TALAJAK
Asari bin Osman
Kamunting, Perak
 
 

Angah Hamud magun amarah, mangarunum, sisingut karujutan, gigi nang dikantup manggariutan. Sidin tadiri, sabalah atangat bapingkut ka lelungkang nang bajariji wase udah batagar, lolongkamng rumah bahari warisan dari nini Antin. Sidin manjanguk ka luar, luko ada urang mandangar atawa maindap, napa mun tadi topan maamuk riuh banar. Sidin hilang sabar.

Nang bini bahinip di dapur kada sing ilunan, banyu mata haja pang cagar kawan, imbah kada bihau sidin. Inah sudah diutawi..jangan malawan, masuk ka bilik baranai, cagar apa pang manangis, mun banaran paulahan. banarankah Inah layau kada mangaji? Panat banar maharagu, anak bibini nang sa ikung ngini./ Di mana salahnya? Aku di rumah, ayahnya pang nang patut mahadoi!

"Uma mu di rumah! napa kada ditakuni ka mana inya tulak, imbah sakulah kamanaan, dalam bit napa dibawa, siapa kawannya, siapa diirnginya, ikam talalu mamanjaakan, kahandaknya dituruti haja. Urang babingking, inya babingking, urang sosial inya umpat jua..ni udah talabih, uramng sakulah mangaji, anak ikam ka mana, mancari laki...

Tiga balas hari kada sampai ka sakulah, napa diulah?... gatal bangat! Ujar urang anak katuha ba 'unggat tapung' di padang tagah!!!

Siah, Angah Bini kada wane manjawab, banyu mata haja nang malilih. Panglihatan kabur imbah si Inah kana basit wan tali pinggang, anak dara umur anam balas tahun tu tasirungku ka higa tawing manggarung!
            "Kao Nah ai... mun handak balaki, bapadah! bawa baju tapihmu, iringi si Utoh macal to, jangan bulik lagi ka sini! puaskan hatimu, bararamian haja, kaina busung parut tu baisi iwit ungah masyhur sa kampung, anak katuha bauleh anak kampang!!"

Bunyi surah nang nyaring wan inguian Inah tadangar ka rumah Amat picak. Saparanakan Amat picak baranaian maindap malilihat di lulungkang nang dikatup kada pati rapat, handak malihat tapi piragahan kada apa-apa tajadi.

"Han, baamok katuha! anak bini sa ikung kada tajag, nih handak manjagai urang sa kampungan, napa nang disariki? Mun dirawa apa faedahnya mancvvampuri hal kulawarga sidin, jadi kalahi mau. Ngalih damini, batataguran urang kada suka, kau kau, aku aku!

Angah hamud taingat anak sidin nang dua lagi. Usop udah jadi guru panolong kanan, bininya guru jua. Si Aman jadi karani pajabat kilang kotak. Jadiam hingkat hadup saurang, tapi... nang bibini ngini, naglih diharagu, kau mau manurut papadahan urang tuha.

Masa msyuarat PIBG sakulah Inah, Angah Hamud dipilih dalam AJK. Labih ampat kali sidin umpat masyuarat. Banyak nang dibincangakan pasal kakanakan nang sakulahan. Memang banyak handak dibujurakan. Guru Besar manyambat kakanakan damini ngalih dipadahi. Banyak nang ponteng, marusak harta sakulah, kada tahu bahasa awan adat, kulir balajar, mancuntan, bakalahian, mancunteng dinding,mangguris kurita guru, macam-macam lagi. Guru kanan mainta o\urang ramai mangganii, pasal kabanyakannya kakanakan nang mucil tu bamula matan di rumah.

Nah.. ni kada batang hidung saurang! tiga balas hari kada sampai ka sakulah. Diindap orang, bahahandakan wan Utuh macal di padang rumbia higa kabun sawit parak sakulah! Inah...Inah....mun si Utoh to urang sanang, anak urang sugih, kada apa jua, hingkat ai dijuduhakan. Umanya halam gin kawin umur tiga balas jua. Ni kuitannya gin kuli Cina, mangait hampalam anom cagar maulah jaruk. Bah...rigat banar diulah manantu.

