Penatai Bansa Iban

Dikarang Nalong Buda

Enda aku busong ngelanggah gunong
Enda aku tulah ngelanggah tanah
Enda aku lesi ngelanggah ari
Enda aku tumbang ngelanggah bintang
Enda aku danjan ngelanggah bulan

Kaki aku udah bekenji bediri di panti baja salumpong
Ngeli aku udah ngetup badi pendawan busong
Lengan kanan aku udah ditanggam beringam lanchum selong
Pala aku udah ditata enggau lala minyak juyong
Belakang aku udah ditinggang enggau seludang baju burong

Aku ga baka paku sulor gelong
Baka tubo sulor rebong
Baka kulat sulor tuchong
Baka tenggang tampong bulang
Baka ijok tampong pendok
Baka wi tampong tali
Baka rutan tampong danan

Ukai aku muntang ukai aku nengkebang
Aku ga endang niti endang nali
Endang tambak endang nelesak
Endang tiris andang pantis
Endang puchok endang sumbok
Endang nampong endang nerujong

Aku ga nampong padah Sera Gindah
Ke tau ngaga tanah
Ke betingkah nyadi kerapa

Nampong Sera Gindit
Ke tau ngaga langit
Nungkat neraja

Nampong Sera Gindam
Ke tau ngaga malam
Ke kelam tegayam petang kelita

Nampong Sera Gindi
Ke tau ngaga ai
Ke bepati enda sebaka nanga

Aku tu nampong kenang sida lemambang
Ke tebilang landik becherita
Ngingat ke utai nya dalam pengap
Ngenang utai nya dalam leka timang
Takut ke iya midang ditinggang pemansang dunya

Asal penatai bansa kitai Iban ti bendar enda tentu temu enggau terang. Sida ke tuai semina nemu kitai bansa datai ari Kapuas, Indonesia. Keno ko pansik orang ke landik pasal mensia, kitai Iban datai ari Yunnan di menoa China. Ari Yunnan pindah ke Indochina. Ari Indochina pindah ke Malaya. Ari Malaya pindah ke Sumatra lalu ngujong ke Iban pindah ke Borneo laban enggai ke ajar pengarap Islam. Nambah ke nya, bisi kena pansa leka penggap ti madah ke kitai kala diau di menua Kemuja (Cambodia) lalu lari ketegal bansa Kemarau (Khmer Rouge).

Siti agi pansik madah ke bansa Iban tu datai ari semak Mecca di timur tengah, pindah ke Sumatra. Ari Sumatra Iban pindah ke Borneo, napat ke Batang Kapuas sebedau pindah ke Sarawak. Tang taja pia, bisi mega raban bansa Iban ke ukai datai ari Kapuas (non-Kapuas ancestors). Raban sida nya diulu ke Sabatin enggau anak iya Drom. Sebatin datai ari Timur Tengah lalu diau di Tanjong Datu di Borneo. Uchu Sabatin, anak Drom ke benama Sera Bungkok Ketok Tunjok Penebok Tiang Tembang nurun ke bansa Iban enggau bansa Beketan di Sarawak nitih ke tusut tuai. Sabatin mega bisi anak siko benama Senaun, beranak ke Tugau lalu nurun ke bansa Melanau Rajang tauka Tanjong.

Siti agi raban ke ukai datai ari Kapuas iya nya dibatak Merom Panggai ke datai ari Gunung Mensuat, semak Mecca di Saudi Arabia. Merom Panggai beranak ke Merom Panggah. Merom Panggah beranak ke Abang Musa. Abang Musa beranak ke Pateh Simpong. Nyau datai be tuboh Pateh Simpong, iya matak bala iya pindah ari Sumatra ke Munggu Merudu, semak Munggu Majista di Brunei. Anak Pateh Simpong ke benama Pateh Rejap bekerja ngumpul chukai di Bintulu; nyadi wakil Sultan Brunei. Anak Pateh Rejap ke benama Raja Rendah diau di Mukah. Ari Mukah, Raja Rendah pindah ke Batang Kapuas sereta diau di Batang Ketungau. Raja Rendah beranak ke Pateh Gurang. Pateh Gurang beranak ke Pateh Iri ke beranak ke Pateh Teliang. Pateh Teliang bebini ngambi Dayang Simba lalu beranak ke Pateh Ambau ke bebini ngambi Remias.

