KurpI AaOr dava laokr saoMga ko saaqa fUla kI paOQa ZMUZ,nao inakla pD,I. daophr ko Baaojana ko baad saba laaoga pana–taMbaUla laokr saustanao baOzo qao , , ,tba saoMga ko saaqa vah nadI kI Aaor jaa rhI qaI.

BaagavatI nao ]naIMdo svar maoM p%naI sao pUCa qaa¸ "vaao khIM ga[- hO @yaaÆ"
"saoMga ko saaqa Saayad safod fUla kI Kaoja maoM ga[- hO."
"safod fUlaÆ"
"haM¸ doK nahIM rho¸ saara bagaIcaa safod fUlaaoM sao saja gayaa hO."
"safod fUla , , ,Æ"
 , , ,hOranaI kI baat hO ik dUsarI baar BaI pd\maa kao SaMBaudova vahIM imalao. nadI ko iknaaro. baaorI maoM laae baD,o–baD,o maalTo vao ek–ek kr panaI maoM bahato jaa rho qao AaOr ek hI p`kar sao ]nako dao TukD,o kr rho qao. saoMga AaOr pd\maip`yaa baD,o kaOtUhla sao yah dRSya doK rho qao.

poSaIbahula SarIr vaalao SaMBaudova kI hr iSara–]piSara jaOsao fD,ktI rhtI qaI. saaro doh–saaOYzva maoM pu$Ya%va jaOsao ]nma%t haokr Jalakta qaa. isaMh–skMQa¸ laaOh–baahu¸ pOraoM kI maaMsapoiSayaaoM maoM Jalakta r> jaOsao dUr sao hI camakta qaa. kaOtUhla ka dmana nahIM kr pa[- tBaI¸ pd\maa icallaa[-¸ "Aao¸ baila vaalao dovaÑ Aap @yaa kr rho hOMÆ"
SaMBaudova plaTo¸ saaqa hI KD\ga ]za kr pUCa¸ "@yaaoM [sa BarI duphrI maoM [sa Bayaanak jaMgala maoM calaI AatI haoÆ"
kao[- ]%tr nahIM idyaa iksaI nao.
"@yaaoM AatI haoÆ"
"baila vaalao dova @yaa iSaxaa do rho hOMÆ"
"op`ayaiScat. kala BaOMsao kI baila doto hue tIna p`har krnao pD,o. ifr kBaI eosaa na GaTo [saI kI iSaxaa do rha hMU Apnao Aap kao." tInaaoM kuC dor tk maaOna rho.
"dovaIpIz ko inayamaanausaar p`ayaiScat krnao ko baad maOM Sauw haonaa caahta hMU , , ,saBaI ]payaaoM sao." p%qar pr KD\ga rKkr vao panaI sao baahr inakla Aae. ba`*mapu~ sao AatI hvaa maoM kccao maaMsa–saI gaMQa Aa[-. baOsaaK ka mahInaa , , ,@yaa pta baaZ, ko karNa pva-t ka kao[- ihssaa Saayad nadI maoM Zh gayaa hao. kccaI ima+I AaOr poD, kI jaD,aoM kI imalaI–jaulaI gaMQa tao nahIM.

saoMga ka kMQaa pkD, kr vah GauTnao Tokkr ima+I pr baOz ga[- AaOr puranao lagaI¸ "Aba tk iktnao BaOMsao baila do cauko hOMÆ"
kuC dot ekTk ]sako caohro kao doKnao ko baad baaolao¸ "tIna hjaar BaOMsao."
"tIna , , ,hjaar , , ,BaOMsaoÆ" Aat-naad kr ]zI pd\maip`yaa.
"Aaja saubah¸ Sa~u ko Baya sao kaMpto mahajana nao jaao BaOMsaa caZ,ayaa qaa ]saI kI baila maoM tIna p`har krnao pD,o."

gaarao phaD,aoM ko gaaMva sao Aae AadmaI saubah sao hI saaOBaagya kuND kI isaiZ,yaaoM pr baOzo hue hOM , , ,]nhoM phlao sao Kbar imala ga[- hO. Aa%makqana krta huAa–saa vah isaMh–sao ivaSaala kMQaao vaalaa AadmaI }pr AakaSa kI Aaor doKta huAa caIK–caIKkr khnao lagaa¸ "maOMnao tao baxyamaana maM~ ka ]ccaarNa ikyaa qaa."