Guru Besar suah manyambat, anak damini....."lahirnya manusia, ganalnya lambu". napa mun anak disusui susu tim, susu lambu! zat lambu, lo mun ganalan lagi ngalih diharagu, lambu bapuiluh nyaman haja dijaga, manusia baparangai lambu ni pang...kada tahu malu lagi dah! lagi dagil awan malawan kadi paasian, nang dilarang ngintu pang nang dikatujuinya.

Muha Usop tabayang. Jadi Guru Panolong Kanan di sakulah manangah di Tanjung. Tiga ikung dah baulihi, halui-halui lagi dah baading pulang. Halam adipadahi dah, kaya apa mun handak manjarangi kaluarnya. Kada dituruti sako. Nah, damini papagian anak nang tangah janak guring diangkat ka rumah urang inta haragukan. Bini bagawi paan. Urang manjaga kada macam jagaan saurang, bacalumut pang anak tu. Wayah kita handak datang maambil, hanyar dimadii, dipupuri, dipakaiakan baju nang barasih.

Ngalih jua kahidupan si Usop tu. Anagh Hamud mun bailang kada tahan lawas, habis tinggi tiga malam, inta antarakan bulik. Mun Usop aur, ka satesen bas gin kada apa ai. Sidin kada handak manyusahakan anak mannatu. Kada asap malihat Usop kupang kapik manatai anak wan malayani kuwitan.

"Kaya apa gawian mu damini Sop?"
"Kaya ini pang yah ai! Aur kada habis-habisnya. Kakanakan sakulah makin buas, ngalih jadi guru ni.. kami kada mayu tangan mambujurakan nang macal, nang kulir, nang samseng, nang bungul wan tambuk! Samuaan nak darjah... jadi nang kada handak mangaji dipaksa. Balajar kada masuk, palajaran susah. samapi ka sakulah manangah pagun ada nang kada pinandu aksara wan nomor! bapuluh nang kada hingkat mambaca. Napa lagi diulah? Jadi pangacau wan mahuhulut guru banara ai! Mun ayah handak tahu....sakulah gawat damini. Banyak nang ka sakulah tu kana paksa banar ai, jadi pasinjil pang. Nanag jahat tu, ditatai gin kada manurut. Pargaulan bebas. Lalaki babini kada supan lagi ditangah urang banyak baduduaan, tangan bapagangan, kalikikan tatawa, mun bagaya, kaya laki bini. Napa mun pangaruh di TV, diluar sakulah ancap maracap. Rusak banar anak muda!".
"Napa kaitu?".
"Ayah gin tahu. Lima jam sahari kami mambujurakan ,... laps tu? diluar pagar sakulah ada dunia lain tagaknya. Napa nag dilajari siapa handak maikut? Siapa handak susah mun ada jalan sanag, siapa kada suka baramian? sagalanya ada. Mun ada duit napa handak baulihi! Mancari duit gin kada ngalih... mun babini, manjual puut mahal haraganya!".

Halam, di Bagan kada ada kadai karaeok, kadai main komputer, kadai video, panggung wayang halui, majalah gambar bibini tahan tuak balambak.. Angah Hamud taingat. Nang ada halam, kadai kupi, di balakang urang main macuk, kadai buliad, uranmg main manujah buah bol warnawarni kaya kalambuai ka lubang di buncu meja hijau. Nang taruk saikit lagi batikam waweh! handak sugih capat. Tapi samunyaan tu kada di yang diumpati oleh kakanakan sakulah. Urang tuha haja, urang nang tarok pambawaannya ilah Amri kengkang, Utoh Ghandi, Ijom ...

"Kakanakan damini yah ai... balum cukup umur sudah tahu! Sudah malihat video nang rigat! napa mun di mana-mana ada kadai nang manyiwaakan. MUn ngalih, tulak ka panggung mini. samua hingkat ditiring, fesen apa gin, kaya harimau, kaya kucing, kaya gajah, imbah tu dikadap maisap es batang!"