Ba tuboh Pateh Ambau, iya matak bala ari Ketungau ba Kapuas ke Marup, semak Engkilili. Ari Marup, Pateh Ambau pindah baru sereta diau di Pengkalan Tabau ari ulu Lubok Antu. Nya alai be leka penggap tauka timang senentang Ngerintai Tuai, iya dikangau ke orang munyi tu : "Ni nuan Pateh Ambau, Ke mungkal pengkalan Tabau, Peling lanting tawang bedagang"

Raban Iban Ke Datai Ari Batang Kapuas

Nitih ka cherita tuai ti dikingat ka ari rebak siti ngagai rebak siti, Iban kalia bisi meraka tasik (enda ditemu sida nama) leboh pindah ka Kayong, di pulau Borneo. Sida ke meraka tasik tu tadi terubah ia enda nemu ni menua ti patut dituju laban sida iya semina bemalin ka jelu kijang ti semampai nyemerai dulo ari sida iya belama.

Ari Kayong (bisi sekeda sida nyebut menua tu Jayong tauka Rayong) sida pindah adap ka utara napat Batang Mandai, indu batang Kapuas enggau Tembawai Bejuah. Menua Kayong enggau Mandai tu endang tebilang ba kitai bansa Iban. Bedudok ari nya, kitai Iban patut bendar nemu cherita ke besangkut-paut enggau menua dua iti tu.

Dulu kalia di Batang Ketungau ianyasemak Sintang ke diatu, bisi deh siti menua ke dikumbai Tembawai Tampu Bejuah. Kedua bali nama Kemedu Repok Lempong, Ketimbang Lentor Ujong, Temaga Gelang, Terusan Tanjong Bakong. Ba menua tu meh kitai Iban kalia agi begulai sejalai enggau petara, antu, jelu enggau semua leman utai menseput di dunya tu datai ka sida iya beserara. Menua ke dikumbai Sintang enda jauh ari Danau Lemu enggau Danau Lidong ke diatu lalu batang Ketungau tu siti sungai ke benanga ba Batang kapuas. .

Penyara enggau pemindah semua leman utai menseput ari Tembawai Bejuah maioh kaul nitih ke pengarap kitai Iban ba ai siti-siti. Penyara nya kalia bepun tauka bedudok ari sekeda penyarut baka ke dirintai dibaroh ditu.

  1. Bedudok ari laya ti berebut deka bempu pintu mas enggau kayu nimong ranyai (pauh laba) ke tumboh di belakang Antu Gumba. Buah nimong ranyai tau diambi nyadi ka pengaroh kena matak serang. Ari nya semina orang ke raja berani aja ulih ngerarah ka buah nimong ranyai tu tadi.
  2. Bedudok ari pengawa Bunga Nuing ti mejal Sengalang Burong ngajat. Sengalang Burong meh keterubah petara angkat pindah ninggal ka Tembawai Bejuah ka tisi langit landong, naban ka gerempong babegeman.
  3. Belaya ka kayu semakau ke dichuri Antu Tapang ari Sintau
  4. Laban Keling udah belaya enggau Apai sambang Rumbang Kesuling berebut ka taring tengiling tauka aning simpai lengan.
  5. Laban Aki Nyakai Lang Bengok (Sengalang Burong) udah belaya enggau Apai Selulut Ribut Ngusok berebut ka batu tandok pelandok tauka penudok madam ka seruan
  6. Laban Laja seduai Pungga udah belaya ngelaban Apai Bua Buga berebut ka batu punggong kesa, mesai ma takaran Kayan.
  7. Laban Ngelai seduai Tutong udah belaya ngelaban Apai Sambang Rumbang Ketebong berebut ka batu tandok adong, raja ikan.

Ditetak kitai enggau jako pandak, pemindah tauka penyerara sida tu kalia endang bepun ari laya berebut ka pengaroh. Penyara ke dudi agi arinya penyerara bansa Iban enggau sida ari Panggau Libau. Penyerara tu bepun ari Chang Chelawang (Apai Keling) enda ulih peda agi udah ke makai silui ular tedong ke nyadi di menua ke dikumbai Nanga Semitau, pemindah sida ari Lawai Labai di tebing ai Kapuas.