vah ifr sao jaOsao Apnao mana maoM Apnao maistYk maoM baudbaudata huAa vahI maM~ daohranao lagaa¸ "yaqaa baahM Bagavaana WoiYT yaqaa bahisa caiNDkama. tqaa mama irpUNa ihsaSauBama\ bah laUlaapk , , ,yamasya vaahnastntu barrapQaravyayaa , , ,Aayauiva-tM yaSaao doih kasaraya , , ,namaaohst to , , ,

 , , ,ho maihYaÑ tuma jaOsao ASva sao ivaWoYa rKto hao AaOr caMiDka vahna krto hao vaOsao hI maoro Sa~u ka ivanaaSa krao. mauJao AaSaIvaa-d dao , , ,[sa p`kar Sa~u ko ivanaaSa kI kamanaa krko hI iSarcCod ikyaa qaa.  , , ,Sa~u kI p`aNa–p`itYza kI ga[- qaI [sa baila maoM. Aaoh , , ,Aaoh , , ,ifr BaI tIna–tIna baar p`har krnaa pD,a , , ,Aah dovaI , , ,Aah , , ,mahamaayaa , , ,Ñ

gaarao laaoga kaTnao–pITnao maoM vyast hOM. jaaAao jaakr doK AaAao vaTvaRxa. QaIro sao pUCa¸ "dovaÑ dovaI @yaa sacamauca maanava–baila svaIkar krtI qaIMÆ manauYya ka r>pana krtI qaIMÆ"
"maanava bailaÆ"
"Saas~aoM maoM ilaKa hO saba p`kar ko ivaiQa–ivaQaana Wara ek nar–baila donao pr dovaI sahs~ vaYaao-M ko ilae tRPt hao jaatI hO. tIna naraoM kI baila sao laaK vaYa- , , ,manauYya maaMsa sao tIna sahs~ vaYa- , , ,samaJaIÆ AaOr sauna¸ baila donao vaalao KD\ga kI pUjaa ko sahI maM~aoccaarNa ko ilae maOMnao bahu vaYaao-M tk kD,I saaQanaa kI hO." baat K%ma haoto hI SaMBaudovanao ek AaOr maalTa panaI maoM foMka AaOr KD\ga maoM dao TUk kr Dalaa. , , ,yah hO baila donao ka AByaasa. [sa AByaasa kao krto rhnao sao baila–pitt nahIM haoto.

saoMga ka haqa pkD,kr vah pgaDMDI sao Aagao baZ, ga[-. pmaa¸ naUnaI¸ ]iryaama AaOr kuC kMTIlao JaaD,aoM ko naIcao sao calatI hu[- vah ivaSaala AaMvalao ko poD, ko naIcao jaa KD,I hu[-. vahaM pr poD,aoM sao ilapTI jaMgalaI baolaoM naIcao tk laTk rhI qaIM ik ]sako jaUD,o sao ]laJaI jaa rhI qaIM. ek jagah tao maQauma@KI ko C%to sao Sahd hI maaqao pr caU pD,a. iksaI jagah pr iksaI Ba> nao isandUr sao dovaI ko carNaaoM kI AakRit vaalaI ca+ana pr tulasaI maalaa eosao sajaa dI qaI ik ]sao Tap–Tap kr hI par kr pa[-. khIM kalaa phaD, Wara KND–ivaKND ike gae dovaI ko SarIr ko iksaI AMga pr ]saka paMva pD, gayaa taoÆ daonaaoM AMtt: p`acaIna vaTvaRxa ko naIcao phMucao tao ]nhoM jaOsao saaMp saMUGa gayaa.

 , , ,gaaraoM gaaMva ko laaoga baila ide gae BaOMsao kao kaT–kUTkr k[- ihssaaoM maoM paoTlaI baaMQakr lao jaanao kI vyavasqaa kr rho qao. Aasapasa kI saarI Gaasa pr r> ko CIMTo , , ,krIba r>sanao pD,o hOM BaOMsao ko Kur , , ,pd\maa kao yaad Aa gayaa¸ Aaoh [saI Aaor sao tao ]sao GasaITkr KIMcakr lao gae qao , , ,saIiZ,yaaoM sao caZ,nao maoM ]sao iktnaI id@kt hao rhI qaI , , ,kOsaI Bayaa%t- dRiYT sao baocaara caaraoM Aaor doK rha qaa. hayaÑ ]saI ko SarIr ko maaMsa ko TukD,o yahaM¸ ]saI kI AaMKaoM ko saamanao , , ,

