Τους
είχε κουράσει αφάνταστα η απελπιστικά συνεχιζόμενη φρίκη του πολέμου στη
μαρτυρική Γιουγκοσλαβία και τους είχε αηδιάσει ο κυνισμός του πολιτισμένου
κόσμου. Γιατί στο όνομα της αλήθειας εκστομίζει τα πιο φρικαλέα ψέματα, στο
όνομα της δημοκρατίας επιβάλλει τον φασισμό και στο όνομα της ειρήνης κάνει
πόλεμο. Η ζωή γίνεται ασήμαντη και το σπουδαιότερο δημιούργημα της φύσης, ο
άνθρωπος, αναλώσιμο υλικό.
Ο
Κρίτων, ευαίσθητος και συναισθηματικός από τη φύση του, παρασυρόταν σε μαύρες
σκέψεις για το μέλλον του κόσμου μας. Ο Φίλων, πιο αισιόδοξος, έτρεφε μια
ελπίδα ότι ο εφιάλτης θα περάσει γρήγορα. Και ο Ιων, ο πραγματιστής, έβλεπε ότι
η παρέα είχε εκτραπεί από τις συνήθειές της και προσπάθησε να την επαναφέρει στην
τάξη.
Μας
είχες πει, Κρίτωνα, ότι πρέπει να υπάρχει εξωγήινη ζωή. Λες να κάνουν κι εκεί
τέτοιους παρανοϊκούς πολέμους;
Καλά
κάνεις και βρίσκεις τέτοιο κουράγιο, Ιωνα. Ανοίγεις ένα ολόκληρο κεφάλαιο και
μου δίνεις την ευκαιρία να δραπετεύσουμε από αυτή τη σκοτεινιασμένη διάθεση και
να συζητήσουμε τα δικά μας.
Ξεκίνα
επιτέλους, Κρίτωνα, φώναξε επιτακτικά ο Φίλων.
Είπαμε
πολλά για την προέλευση της ζωής που δημιουργήθηκε στη Γη με τις διαδικασίες
της χημικής εξέλιξης. Στην επιστήμη όμως υπάρχουν πολλοί αμφισβητίες. Ετσι, ο
Crick, ο γνωστός νομπελίστας ο οποίος μαζί με τον Watson είχε ανακαλύψει τη
διπλή έλικα του DNA, σε συνεργασία με τον Orgel επανέφερε το θέμα της
πανσπερμίας ως τρόπου προέλευσης της ζωής στη Γη. Οπως θυμάστε, η πανσπερμία ή
η κοσμοζωική θεωρία υποστηρίζει την άποψη ότι ζωντανά σωματίδια διασπάρθηκαν σε
όλο τον κόσμο και εξελίχθηκαν όπου οι συνθήκες ήταν κατάλληλες, ενώ υπάρχει και
η άποψη ότι η ζωή στη Γη έχει προέλθει από μόλυνση από εξωγήινους επισκέπτες.
Και
πού στηρίζεται τώρα η άποψη της πανσπερμίας; ρώτησαν απορροφημένοι ο Φίλων και
ο Ιων.
Η
συλλογιστική στην οποία στηρίζεται βρίσκεται στην παρατήρηση των Crick και
Orgel ότι δεν ταιριάζει η συγκέντρωση ορισμένων χημικών στοιχείων στους
ζωντανούς οργανισμούς και πάνω στη Γη. Για παράδειγμα, ο μόλυβδος είναι ένα
σημαντικό στοιχείο που επηρεάζει ενζυμικές αντιδράσεις και συσσωρεύεται στο
σώμα των οργανισμών. Το στοιχείο όμως αυτό είναι σπάνιο στη Γη και γι' αυτό
θεωρείται απίθανο να ήταν εξαρτώμενοι οι πρώτοι οργανισμοί από το σπάνιο αυτό
στοιχείο.
Και
έχει γίνει αποδεκτή αυτή η άποψη από την ερευνητική κοινότητα, ψέλλισε δειλά ο
Φίλων.