Nyadi sida ke bisi lima puloh pintu ke enggai enggau makai silui tedong nya tadi lalu pindah ka Merakai enggau Sarawak dibatak Buntak enggau Belayan Lelang udah kitai Iban enggau orang Panggau nanam Rian Sandong ka pengingat diri udah begulai. Kitai Iban belaboh pindah ka Sarawak urong taun 1400 - 1500 kalia nengah maioh jalai sereta neresa maioh menua nitih ka tuai siko-siko nuju Kumpang, di Batang Ai. Ari Kumpang tu meh bala Iban pambar ari pangan diri. Kitai Iban ke enggai pindah ari Indonesia nyin agi meruan nguan Emperan, Batang Kanyau, Bila Sedi enggau maioh endor bukai datai ka saritu.

Undup enggau Kumpang

Sida ke pindah ka Undop enggau Kumpang ketebal agi nya datai ari Kapuas Ili. Leboh Sera Gunting diau di Merakai di Kapuas, iya ngasoh Kajup matak bala pindah, ngiga menoa ka Undup. Kajup parai di Sarawak, mungkal Pendam Ruding Embawang ari ili Nanga Undup di batang Ai. Sungai Undup tu bepun ari siti bukit ke dikumbai Bukit Tiang Laju.

Beserambau enggau tu, tuai ke benama Jelian ari Ketungau mega matak bala pindah ka Undup sereta diau di Wong Empangu. Keno ko cherita, Jelian tu kalia kering sereta berani. Langkar tuboh iya chukup besai, jauh besai ari kitai mensia kemaia aritu. Pendawan enggau berayang semina dikumbai iya duri. Nitih ke cherita Iban ari Lemanak, Jelian bebini ngambi Tiong, anak tuai Kantu ke benama Beti. Jelian tu mun ke maioh main asal enggau adat rama kitai Iban ari ajar antu enggau petara ngagai iya, ke mengkang dichuan diteladan, ditunda ditelada kitai datai ka saritu.

Siko agi tuai ti matak bala pindah ka Undup iya nya Langkup ke bensumbar Silup Tiang Tembang. Langkup ditangkan ka Galungan. Orang kaya Galungan datai ari Merakai, pindah nengah bukit Balau Ulu. Bala Galungan tu tadi lalu ngambu diri bansa Balau. Maia nya mega, sida ari Undup pen ngumbai diri bansa Undup.

Batang Ai

Udah Sera Gunting mati ba Bukit Tiang Laju, Pateh Ambau ari Ketungau matak bala pindah ka Marup, semak Engkilili. Ari Marup iya pindah ke Pengkalan Tabau, ari ulu Lubok Antu. Leboh maia tu, siko ari tuai ke sama enggau Pateh Ambau ke benama Belayan Lelang mati di Seram lalu keterubah orang dikubor ka di Pendam Keladi, ari ulu kubu Lubok Antu.

Tuai ke benama Lanong ari Kapuas matak bala pindah ke Kumpang. Ari Kumpang iya pindah baru napat Rantau Langkong di Batang Ai. Maia tu, tuai ke benama Langgong Kenyadang di Ketungau matak bala pindah ka Kumpang. iya pindah baru ka Rantau Langkong di Batang Ai mega. Beserebak enggau tu, Ganggu mega matak bala iya pindah ari Kalimantan nyin sereta diau di Meriyu, semak Singkarong . Tuai ke benama Semelanjat mega pindah ari kapuas nyin sereta diau di Bungkap, di Batang Ai.

Kanyong ke bensumbar Gendang Ketebong mega matak bala ari sepiak nyin pindah ka Melarang, antara Lubok Antu enggau Engkilili. Keno ko sida ke tuai, Kanyong tu meh keterubah bansa kitai Iban di Sarawak numboh ka adat Pati Nyawa.

Lemanak

Ditusi Janggu ari Ng Telinting, Lemanak, maia Gawai 1998

Di Kalimantan, bisi siti sungai matiq Batang Kapuas, ke dikumbai Sungai Silat. Di ulu sungai Silat bisi pendam tuai siti ti dikumbai Pendam Mandai ke suah disebut ba leka pantun lalu nya pendam bala Iban ke nguan Sungai Silat tu. Tuai Iban dia ke benama Empera mai bala pindah. Leboh tindok malam sebedau nurun, Empera bisi mimpi jai lalu iya mai bala ke dipegai iya, kira 160 pintu, nitih dudi lalu besemaia enggau bala ke dulo munyi tu.

