LUCUNG
Ismail bin Najar
Selama, Perak

Bagagamat Utuh mangayuh jukung balarut banyu. Ari ni rajakinya kada banyak. Sapagian malunta hanyar ampat ikung iwak baulihi. Itu gin halui banar, amun dimakan gin kada mayu hagan diulah lauk ampat baranak. Awaknya limbui awan paluh. Diitihi ka langit, muru baugah kadap. Pina satumat lagi hujan turun.  "Bulik hajalah" ujar hatinya. Bagagamat jukungnya baparak ka pinggir sungai. Imbah dijarat lawan tali, Utuh tajun ka banyu manjandau awak. Limbui paluh tacampur lawan banyu, dingin saawakan. Bagamat Utuh naik ka tabing. Batis dilangkahakan baampah bulik ka rumahnya.

            "Banyakkah ulihan tuh?" tagur pakacil Musa, marinanya ditangah jalan.
            Pina Pakacil pacang mandi ka sungai, tangan di kiwa maingkuti wadah sabun. Awaknya baya batalasan.
            "Kada pati aja rajaki, Acil ai. Ngini pang haja ulihan" ujat Utuh.
            "Padi ikam, kayapa, talahkah marandam?" Pakacil baugah soalan.
            "Balum, aru jumahat kaina luko."
            "Ihh.." Pakacil tarus ks sungai.

Di muha lawang, Jumri anak nag panuhanya takurihing arai mahadang ayahnya bulik. Bariah anak babini nang halui magunai di pukungan, janak banar guringnya. Aloh Sabunan rahat aur di atang mambanam hubi kayap hagan makanan tanghari. Iwak di tangannya dijulung apin bininya. Satumat haja iwak baugah tangan.

Malam ngitu limbah solat Isya' Utuh tasandar ka tihang. Parutnya kanyang imbah makan bubur hubi bacacap awan mandai. Kaitu pang, imbah pindahan ka Desa Sungai Jaranih ni kana suah lagi sabaranakan makan nasi. Padaringan lawas banar kada baisi baras. Padi nang dibawa tumatan Desa Aluan Sumur wastu mayu diulah paung. Wayahini hanyar panambayan musim hujan, amun banyu sudah hibak pahumaan hingkat daitanami padi. Kaina imbah manarak, malacak, manajak, mamuntal, maampar lawan maradih hanyar banih padi diugah ka pahumaan. Padi nang sagantang ngiti pang babaya nang ada. Asa hati, handak ai padi natu daitumbuk diulah baras, tagal mamikirakan ngitu haja nang ada tapaksa ai hari-hari makan hubi kayu, hubu lancar, kaladi bajarang atawa bahanu makan pisang.

Utuh manciling ka bininya. Aloh barabah di higanya. Kadua-dua anaknya sudah guringan.
            " Kita umpat haja urang pindahan" tapacul suara tumat muntong Utuh. Aloh di subalah magun ai ranai. Kada wani baucap.
            "Ku dangar Udin maatar surat ka Busu Dullah, ujarnya di Malaysia rami banar mancari rajaki. Kada sawat satahun madam ka sana udah hingkat maatar duit ka kawitannya hagan maulah rumah ganal. Ujar urang, Udin bagawi diladang sawit. Ca janaki kulawarganya sanang banar, rumahnya ganal, ading-adingnya gin ditukarkan biskar surang sabuting". Ranai.
             "Tadi di kadai, pambakal mangumpulakan ngaran urang nag pacang bagawi di sana. Sakulawarga ampat baranak kaya kita ni parbianya Rp 1 juta. Amun tulak saurangan lima ratus ribu. Pambakal mahadang sampai isuk. Ni pang handak mainta pikiran ikam, hakunkah kada amun kita madam ka Malaysia?". Ranai.