Aaoh , , ,Aaoh , , ,yao @yaa hao rha hO ]saoÆ GauTnao Tokkr vah vahIM baOz ga[- AaOr fUT–fUTkr raonao lagaI. saoMga kuC samaJa nahIM payaa AaOr Asahaya–saa [Qar–]Qar cahlakdmaI krnao lagaa. SaMBaudova BaI maalTa kaTkr Apnao AByaasa sao haqa raokkr ]sakI Aaor doKnao lagaa.

dao idna tk vah safod fUlaaoM kI Kaoja maoM }pr nahIM jaa pa[- , , ,]saI AMQakUp maoM drvaajao band krko pD,I rhI.

baIca–baIca maoM Aa[nao maoM ApnaI pIz ko daga kao doKnao kI kaoiSaSa krtI rhI. ]sa AMQaorI kaozrI kI dIvaar pr laTko puranao SaISao maoM kuC BaI saaf idKa[- nahIM dota¸ pr vah qaI ik kaoiSaSa krtI hI rhtI qaI , , ,Saayad kuC idK jaae. pr nahIM , , ,daga tao jara BaI nahIM baZ,a , , ,na hI kma huAa¸ vaOsao ka vaOsaa hI hO¸ ifr BaI AaOr idnaaoM kI trh phlao vah daga kao¸ sahlaatI¸ masalatI rhI ifr KraoMcanao lagaI AaOr ifr dd- ko maaro ibaCaOnao pr jaa pD,I.

hFto Bar baad laavaNya dao AaOr laD,ikyaaoM kao saaqa laokr naIcao Aa[-. ]na daonaaoM laD,ikyaaoM kao doK pd\maa kI maaM yaSaaoda kao AcCa lagaa. dao idna sao pd\maa kaozrI maoM hI pD,I hO¸ pMDo kI daonaaoM CaoTI laD,ikyaaoM kao doKkr ]sao BaI AcCa lagaogaa¸ ja$r AcCa lagaogaa.

"jaaAao¸ jaaAao¸ vaao Andr hI hO." yaSaaoda nao kha.

laavaNya tao Andr calaI ga[- magar CaoTI daonaaoM laD,ikyaaM saMkaocavaSa [Qar–]Qar doKnao lagaIM.

"AroÑ tuma laaoga Andr kmaro maoM @yaaoM nahIM jaatIÆ"

vaao na kuC baaolaIM na hI jagah sao ihlaIM¸ tba yaSaaoda nao DpTkr kha¸ "jaaAao¸ saMgaI–saaqaI imalanao pr vaao KuSa haogaI." laD,ikyaaoM kao ifr BaI ihcaikcaato doK vah garja ]zI¸ "yao caMT CaoiryaaM tmaaSaa doKnao Aa[- hOM yahaM. maorI baoTI kao 'SvaotI' hu[- hO yahI saaoca rhI hao na. ]sao jaanavar kI trh yahaM pTk gae hOM yahI naÑ caalaakI krko ]sao hI doKnao Aa[- hao na. laao doKao , , ,ApnaI Kud kI AaMKaoM sao doKkr CatI zNDI kr laao."

yaSaaoda ]nmaaidnaI–saI fufkartI hu[- AMdr ga[- AaOr pd\maa kao KIMcakr baahr lao Aa[-. caaraoM trf kaolaahla maca gayaa. vah daga idKanao ko ilae ek JaTko sao pd\maa ka blaa]ja pIz pr sao faD,nao hI vaalaI qaI ik yajamaanaaoM kao CaoD,kr BaagavatI ek–dao lambao Dga Barto Aa phMucao AaOr qaap maarkr haqa pkD,a varnaa ]sa idna tao , , ,

laavaNya ko saaqa Aa[- daonaaoM laD,ikyaaM tao plak Japkto naaO–dao–gyaarh. baocaarI laavaNya vahaM kazmaarI–saI KD,I rh ga[-. ]sakI Antra%maa hahakar kr ]zI , , ,haM¸ yahI saca hO , , ,eosaI hI tao baat hO.