"Datai kita ba Nanga Silat, kita nanda ke penungga pejalai kita enggau munti. Enti kita ke ili, munti nya diujak ke chundong kili lalu enti kita ke ulu, munti nya kita ujak nunga ke ulu." ko iya mesan ngagai sida ke nurun dulo.

Bala sida ke dulo mudik ke ulu Batang Kapuas lalu nanda ke pejalai sida ngena munti ti diujak ke sida chundong ke ulu. Tang sebedau sida Empera nitih, ari bisi ujan lalu ai bisi bah ti lalu ngasoh munti nya chundong ke ili. Leboh bala Empera datai ba Nanga Silat, sida lalu nge-ili Batang Kapuas lalu masok Lugau Bunot. Ditu sida nengah pemintas siti ti diwan bansa Kanto ke dikumbai Pemintas Sengkajang. Sida nengah pemintas nya maia malam ari ngambi ke enda ditemu bala Kanto. Nyau ka dini ari, maia deka ngejang ke Pemintas Sengkajang, enda mukai-mukai siko anembiak mit nyabak lalu didinga bala Kanto. Empera ngasoh sida ke indu enggau anembiak mupok lari dulo alai bala Empera ngetan diri ari serang Kanto. Bala Kanto belaboh nyumpit lalu bala Empera beterabai ke daun pisang. Empera ngambi sekeda laja Kanto ke lekat ba daun pisang lalu nilat ipoh ba laja nya. Meda utai baka nya, bala Kanto pen lalu lari ninggal ke sida Empera.

Sida Empera mupok baru lalu datai di Merakai Panjai ti alai sida iya berumah. Pengudah diau dia kira tiga taun tauka tiga kali bumai, iya matak bala pindah melunggang bukit Kelingkang ke Lubok Buntih di ulu Batang Undop ti alai sida berumah. Sekeda bala ke enggai pindah, tinggal di Merakai lalu betuai ke Renggi.

Ari Lubok Buntih, Empera matak bala pindah baru ke Pasir Panas ari Ulu Simanggang betuai rumah ke Senabong. Di Pasir Panas, sida bisi belaya enggau bala Laut laban ke ngelakar sida lalu pindah ke Nanga Skrang, betuai rumah ke Intilie.

Pindah ari Nanga Skrang, Intilie mai bala pindah mudik Batang Skrang lalu Empera matak bala iya mudik Batang Ai. Datai di Lubok Tedong, perau Empera dipimpin ular Tedong. Empera mai bala ngetu lalu berumah dia. Nya meh kebuah endor nya dikumbai Lubok Tedong. Ari ili Lubok Tedong, bisi pendam siti ke dikumbai Pendam Mawang laban pendam nya dipungkal indu siko ke benama Mawang. Empera parai tuai di Lubok Tedong lalu dikubur ke di Pendam Mawang.

Dua iko ari anak Empera benama Maja enggau Kajut. Maja beranak ke Jawie. Ichit Empera, tauka anak Jawie siko ngangkat ke nama Empera. Ari Lubok Tedong, Empera biak matak bala nge-ulu ke Batang Ai lalu tama serta mudik Batang Lemanak lalu berumah di Entayau. Angkat ari Entayau pindah ke Setebong. Ari Setebong mudik baru lalu berumah di Lubok Lesong, muak ke kanan mudik. Maia begawai siti, sida Empera serumah enggau bala pengabang lalu bepekit nikau ke lesong. Enggi Empera, lesong ti ditikau ke iya jauh agi ari enggi urang bukai. Datai ba lubok ti ngujong ke lubok nya dikumbai urang Lubok Lesong nyentok ke sari tu.

Ari Lubok Lesong, Empera matak bala pindah ke Nanga Kesit. Ari Nanga Kesit, sekeda bala pindah nge-ulu sungai Kesit betuai ke Inyak lalu Empera matak bala iya, kira 60 pintu, pindah nge-ulu batang Lemanak lalu berumah di Nanga Menyebat. Di Nanga Menyebat, laban tanah ke bebukit, sida ngaga rumah panjai dua iti. Siti betuai ke Empera empu, seberai kiba mudik, ba padang bol SRK Nanga Menyebat kediatu lalu siti ba kanan mudik betuai ke Naong.