Utuh maitihi muha Aloh. Aloh magun ai ranai. Hanyar bininya handak baucap, anak nag halui tailan tarus baingui, diigut nyamuk luko. Baancap Aloh manapuk ayunan, kada lawas si halui ampih bailui..
            "Ulun bukannya kada hakun, tagal suahkah pian tapikir, kaya apa kita handak mancarii sajuta rupiah tu?. Kita kada sing duitan. Handak makan gin kada pati hingkat, bahanu makan bahanu kada. Singkip kita dibanua, ada haja nang kawa mangganii, amun di tampat urang pang.." Aloh kada kawa basurah lagi, banyu matanya barubuian. Ancap banar hatinya tarasa.
            "Tu pang aku mainta pikiran ikam. Pambakal ada ai manakunakan. Sidin handak manukari tanah kita nang di Aluan Sumur natu. Tanah ti gin lawas banar kada diharagu. Handak diulah pahumaan, bilang atiap tahun baah ganal mananggalami padi. Kada ada urang lagi nang hakun manggawi. Tu pang pacangganku handak ku jual tanah ngintu. Nih, tanah nang kita bagana ni gin kada kawa walih hingkat maugah nasib kita".
            "Pambakal haja kaitu, bisa mambalantik " ujar Aloh.
            "Amun kada dijual, badimapa kita handak ka subarang?". Ranai.
            "Kita ka Malaysia bagawi kada lawas, amun ada rajaki, ampat lima tahun kita bulikan ai. Kaina amun banyak baduit kita tukari tanah nang baik-baik atawa kita bakadai. Aku gin kada hakun bagana di tanpat urang saumuran".
            "Amun tanah nang tu daijual, napa pang lagi nang tinggal. Nih, tanah nang kita diami ni gin bat pamarintah. Kaina napa lagi ada habuan nak-anak?" Aloh batakun.
            "Insha Allah haja, amun ada rajaki di subarang, bulik kaina kita sugih. Hidup kita kada kaini lagi. Rumah ni gin hingkat diganalakan. Twakal haja ai".
            "Amun kaitu pang, tasarah pian haja ai, ulun umpat haja", tapacul pamagat surah tumat muntung Aloh.

Kaitu pang, imbah jajung palbagai urausan majual tanah, Utuh bulik ka rumah. Di Kota Barabai tadi, sawat inya manukar dua bigi kampil ganal, ampat lima halai tapih, salawar dan baju anak lawan bininya. Duit nang labihnya sudah dijulung ka Pamabakal hagan urusan parbia Utuh sakulawarga ka Malaysia. Di tangannya magun ai baisi saratus tiga puluh ringgit Malaysia nang dihurupnya tadi hagan panambayan hidup di subarang. Tarasa hati handak ai maninggalakan bini lawan anak-anak di Banjar, tagal mamikirakan anak masih halui asa kada purun tulak surangan. Jumri rahat tahu basurah, adingnya Bariah pulang hanyar bisa bauku. Maraha, amun sabaranakan tulak, sabaranakan ai nang maarit susah sanangnya. Amun makan, makan ai sabaranakan, amun lapar, parai ai jua sabaranakan. Dintu pang pikir si Utuh.

Aloh gin kada lagi batakun. Imbah manyalamat, basaruan bubuhan sabanu inya tuhuk basasimpun. Baju nang buruk-buruk disadakahakan ka bubuhan nang parak. Pinggan mangkuk nang ada gin diatar ka rumah kulaan. Imbah batumin inya basasalaman awan kulaan dan bubuhan sabanua. baisukan sabaranakan manaiki van ka Kota Banjarmasin. Jumri kaaraian banar. Ngini pang pamugaannya inya naik van. Sahibar Aloh nang batangisan. Asa hatinya sayang banar maninggalakan Desa Sungai Jaranih. Hanyar dua tahun imbah kawin awan Utuh, dua laki bini pindahan tumatan Aluan Sumur mahuma di Sunagi Jaaranih. Kada sawat pahumaan bahasil madam pulang ka subarang.

Tumat Desa Sungai Jaranih nang umpat madam inda Jabir lawan Diang bininya, Derani sabaranakan, Anas lawan umanya Mahaji Tuminah. Nang lainnya balum kawinan inda Amri, Kadir, Amzah, Kabri dan Jelani. Di Dermaga Ujang Murung, bot ganal nang pacang maambil Utuh dan nang lainnya tangan mahadang. Parak tujuh puluh urang nang handak umpat. Nang babarundut haja parak dua puluh kulawarga. Samunyaan pacang diatar ka Pulau Karimun parak selatan negara Malaysia, bagian Johor. Dintu nang dipadahakan ka Utuh. Tumat Pulau karimun sabarataan pacang dipindahakan ka Pontian dan habarnya kaina dibawa lawan luri ka ladang sawit ampunya urang Cina. Kaina di sana hanyar samunyaan tahambur di ladang sawit balainan.

