มหาเจดีย์มหาโพธิ์
สันนิฐานกันว่าพระเจ้าอโศกมหาราชสร้างขึ้นไว้ก่อน
ขนาดคงย่อมกว่านี้
แต่ด้วยแรงศรัทธาต่อพระพุทธองค์
จึงมีผู้มาต่อเติมเสริมสร้าง
และบูรณะปฏิสังขรกันต่อมาตามยุตสมัย
เช่น ราว พ.ศ.๖๗๔
พระเจ้าหุวิชกะ
กษัตริย์แคว้นมคธ
ทรงช่วยสร้างเสริมให้เป็นศิลปะต้นแบบ
เป็นสถูปใหญ่ของพระพุทธศาสนา
ที่มีชื่อเสียงแผ่ไปไกล
หลวงจีนถังซัมจั๋ง
เรียกว่า มหาโพธิ์วิหาร
อันเป็นผลิตผลทางสถาปัตยกรรมของอินเดีย
มหาวิหารหลังนี้ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของต้นโพธิ์ในปัจจุบัน
บริเวณมหาโพธิ์วิหารได้กลายเป็นที่สำคัญที่สุด
เนื่องจากพระพุทธองค์ทรงตรัสรู้ใต้ต้นโพธิ์นี้
ประกอบกับที่นี้เป็นดินแดนศักดิ์สิทธิ์ที่คนโบราณนับถืออยู่แล้ว
เท่ากับว่าบริเวณนี้เป็นแผ่นดินศักดิ์สิทธิ์ที่สุดของโลก
มหาชนทั้งหลายกล่าวกันว่า
ที่ต้นโพธิ์ตรัสรู้แห่งนี้
เป็นสะดือของโลก
หรือปัถวินาภิมณฑล
เพราะเป็นที่ซึ่งพระพุทธเจ้าทุกพระองค์มาทรงตรัสรู้ที่นี้ทั้งนั้น
และไม่มีสถานที่อื่นจะสามารถรองรับน้ำหนักของการตรัสรู้ได้
โพธิรุกขะ คือ
ต้นไม้โพธิ์นี้ย่อมถือว่าเป็นเสมือนขวัญใจของชาวพุทธทั่วโลก
เมื่อพุทธศตวรรษที่
๑๓
หลวงจีนท่านบันทึกไว้ว่า
"ทางตะวันออกของต้นโพธิ์นั้น
มีวิหารสูงประมาณ ๑๖๐-๑๗๐
ฟุต
กำแพงเบื้องล่างของวิหารด้านนอก
สูงประมาณ ๒๙
หรือกว่านั้น
ตัวอาคารทำด้วยกระเบื้อง
(อิฐ) สีฟ้า
ทาทับด้วยปูนขาว
ทุกห้องในชั้นต่างๆ
บรรจุรูปที่ทำด้วยทองคำมากมาย
ตัวตึกทั้ง ๔ ด้าน
ประดับประดาด้วยลวดลายอันมหัศจรรย์
รูปไข่มุกที่ร้อยเป็นสายประดับไว้ที่หนึ่ง"
หลวงจีนยังได้บันทึกไว้อีกว่า
"ตัวอาคารล้อมรอบด้วยทองแดงชุบ
ประตูและหน้าต่างตกแต่งด้วยลวดลายอันวิจิตร
ประดับด้วยทอง เงิน มุก
และรัตนะต่างๆ
ด้านขวาซ้ายประตูนอกเป็นซอกคล้ายๆ
ห้อง
ด้านซ้ายมีรูปพระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์
ด้านขวาเป็นรูปพระไมเตรยโพธิสัตว์
รูปเหล่านี้ทำด้วยเงินขาว
สูง ๖๐ ฟุต " คันนิ่งแฮม
ถือว่า
วิหารหลังปัจจุบัน
แม้จะได้รับการซ่อมแซมและเปลี่ยนแปลงไปบ้างแล้ว
ก็คือวิหารหลังเดียวกันกับที่นักจาริกแสวงบุญชาวจีนท่านนั้นได้พรรณนาไว้
พระเจดีย์มหาโพธิ์ประดิษฐานอยู่ทางทิศตะวันออกของต้นพระศรีมหาโพธิ์
โดยมีแท่นวัชรอาสน์อยู่ตรงกลาง
สูงตามรูปทรงกรวย
ประมาณ ๑๗๐ ฟุต
วัดรอบฐานได้ประมาณ ๘๕
เมตรเศษ
ตั้งอยู่บนอาคารรองรับ
๒ ชั้น
มีเจดีย์บริวารทั้ง ๔
ด้าน
รอบบริเวณ
มีเสาหินทรายที่สร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าอโศก
มีรั้วล้อมไว้อย่างแข็งแรง
ปรากฏร่องรอยการบูรณะสืบต่อกันมาหลายยุค
โดยเฉพาะสมัยพระสุเมธาธิบดี
(ทตฺตสุทฺธิ)
ดำรงตำแหน่งเป็นเจ้าอาวาสวัดไทยพุทธคยา
ได้นำศรัทธาของพุทธบริษัทชาวไทย
บูรณะเสาหินล้อมรอบพระเจดีย์
และห้องปฏิบัติสมาธิชั้นบนของพระเจดีย์โดยมีพระราชโพธิวิเทศ
(ทองยอด ภูริปาโล)
เจ้าอาวาสรูปปัจจุบัน พ.ศ.๒๕๔๔
เป็นแม่กองงาน
พร้อมทั้งติดโคมไฟ
ที่สาดแสงส่องได้สูงถึงยอด |