การระลึกชาติ หรือ ปุพเพนิวาสนุสติญาณ เป็นการใช้พลังจิตหยั่งรู้ถึงขันธ์ (ทั้งของตนเองและผู้อื่น) ที่อาศัยอยู่ในชาติก่อน ๆ
การระลึกชาติอาจจะเกิดได้
๒ วิธี
๑.
ระลึกชาติได้ด้วยการฝัน
๒.
ระลึกชาติด้วยสมาธิ ฌาณ ญาณ
เมื่อฝึกบรรลุถึงจตุถฌาณ
ทำใจให้สบาย ๆ ใช้กระแสจิตค่อย ๆ
หยั่งลึกเข้าสู่ภวังค์ลึกลง ๆ
เรื่อย ๆ ค่อย ๆ
ย้อนนึกจากปัจจุบันถอยหลังไปอดีตจนถึงเมื่อยังเด็ก
แล้วค่อย ๆ
ปล่อยใจให้ลึกลงไปติดตามกระแสความรู้สึกที่หยั่งรู้อยู่ในขณะนั้นทำใจให้เข้าสู่สมาธิระดับเดียวกันกับภาวะความละเอียดอ่อนนั้น
จะเข้าใจภาวะนั้นจากชาติหนึ่ง
ถอยกลับไปอีกชาติหนึ่ง
ในช่วงแรก ๆ ที่ฝึกนั้น
จะเป็นเพียงความรู้สึกที่เกิดขึ้น
แต่เมื่อฝึกจนพลังจิตแข็งแกร่งแล้ว
ก็จะเห็นเป็นภาพได้ชัดเจนเหมือนภาพยนต์
เมื่อได้พบเห็นแล้ว
ก็จะเข้าใจภาวะนิสัยเดิมในชาติก่อน
ๆ อันฝังแน่นเป็นอนุสัย-สันดาน
ในชาติปัจจุบัน
เราก็นำมาปรับปรุงแก้ไขให้ดีขึ้น
ที่ดีแล้วก็พัฒนาให้ดียิ่งขึ้น
เมื่อได้ระลึกชาติแล้ว พึงสังวรไว้ว่า
ครั้งก่อนเคยเกิดเป็นผู้ยิ่งใหญ่
ก็อย่าคิดว่าจะใหญ่มาถึงชาตินี้
ครั้งก่อนเคยเกิดเป็นสัตว์เดรัจฉานหรือผีเปรต
ก็อย่านำมาคิดเสียใจ
คนเรานั้น ถ้าหลงอดีต ก็จะไม่ถึงปัจจุบัน ถ้าหลงปัจจุบัน ก็ไม่สามารถหลุดพ้นจากวัฏฏะได้