Pina kada sanyaman ngitu hagan ka Malaysia. Imbah sahari di laut hanyar bot ngitu sampai ka Karimun. Tuhuk baasak dalam bot, kada mandi, kada hingkat bakamih, kada hingkat bahira. Di Karimun, bagana gin di punduk halui di pinggir laut. Sabarataan dibari makan nasi balauk hintalo awan iwak karing, dua kali sahari. Parak saminggu mahadang isyarat tumat Malaysia, hanyar bot balarut banyu ka Pontian. Samaunyaan dijulungi sangu nasi, ruti karing awan banyu dingin hagan dimakan dijalanan. Imbah tu tumatan subuh, saharian pulang bapatak di hutan rapun kayu bakau. Saharian pang sabarataan diiguti nyamuk, dihurungi rangit. Habis gatalan saawakan. hanyar wayah malam tacangul ampat bigi luri maambil Utuh dan nang lainnya. Dua bigi luri baampah ka Kulai, sabigi ka Labis dan luri nang maambil Utuh baampah ka Sagamat. Samalaman pulang nag tuha kada sing guringan takutan amun tahaga pulisi atawa pihak bawajib di Malaysia. Sahibar dua nang kawa likit di muntung. Parak ampat jam, wayah luri mamasuki wadah ladang sawit hanyar Utuh dan nang lainnya hingkat bahinak.

Isoknya samunyaan nang sampai diatar ka pancung ladang parak hutan. Luri nang maatar Utuh dan kakawalan bapara ka wadah Udin bagawi. Di situ takumpul bubuhan tadahulu nang madam tumat Desa Sungai Jaranih. nang ampunya ladang atawa disambat 'tukeh' batamuan awan samunyaan nag hampai. Sangu papagan pina baras, minyak lamak, iwak karing, jangga, kupi, palita, pinggan mangkuk dan nang lainnya diatar. Kaina amun baiisi duit hanyar haraganya ditahuri ka tukeh. Nang balum kawin diandakakan di rumah 'kunsi' basubalahan lawan kungsi nang didiami Udin. Samunyaan nang bakulawarga dijulungi tihang, hatap lawan kakyuan hagan maulah papundukan. Samunyaan maulah rumah di pancung ladang, dalam tagah talindung tumat dunia luar. habarnya amun pihak bawajib malaysia datangan, sanag samunyaan bapatak ka hutan. Awal-awal lagi Utuh dipadahakan cagar basadia. Anak-anak gin ditangati kaluar jauh tumat rumah. Nyaman dibawa bukah kaluku pulsais atawa imigresen datang mangapung.

Imbah tiga hari Utuh talah maulah rumahnya. rumah balapak, batawing papan kalepek, bahatap rumbia. Saharian pulang mangurek talaga hagan mandi, batatatpas atawa banyu nginum baampat baranak. Limpas hari ka lima hanyar Utuh dan nang laki lainnya dibawa ka ladang, dilajari mamutik buah sawit, manutuh handayang, maipii buah nang rupui, maanggung buah ka luri, mahambur baja atawa maracun rumput. Utuh sasain saing bagawi. Kada suah lagi sidin barihat. Utuh bujur-bujur tugul.

Hidup di pancung ladang bagawi lawan kakawalan bujur-bujur maugah kahidupan Utuh. Caka di Banjar naglih mancari rajaki, wayahini Utuh hidup makmur. Anak bininya kanyang. Kada suah lagi kada makan nasi. Sabarataan bubuhan hidup ruhui. Kada suah tasambat bahirian atawa bakalahian. Syukur Alhamdulillah. Ada pulang nang baidabul, maulah langgar hagan wadah sumbahyang bajamaah. Dalas halui tagal mayu sabarataan bajamaah maghrib, isy' wan subuh. Wayah nang lakinya tulak bagawi nang bibini pulang umpat bajamaah juhur wan asar. Patang-patang imbah uyuh bagawi, wayah mahadang maghrib sabarataan bapandir di palidangan parak rumah Utuh. kaitu pang ruhuinya sabarataan di wadah urang. Babiyaan 'kayuh baimbai'.

Dua kali sabulan tukeh pacang mambayari gaji dan walihnya sapalih diulah batatukar nang sapalih ditaruhi hagan dibawa bulik ka Banjar. Aloh di rumah gin umpat saing bagawi. Imbah batatapasa, bamamasak dan mambari makan anak, kuliling rumah nang tagah dilingaii. Kastila, papari, karawila, janar atawa bilungka ditananm kuliling rumah. Anak hayam anam ikung nang daijulungi Udin gin dah ganal. Hayam jantan nang tunggal saikungnya jua sudah hingkat batangkuok. Imbah batatanaman Aloh mangumpulakan handyang sawit atawa kayu hagan bamasak. Di bawah atang sudah hibak kayu karing takumpul.