Batang Lemanak maia nya diwan bansa Beketan enggau Ukit. Bala Iban enggau sida tu selalu bekayau pangan diri. Sida Iban selalu kena sumpit bala Ukit bala Beketan. Bala sida pen selalu di asu bala Iban. Nyau kepuas, Empera lalu mai sida bebaik enggau pangan diri. Ke tanda bebaik, dia sida Ukit enggau Beketan minta gong. Maia nya suba, semina Naong ke bisi gong. Nya alai gong enggi Naong nya lalu diberi ngagai sida Beketan enggau Ukit. Keno ko cherita, gong nya diatu bisi diibun sida di Anap.

Bala Empera lama nguan Nanga Menyebat. Sida dipelaba ke pindah lalu ngewan menua nya sebedau taun 1900. Empera mati tuai di Menyebat lalu dikubur ke di Pendam Nanga Kesit. Iya bisi anak benama Badi ke bebini jadi enggau Sangan. Badi mega parai tuai di Nanga Menyebat ke mungkal Pendam Bereni.

Skrang, Bangat enggau Entanak

Keterubah tuai mungkal tauka berumpang Nanga Arong, Skrang iya nya Lau Moa tauka Belang Moa. Anak indu iya ke benama Lantang ngada ka Tindin (Pimpin Beragah Ngindang) lalu anak lelaki iya ke benama Sumbang keterubah bansa Iban di sarawak nemu mengap ari ajar Lemembang Sampang Gading ke diasoh Sengalang Burong.

Tuai bukai ti sama enggau berumpang agang berumpang batang, muai unak, muai lemetak di Skrang, Bangat enggau Entanak iya nya nyengkaum Meringai laki Randai Indu Pandai Batang Skrang; Chaung ke bejulok Didit Tutong Penguang (apai Tindin) ke diau di Tanjong Lipat; Manggi ke diau di Tisak Nanak Dalam Gelemang; Busok; Gubar; Japar; Beti ke begelar Bujang Beraoh Ngumbang; Mawar Tuai ke bejulok Teladok Luar, kechit-kechit nyimpit ka langit ngilah lilit entilang remang; Begarak enggau sekeda ke bukai

Layar

Tuai ti dulu pindah ka Layar iya nya baka Entigar ke mungkal Kapar Rian Batang (bansa Baketan); Tanggok ke diau di Rian Batang mega; Talap ke mungkal Endap Pengkalan Pinang; Datu Patinggi Ngadan; Nuin datai ari Pulau Ajau mali terumpang, bejulok Pumpun Temiang Ngerang.

Padih

Orang ke terubah datai di Padih iya nya tuai Beketan ke benama Ginyum. Iya mati dibunoh Beti (Berauh Ngumbang) leboh seduai iya ngamboh. Keno ko cherita, Ginyum tu udah munoh Apai Remampak. Leboh ke ngamboh ba langkau peputan (repun) sida Ginyum, Beti ngasoh anembiak ke muput ka seduai iya ngamboh nya pulai ka rumah ngambi ai irup. Udah anembiak nya nadai dia, Beti lalu numbok Ginyum ngena sangkoh di belakang ti ngujong ke Ginyum enda tepadah ke diri mati. Pala Ginyum lalu dibai Beti pulai sereta diberi iya ngagai Remampak laban Remampak udah besemaia madah ke diri enda belaki ngapa enti lelaki nya enda tebunoh ka Ginyum. Ari nya, Beti lalu jadi enggau Remampak.

Tuai-tuai Iban ti matak bala pindah ka Padih iya nya baka sida Dayang Ridu; Kutok; Gerijah enggau tuai-tuai bukai. Dayang Ridu tu peturun tuai siko ke benama Datu Aiyu. Datu Aiyu beranak ka Datu Hau. datu Hau beranak ka Menteri Meregi. Menteri Meregi beranak ke Datu Patinggi Bingkal. Datu Patinggi Bingkal beranak ka datu Sambau. Datu Sambau beranak ka Dayang Ridu ke belaki ngambi Kulong Alas. Dayang Ridu tu tadi nurun ka Pelima Mujah (Buah Raya) iya nya siko tuai ka matak bala pindah ari Skrang ka Julau.

Paku

Tuai ke dulu datai di Paku iya nya Entinggi ke bensumbar Ket Aur Tulang. Entinggi tu bansa Beketan datai ari Bukit Saban Tinggi diau kediri nadai nenjang.