]Qar rao–raokr baohala hu[- pd\maa ifr ]saI AMQaorI kaozrI maoM Aakr caaOkI pr igar pD,I. laavaNya nao ]sao galao lagaakr saaM%vanaa donaI caahI , , ,magar Aaja vah Kud hI qaaoD,a pICo hT ga[- qaI. maaM ek pIZ,o pr baOzI AaMKoM paoMCtI jaa rhI qaI AaOr baIca–baIca maoM Saas~I ko pirvaar kao gaalaI dotI jaa rhI qaI¸ "marao , , ,marao , , ,tuma sabako saba mar jaaAao , , ,tumhara sava-naaSa hao , , ,tumhara vaMSa imaT jaae."

BaagavatI nao krIba Aakr garja kr ]nhoM Qamakayaa¸ "yajamaana baOzo hOM idKta nahIMÆ caupÑ caup rhÑ jabaana pr jara BaI lagaama nahIM , , ,baktI jaa rhI hO."

jaato–jaato laavaNya ]sako kana maoM QaIro–sao kh ga[-¸ "]sakI SaadI maoM Aba isaf- baIsa idna rh gae hOM. yaad rKnaa¸ isaf- baIsa idna. saunaa hO¸ kUcaibahar ko ]sa ba`a*maNa kI baoTI ka ABaI tk kao[- baccaa–vaccaa nahIM huAa hO , , ,dao saala tao inakla gae. ]saka tao svaBaava hI baD,a icaD,icaD,a batato hOM , , ,haqa–paMva BaI ibalkula saIMikyaa–sao hOM¸ toro jaOsao sauDaOla nahIM , , ," pd\maa BaavahIna khIM dUr najar gaD,ae baOzI rhI.

saubah ]zto hI pd\maa kao maoKolaa ]jaaovaa pqa pr haqaI ko poT jaOsaI kalaI ca+asana pr KD,a saoMga idKa[- idyaa. ]sako haqa maoM ek gaucCa safod kMud fUla qao AaOr vah ]sakI kaozrI kI iKD,kI kI Aaor hI tak rha qaa. fUlaaoM kao idKakr vah kuC batanaa caah rha qaa , , ,pr @yaaÆ AaiKr @yaaoMÆ

 , , ,maoKlaa ]jaaovaa pqa pr Aae tIqa-yaa~I caZ,o jaa rho qao , , ,CaoTo¸ lambao¸ maaoTo yaa dubalao , , ,baccao¸ baUZ,o AaOr javaana. baila ko ilae lao jaato hue bakraoM kI 'maOM–maOM–maOM' dUr tk gaMUja rhI qaI. pr nahIM , , ,Aaja tao laalaca ko maaro baaOnaa saoMga ]nako pICo–pICo nahIM jaa rha , , ,magar @yaaoMÆ , , , daophr maoM BaI ]saI kalaI ca+ana pr vah fUla ilae vaOsao hI baOza rha qaa. ifr daophr maoM Kanao ko baad bat-na maaMja–Qaaokr rsaao[-Gar saaf krnao ko baad pd\maa nao yaSaaoda sao kha¸ "maOM fUla laonao jaa}MÆ dovaI ko safod fUla caaihe."

yaSaaoda kuC dor tk stMiBat–saI baOzI rh ga[-. pd\maa nao ca+ana pr baOzo saoMga kI Aaor [Saara kr kha¸ "AkolaI qaaoD,o hI jaa}MgaI. vaao doK saoMga baaOnaa vahaM hO¸ ]sao BaI maalaUma hO¸ safod fUla khaM pr imalato hOM."

maaM nao }pr ca+ana pr saoMga kao doKa tao mauskura ]zI¸ "jaa¸ jaa hmaoSaa AMQakUp maoM @yaaoM pD,I rhtI hOÆ jaa baoTI , , ,"

haya , , ,haya. nadI ko [sa par Aaja iktnao jaMgalI batK Aa gae hOM , , ,kOsao saundr laga rho hOMÑ ]nako pMjaaoM kI Cp\–Cp\ AaOr ]%tr sao AatI naavaaoM ko caPpuAaoM kI Cpak\–Cp yahaM tk saunaa[- do rhI hO.

kMTIlao poD,aoM AaOr jama-na JaaD,aoM sao iGarI ]sa pgaDMDI sao jaba vah nadI ko ibalkula iknaaro tk Aa ga[- tao ]sao SaMBaudova AByaasa krta najar nahIM Aayaa.

Aagao—