Malam Arba Utuh lawan kakawalan bararanai tulakan ka pasar malam parak pakan halui di pancung banua. Barang hagan bamamasak ditukar cagar bapapagan samingguan. Wayahini hanyar samunyaan hingkat manukar iwak basah, lalapan atawa daging. Amun tahaga pulisi, Utuh dan kakawalan lakas balindat, bahliung atawa bapatak dimana haj nang sawat. Ada ai nang manangati, tagal Utuh dan kakawalan kada maasi dipadah. Babiyaan kada sing jaraan.

Tangahari ngitu Utuh bulik ka rumahnya cukup arai. Harini gawian maracun lakas banar talah. Kada itu haja, tukeh umpat mambayari gaji ka Utuh dan kakawalan. Himung banar inya. satumat-satumat diitihinya duit ampat raus lima puluhringgit dalam pakit bajunya. Di malaysia banyar baulih tarumbul. Buktinya hanyar ampat bulan di Malaysia sudah hingkat maatasi pakulihan ampat tahun di Banjar.

Di muha lawang, Jumri bailui surangan. Maniring abahnya bulik, tumat jauh lagi inya takujul-kujul bukah mangapungi Utuh. Utuh tarus maragap anaknya. Jumri magun ai bailui tagal talunjuknya baampah ka rumah. hati Utuh marigap.

Di lantai rumah awak bininya talungkup. Muntungnya babuih. Anak haluinya taampar kada jauh tumatan umanya. Kadua-duanya kujur. Cangkir lawan banyu nginum babaur mauk tahumbaling di lantai. Utuh kada sawat mamacul kasut tarus maragap ka bininya. Awak bininya diguyang-guyang. Ranai. Awak anaknya jua digawil. Ranai jua. Muha bininya dilapai lawan banyu. tagal magun ai bininya ranai. Utuh kada hungkat maulah apa-apa lagi. Utuh tahalulung.

Mandangar Utuh takuaciak tumbur ai urang bahabis. Satumat haja hibak rumah Utuh awan kakawalan. Mayat Aloh dan anak bungsunya diandak diatas watun. Pacangannya mayat Aloh lawan anaknya cagar dikuburakan di ladang ngintu jua. Kada ada nang waninya malapor kamatian ka pihak pulisi Malaysia. Mujur banar Mahaji Tuminah bisa maurusakan mayat. Jadi kada banyak masaalah. Basadinan mayat diurus oleh sidin. Kain kapan kawa ditukar dikadai di pancung banua.

Wayah urang handak maambil banyu di talaga hagan mamndiakan mayat, hanyar katahuan banyu talaga baugah warna. Di pinggir talaga, palngan wadah racun awan muntungnya baangai tahambaling, sapalih isinya udah tacampur awan banyu talaga. Rupanya halam, Utuh kalumpanan mambawa bulik palangan racun rumput. banyu talaga walih sudah dinginum bini lawan anaknya nang halui!

Patangngitu jua mayat AAloh awan Bariah dikuburakan saliang kada jauh tumat rumah Utuh. Malamnya Utuh maulah aruh salamatan. Isuknya, manujuh hari, manyalawi, manyaratus. Utuh walih manyalamat. Kasih sayangnya ka Aloh lawan Bariah kada tanilai. Utuh gin sudah mulai bagawi, tagal banyu matanya magun balum karing. Tiap kali manjanguk kaluar rumah, kuburan bini awan anaknya kalihatan. Tanah kubur magun ai habang, sa habang mata Utuh.

Parak satahun limpas kajadian malang nang manimpa Utuh, Jumri gin sudah ganal, aprak ampat tahun. Sarantang saruntung, kamana haj Utuh tulak walih Jumri umpat. Ka ladang atawa ka pasar malam. Rurumpuan diulah di ladang hagan wadah Jumri bagana mahadang abahnya bagawi. Caka ditinggalakan di rumah gin kada ada urang maingunya. Tapaksa ai Jumri umpat. Wayahini kasih sayang Utuh kada ada nang lainnya, sahibar pada Jumri. Tagal Utuh bagawi kada sagancang bahari. Awaknya mulai sakitan. Tiap kali mahantak cop mamutiki buah, dadanya sakit. bahanu amun batukan, wayah baludah banyu liur bacampur darah. Tuhuk sudah batatamba, tagal balum ada tanda handak ampih. Duit tattaruahan gin kada banyak lagi.