Οχι,
γιατί δεν λαμβάνεται υπ' όψιν η εξέλιξη του μεταβολισμού, ο οποίος πιθανόν να
ενσωμάτωσε τον μόλυβδο αργότερα στους μηχανισμούς του και να μην ήταν αναγκαίος
από την αρχή. Εκτός αυτού, υπάρχουν χημικά στοιχεία, όπως ο άνθρακας, που η
συγκέντρωσή του βρίσκεται σε συμφωνία με τις ανάγκες του ζωντανού κυττάρου του,
καθώς ο άνθρακας είναι η βάση όλων των οργανικών ουσιών. Αν και κάτι τέτοιο δεν
ισχύει, λ.χ., για το πυρίτιο, η θεωρία των Crick και Orgel φαίνεται να έχει
αδύνατα σημεία.
Ανεξάρτητα όμως με αυτή την ανάλυση, η ιδέα για εξωγήινη ζωή είναι ελκυστική
και γι' αυτό διερευνάται. Ενας αστρονόμος μάλιστα, ο Sharley, έχει υπολογίσει
ότι πρέπει να υπάρχουν 100.000.000 πλανήτες με συνθήκες όμοιες με της Γης. Δεν
πρέπει λοιπόν να υπάρχει και εκεί ζωή; Και αν υπάρχει, θα είναι όμοια με της
Γης; Η απάντηση είναι βέβαια θεωρητική και βασίζεται στη συλλογιστική ότι αν
γυρνούσαμε το ρολόι στις προβιοτικές συνθήκες υπάρχει μια μέση πιθανότητα να
ξαναδημιουργηθεί ζωή. Επειδή όμως τα βιολογικά συστήματα είναι περίπλοκα, η
πιθανότητα να είναι η ζωή αυτή όμοια με την υπάρχουσα είναι πολύ μικρή. Γιατί
οι δυνατότητες της προσαρμοστικής εξέλιξης είναι πολλές, περισσότερες και από
τον αριθμό των αστεριών και των πλανητών.
Δηλαδή
μπορεί να μην υπάρχουν σε άλλους πλανήτες πεταλούδες ή άνθρωποι; ξαναρώτησε ο
Φίλων.
Κατ'
αρχήν, δεν μπορεί κανείς να υπολογίσει πόσο συχνά μπορεί να δημιουργηθεί ζωή.
Πάντως όχι πολύ συχνά. Και η πιθανότητα να διαφέρει στο μοριακό επίπεδο η ζωή
της Γης από την πιθανή ζωή άλλων πλανητών όμοιων συνθηκών με του δικού μας
είναι πολύ μεγάλη. Κάθε είδος είναι μοναδικό και το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί
σε άλλους κόσμους. Η εξυπνάδα που μπορεί να δημιουργεί τεχνολογικές κοινωνίες
είναι μοναδική στον άνθρωπο και μια τέτοια δυνατότητα επανάληψης έχει πολύ
μικρές πιθανότητες.
Πάντως
υπάρχει πιθανότητα, επιμένει ο Ιων.
Βεβαίως, υπάρχει. Αλλά κι αν ακόμη κάπου έχει μετατραπεί σε βεβαιότητα κι αν
υπάρχουν νοήμονα και πολιτισμένα όντα σε άλλους κόσμους, έξω από το ηλιακό μας
σύστημα, η συνάντηση είναι πολύ δύσκολη. Και μια τέτοια συνάντηση θα είναι
πρωτοβουλία των εξωγήινων, οι οποίοι θα πρέπει να προπορεύονται εξελικτικά.
Εμείς αδυνατούμε να δραπετεύσουμε από το ηλιακό μας σύστημα. Και, όπως λέει ο
Ντόκινς, μια τέτοια συνάντηση θα μας προκαλούσε φόβο, επειδή οι εξωγήινοι θα
ήταν πιο ισχυροί από μας και θα βρισκόμασταν στο έλεός τους, αλλά και λαχτάρα,
γιατί θα είχαμε να μάθουμε πολλά από αυτούς.
Ωραία
πράγματα που έχουν να σκεφτούν οι άνθρωποι! Αλλά έχουν την κακή συνήθεια να
κάνουν πολέμους και να αλληλοσπαράσσονται, όπως τα άγρια θηρία. Μήπως τελικά
δεν έχουμε εξελιχθεί ακόμη αρκετά;
Ο
κ. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής, πρύτανης του Πανεπιστημίου
Πατρών.
ΤΟ ΒΗΜΑ
Κωδικός άρθρου: B12564B151
ΗΟΜΕ