İngiltere'de "Menwith Hill" adlı bir yerde, ABD'nin bir numaralı istihbarat kuruluşu National Security Agency komutasında askeri bir üs bulunuyor. Federation of American Scientists sitesinin ilgili bölümünde verilen bilgilere göre, 1956 yılında US Army Security Agency'ye (ASA) bağlı olarak kurulan üs, haziran 1966'da NSA'ya devredilmiş. 1960'larda ilk gelişmiş IBM bilgisayarlara evsahipliği yapan, yüzlerce dönüm üzerine kurulu üste, gene sitede verilen bilgilere göre, saatte 2 milyon telefon konuşması dinlenebiliyor. BBC, 3 Kasım 1999'da, Menwith'deki askeri üssün "Echelon" kod adlı dev kulağın merkezi olduğu haberini geçiyordu. 1980'lerin sonlarından itibaren hakkında çeşitli haber ve makaleler yayınlanan ama varlığı ABD ve İngiliz yetkililerce hep reddedilen elektronik istihbarat sistemi, Avustralya istihbaratındaki bir "sızıntı" sonucu ilk kez resmi ağızlarca da kabullenilmişti.

BBC'nin Avustralya istihbaratından gelen bilgilere dayanarak bir kez daha haber yaptığı dev kulak Echelon'un, ABD, İngiltere, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda'nın oluşturduğu bir anglosakson paktının istihbarat sistemi olduğu ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bu ülkelerin ekonomik rakiplerini tehdit eder bir özellik kazandığı ne zamandır konuşuluyordu. Bir yıl kadar önce Avrupa Topluluğu'nun gündemine gelen, ama son anda hakkında araştırma yapılması gündemden çıkarılan Echelon, şimdi bir kez daha Avrupa'nın gündeminde.

Dünyadaki en gelişmiş ve güçlü istihbarat sistemi olarak nitelendirilen ve tüm telefon ve cep telefonu konuşmaları ile İnternet üzerindeki haberleşmeyi izleyebildiği öne sürülen Echelon, bu sesli ve yazılı haberleşmeyi anahtar kelimeler ve geniş bir "ses bankası" kullanarak süzebiliyor. Haberleşmede belirli kelimeler ya da sesler saptandığında ise haberleşmeyi yapan kişiler izlemeye alınabiliyor.

Avrupa Parlamentosu Araştırma Komitesi

Echelon'u araştırmak üzere 5 Haziran'da kurulan 36 kişilik araştırma komitesine, ABD'nin Avrupa'daki anti-komünist ittifaklarının en sağlam siyasi temsilcilerinden biri, Portekizli Hristiyan Demokrat Carlos Coelho başkanlık yapacak. Coelho, "Öyle şeyler yayınlandı ki, bunlar teknik olarak mümkün olamaz. Ama araştırmamız ve nasıl olabildiğini anlamamız gereken şeyler de var. Vatandaşlarımızı ve yatırımlarımızı korumamız gerek. Bu bizim vazifemiz" diyor.

Siyasi muhaliflerin izlenip fişlenmesini doğul kabul eden bir siyasi kültürden gelen Coelho'nun şimdi vazifesini biraz isteksizce de olsa hatırlaması, Echelon'un Avrupa ekonomilerine ciddi zararlar vermesi endişesinden kaynaklanıyor. Telefonla katıldığı röportajda, "Amerika bizim dostumuz" diyor Coelho. "Güvenliğimiz açısından ne kadar önemli olduklarını biliyoruz. İdeolojik açıdan bakarsanız, biz komünist değiliz. Biz de Amerikalılar gibi pazar ekonomisine ve hür bir topluma sahip olmak istiyoruz. Şu an meselemiz, izleme sistemlerinin etkinlik alanının belirlenmesi..."

Avrupa Parlementosu tarafından oluşturulan 36 kişilik araştırma komitesinin görev süresi bir yıl olarak belirlenmiş durumda. Haziran 2001'e kadar Echelon hakkında hazırlanan raporları değerlendirecek olan komite, önümüzdeki sonbaharda da parlementoya görüşlerini sunmaya başlayacak ve parlementoda Echelon hakkında oturumlar düzenlenecek.

Echelon konusunu yıllardır gündemde tutan ve Echelon Watch sitesinde konuyla ilgili belgeler yayınlayan American Civil Liberties Union'ın başkan yardımcısı Barry Steinhardt, araştırmanın bir kez daha Avrupa Parlamentosu gündemine gelmesini "çok önemli bir adım" olarak nitelendiriyor: "Echelon'un X Files malzemesi olarak değerlendirildiği ve paranoya olarak görüldüğü bir noktadan buralara geldik. Avrupa Parlementosu'nun müdahelesi, konunun açığa çıkmasını ve ABD hükümetinin Echelon'un varlığını kabul etmesini sağlıyor..."

Aslında ABD hükümeti tarafından henüz bir açıklama yapılmış değil. Sadece eski CIA başkanı James Woolsey, "rüşvetin takibi amacıyla" Avrupa ülkelerine yönelik casusluk yaptıklarını kabul etmiş durumda.

"Büyük Birader ödülleri"

Bu arada birçok kişi, Barry Steinhardt'ın aksine, araştırmaya umutsuzlukla bakıyor. Echelon'la ilgili bilgileri sitesinde yayınlayan New Yorklu John Young, "Hiçbir yere varmayacak oturumları izleyin şimdi" diyor. "Avrupa Parlementosu'nun meseleyi örtmekten öte bir şey yapacağına inanmıyorum. Ayrıca araştırma Amerikalıları pek ilgilendirmiyor gibi. Echelon'un kendilerini izlemediğini düşünüyorlar. Ama bu meselenin altında, Amerikalıları izleyen başka sistemlerin varlığı gibi bir başka mesele var aslında.."

Echelon araştırmasında Avrupa'da yeni bir sürecin başladığı günlerde, Amerika'da da kişisel bilgilerin dokunulmazlığını zedeleyen kuruluşlara "Büyük Birader" ödülleri dağıtıldı.