Patang ngintu imbah mamadar nasi di atang, Utuh ka talaga. Inya batatapas dan mandi. Wayah ahandak mamuruk tapih, kadangaran gigir urang bukahan. Basadinan imigresen Malaysia mangapungi wadah bagana Utuh. Ancamannya Utuh handak umpat bukah, tagal mangganangakan Jumri nang guring di rumah, Utuh kada jadi. Amun bukah gin walih Jumri ditangkap. Amun Jumri tapisah awan dirinya walih hidupnya kada sampuraka dalas Utuh manyarah diri. Kakawalan nang lainnya samunyaan sawat bukahan ka hutan. Maras rasa hati Utuh wayah mangganang nasibnya tapasiat di wadah urang. Diisi kampil lawan baju, salawar, tapih bat inya dan bat Jumri. Tiga halai tapih Aloh umpat dibuat hagan malapas dandaman. Barang nang lainnya ditinggalaakan. Baagagamat dirimpungnya Jumri tarus dikiliknya. Wayah handak kaluar diiringakan pagawai imigresen sawat jua Utuh bapara ka kubur Aloh awan Bariah. kayu nisan diragapnya, banyu matanya barubuian.

Tumat Sagamat, Utuh dan Jumri dibawa ka Kem Pandatang Tanpa Ijin di Machap Umboh , Malaka. Parak dua minggu Utuh awan pandatang tanpa ijin lainnya ditahan. Nang datang tumat Banjar haja parak dua puluh urang. nang lainnya tumat propinsi lain di Indonesia. Ada nang tumat Makasar, ada tumat Jawa. Ada tumat Madura ada nag tumat Nusa Tenggara. Samunyaan bagawi di ladang sawit Johor atawa Nagri Sembilan. Hasil parjanjian dua nagara, Malaysia dan Indonesia disatujui pacang mambawa bulik pandatang tanpa ijin digawikan oleh ABRI atawa bantuan TLDM.

Wayah kapal ABRI baparak ka palabuhan Tri Sakti di pinggir Sungai Barito, banyu mata Utuh gugur. Duit Malaysia tajuh ratus ringgit dalam kucikan salawar dikacaknya. Lawan duit ngintulah pacang panabayan hidup hanyarnya badua baranak di Sungai Jaranih. Inya kaganangan sambat arwah bininya bahari 'susah sanang maraha di banua saurang'. Wayahini hanyar tarasa di hati Utuh banaran sambatan arwah. Hagan maharap rajaki labih, kawarihannya Utuh bujur-bujur lucung.

Tumat palabuhan, Utuh manaiki bajai ke Terminal Antar Kota di Jl A Yani Km6. Imbah mahurup duit ringgit awan rupiah, Utuh manaiki 'taksi kota' ka Pantaihambawang. sapanjang jalan Utuh ranai. Bapak supir haja nang kada bisa baranai, manakuni ngitu ngini. Tagal maitihi mata Utuh nang habang, supir kada wani lagi batakun. Jumri nang diragapnya tumatan di Banjarmasin lagi sudah guring. Tarasa lawas banar handak sampai. Ampat jam, limbah malapasi Gambut, Banjarbaru, Martapura, Astambul, Simpang Ampat, Binuang, Tambarangan, Rantau dan kandangan hanyar taksi maliung ka Pantaihambawang dan tarus ka Desa Sunagi Jaranih. Imbah manahuri tambang, Utuh dan anknya turun. Tangan kanan mangilik anak, tang kiwa maingkuti kampil. Tagal Utuh jadi hiran, kadai nang dahulunya hibak awan urang pina kada baharagu lagi.

Tumat kadai Utuh tarus baampah ka banuanya bajalan batis. Hitinya marigap, rapun pisang nang banyak tumbuhan di pinggir jalan kada ada lagi. Amun bahari pinggir jalan tagah, wayahini sudah baugah lingai. Rummah Pakacil Musa lawan rumah Angah Utai jua sudah kada ada. Utuh sasain ancap bajalan. Kada sawat dua puluh tapak batis malangkah Utuh tamandak. Jumri nang dikiliknya dilapas ka tanah. Awaknya jadi galitiran, batisnya tarus lamah. Utuh rabah ka tanah. Diitihinya rumahnya kada ada lagi. wadah parumahannya wayahini sudah jadi kabun sawit!!!
 

TAMAT

Karangan ini memenangi hadiah saguhati dalam pertandingan mengarang dalam bahasa Banjar 1999 anjuran Pertubuhan Banjar Malaysia