Tuai Iban ke dulu datai di Paku iya nya Tindin ke bensumbar Pimpin Beragah Ngindang. Tindin tu ditulong Indai Kumang lalu iya mega ambai Kumang. Iya udah disumpah Indai Kumang tau serang tujoh peturun (serak). Anak indu Tindin ke benama Rinda jadi enggau anak lelaki Entinggi ke benama Demong. Tindin bebini ngambi Tida ke bejulok Serian Bunga Gumbang, Lelangan Anjong Pasang. Tida tu anak tuai Iban ke beberita benama Guang ke bebini ngambi Sendi, anak Dendan seduai Paran. Guang seduai Sendi meh keterubah kitai Iban ngena adat "Butang Ngemulu Antu" laban seduai jadi melaki-bini leboh ke sam-sama balu; Guang balu ka Genilau, anak Basok tauka uchu Singka Nayan ari Tapang Emperaja (Peraja) di Batang ai lalu Sendi balu ka Galungan.

Tuai bukai ke mungkal menua Paku iya nya baka Rusak (uchu Jelian) ke diau di Nanga Sekundong di Paku; Duau; Nyawai mungkal Sungai Bangkit Nyawang enggau anak iya Temegoh betuboh maioh, tiga puloh ngaum pengurang. Temegoh tu datai ari Indonesia, pindah ari Batang Ai. Ari batang ai iya pindah ke Bangkit, pati kanan Sungai Paku; Entigu (bansa Beketan) datai ari ulu Paku Remawang; Demong Mukan, tuai ke mungkal pendam Pejok Langkang.

Rimbas

Keterubah tuai datai di Rimbas iya nya Gambang enggau Guling. Seduai tu bansa Beketan, kaban Entigu enggau Entinggi ari Paku. Tuai kitai Iban ke dulu datai di Rimbas iya nya Padang laki Suyah, parai rebah mati tetumpah, ditaban ka dungan ikan tapah, bejanggut mirah ka jadam mau gempanang. Padang tu datai ari Sebaru di Indonesia.

Tuai-tuai bukai ti matak bala pindah ka Rimbas iya nya nyengkaum Kanyong datai ari Tuchong Legong, peninggal ma basong puang; Garai datai ari Tembawai Panjai Rapong Lelang; Guroh Magoh Gelemboh Ulu Dulang; Jantan ngemeran ka Pengkalan Kasai Rumbang; Jenua datai ari rantau Pusa, munyi ke berimba maia nebang; Ningkan mungkal Nanga Banan, seberai Pengkalan Nanga Serabang.

Krian

Tuai-tuai kitai Iban ke matak bala oindah ka Krian iya nya baka Tangai ke mungkal tatai Langgong Tabujang; Mawat tauka Seguat datai ari Bukit Tuchong Tengalat, berindik ari perepat bunga pasang; Abas datai ari Wong Embuas ke deras mulas nerajang; Ilun dulu nudok ka aum berumpang Babang.

Katibas, Julau enggau Batang Rajang Ulu

Pemindah Iban ke Katibas ianya pemindah ke dudi agi. Tuai-tuai ke matak bala pindah ka Katibas maioh nya datai ari Emperan, Bila Sedi enggau Batang Ai. Siko ari tuai ke beberita iya nya Balang ke bensumbar Balai Nyabong. Nyadi Balang tu endang peturun orang ke siru tau ngibun sengkan ngibun luan ba maioh leman pengawa kitai Iban leboh ke muai unak muai lemetak, muai batang ngerumpang agang; ngayau mulau tauka nyerang numbang.

Dulo kalia, bisi deh tuai siko benama Sayaq, diasoh Bunga Nuing bebini ngambi Chepin (Chupen) sereta beranak ka Tami enggau Bedana. Tami tu tebilang agi disebut urang Temenggong Rentap bedudok ari raran para penyalai pala munsoh ke dediri ka iya enggau bala iya ari kayu kemali ti rentap ditepan pala munsoh sepemulai sida iya ngayau ngalah ke bala Pengiran Sumba seduai Abang Bujang di Batang Tawang, Indonesia.

Menyadi Tami ke benama Bedana tebilang agi disebut urang Temenggong Simpi Pala laban pala iya amai simpi sebedau iya dititah orang Panggau Libau nyadi Temenggong. Temenggong Simpi tu meh kitai bansa Iban dititah orang Panggau Liabau nyadi Temenggong. Iya mega dilagu urang Temenggong Tawang udah bekau menua Batang Tawang kalia anchur diserang iya. Temenggong Simpi tu kalia keno ko urag tau ngemedong; nemuai batang tuboh ka Panggau Libau, ka dalam ai enggau menua bukai ke ukai diwan kitai mensia. Temenggong Simpi bebini ngambi Iban Balau ari Lingga ke benama Jeburi. Ari nya, ba leka timang tauka pengap sida lemambang, iya disebut orang munyi tu: "Kumang Jeburi bini dudi Temenggong Tawang".

Temenggong Simpi enggau Kumang Jeburi bisi anak lelaki tiga iko. Iya ke tuai benama Temenggong Buah, ditangkan ke Temenggong Runggah, lalu iya ke bunsu benama Malin Jawa. Temenggong Buah bebini ngambi Bejau, anak tuai kitai Iban ke beberita benama Maja ke bebini ngambi Remayah, indu tebilang manah ba pengawa rama enggau adat basa. Keno ko sida ke tuai, penampak rita ini kitai Remayah tu kalia ukai semina ditemu kitai Iban tang meh nyadi ka buah jako urang Panggau Libau.

Temenggong Buah enggau Bejau beranak siko aja, iya nya Temenggong Engkabang ke bensumbar Guntor. Bedudok ari ensumbar tu tadi Temenggong Engkabang tebilang agi disebut urang Temenggong Guntor. Temenggong Engkabang beranak ka Pok ke belaki diambi Bulik ari Bila Sedi. Pok enggau Bulik beranak ka Balang ke bensumbar Balai Nyabong. Balang tu datai ari Emperan kawat tauka Emperan Engkeraju di Batang Kanyau. Iya matak bala pindah ari nyin nengah Penyangkai Piang sereta berumah di Bukit Tunggal di Sungai Bangkit, pati Katibas. Ari sungai Bangkit iya matak bala surut kili ngagai Nanga Ririk di tebing sungai Katibas. Ari Nanga Ririk, iya pindah baru, pansut ka Batang Rajang sereta berumah di Nanga Ngemah.

Tuai-tuai bukai ke bisi matak bala pindah ka Katibas iya nya nyengkaum tiga iko sida diri menyadi, ketuai benama Rimau, ditangkan ka Naga lalu iya ka bunsu benama Sumping. Sida tiga tu pen endang peturun tunggal kitai Iban. Sumping nadai anak, nya alai iya ngiru anak Naga ke benama Gerinang ke bensumbar Nitik. Menyadi Gerinang ke benama Unggat nurun ka Pengulu Keling enggau Pengulu Matahari. Gerinang nadai anak.

Nyadi menyadi Naga seduai Sumping ke benama Rimau bebini ngambi Payah sereta beranak ka Lasa, Sigau enggau Abang. Lasa bebini ngambi Inta beranak ka Langkat, Inching, Belantau, Nabau enggau Kumbong ke bejulok Keting Nguyuq. Kumbong bebini ngambi Sinduq, anak Ngelambong tauka uchu Balang (Balai Nyabong).

Beserebak enggau pemindah bala Iban ka Katibas, Pelima Mujah ke bensumbar Buah Raya matak bala iya pindah ari Skrang ngagai Julau laban Kumang madah ke iya, menua Julau sigi endang enggi Mujah magang.

Maia tu mega Untam, Pelima Saka, Singka enggau Ngauh (apai Bansa) pindah ngulu batang Rajang lalu sekeda sida tama ka Batang Baleh begulai enggau peturun sida Balang, Rimau, Naga, Sumping, Kelabu (Kelabu Langit), Ayom (Rimau Badang) ari Katibas, Mujah ari Julau, Chabu (anak Antu Gerasi), Bada, Nili ari Batang Ai ke nurun ke Iban Baleh ke diatu; baik ke sida nya ari Sut, Mujong, Gaat, Pulang, Merirai tauka indu Batang Baleh empu.

Nya alai, bakanya meh sekeda pengingat sida ke tuai senentang asal penatai bansa Iban ka Sarawak tu dulu menya. Tang taja pia, kenang enggau penemu aku siko apin chukup. Enti kita bukai bisi penemu tauka pengingat pasal penatai kitai Iban, sama-sama meh becherita lalu nulis ngambi ke bisi dibacha sida ke dudi ari ila.

Agi Enchelak Agi Bebatak

Penemu ari nuan sedia diterima. Kirum ngagai aku di....
Panggau Libau Lendat Dibiau Takang Isang
Panggau Lendat Betungkat Daun Sabang

Nemuai Ngagai Ruai Aku