Salah siapa? Kuitan, paniaga, guru, rakyat, pamarintah? Angah hamud taingat bahari kada ka ini, babinian kada wani bangat, basaslisih di tangah urang gin bapaling, damini napa nag hingkat diungkai, ditapak, dijulung, diulur diinta tiringi, basinghaja manampaiakan!

Barangkali undang-undang kada kuat. Barangkali karana pamarintah malihat ngintu sabagai kamajuan.. maju ilah urang putih, ajaran ugama kada di hadui, iman makin runtuh. Mun maniiru urang putih jangan samuaan, nang kada baik jangan diambil. Ni...sarabanya!. Angah Hamud suah talihat urang anum lalaki basubang sabalah. Salawar handap basarabut kaya akar halalang. Nang banininya basalawar kata kaya batilanjang pang, baju prak nang handap kada bakutang pulang, taguncang bila bajalan macam bulanak diharu! pusat tampaian, bah mun bujal kaya apa?

"Nang macal tu ka sakulah gin kada mambawa buku." Usop manyambung. "Balimbai ka sakulah. Ada bit halui, lambik dihambin di balakang. Napa isinya? kami suah mangakas tatmui sarung butuh, video cip[ir kuning... dalam bit bibini! Nang lalaki ruku wan mancis"
"Nang hanyar ni yah ai..kakanak sakulah bibini bila dipariksa, dibuka tudung, rambut handak warna perang, kuning, biru...dipanculupi. Ada anak malayu handak jadi kapir kaluko. maulah tatoo di pangalangan, adi timpaha dituris awan pisau gilit ngaran hahandakan, diukir gambar hati tambus  wan panah asmara! Gaer malihat kuriping luka nang balum cukup ampih!"

"Masya Allah!" Angah Hamud tadikir.
"Naran yah ai ", Imah mainggihakan.
"Bah.. tagaknya parak udah kiamat, akhir jaman kaitu ai tagaknya". Angah Hamid taucap.
"Mun baruku, mabali tunggal batangan haja, dipatak supaya guru kada tahu, maisap bagagantian di jamban. Dirotan Guru Besar .. kada pa-apanya, lingo dah sakulah mamasani. Mun kita inta waris atawa kuitan datang ka sakulah, sakulah haja nang kada bujur, mapa mun anak baadu-adu nang lain, sakulah dimusuhi bila aduan anak haj nang bujur!" Imah manambah.

"Rusak banar akhlak kakanakan damini, labih ampat puluh tahun mardika, nagara maju talalu laju, tapi kada imbang, ugama kaya macam kada batambah, ramai urang ka Makkah bulik masih ada nang batikam lagi. Samuan handak sugih capat, Kabandaan memang barjaya kita, tapi nang rohaninya makin runtuh.... Kada faedah lagi tagaknya manyukong pamarintah nang ka ini. Pamarintah ada kuasa maaturi kamajuan, hingkat mambujuri nang talanjur. Ni banyak nang ka Pusat Saranti babanding nang ka universirit.

Angah Hamud malangkah manuju lawang, hati sidin marista.
"Inah..Inah...kau mamaluakan aku, katurunan kita kada suah bakalaku ka ini. Amun kurang sabar..ku timpas! panat, uyuh aku ka bandang, maambilupah,. bapalar mahimpun duit cagar manyakulahakan anank-anak, ngini balasannya...di mana aku silap, umanya gin salah jua, abang-abangnya gin kada mangganii".

Sidin turun babarumahan, mambujurakan gulungan tapih palikat cap sauh nang udah lusuh, kameja barian Usop gin buruk dah, kancingnya hilang sabuting. Sidin manuju ka biskar eleswik nang udah ragai, palantaknya ganal batagar tanda wase sudah lawas. Nginilah nang banyak bajasa! macam-macam hingkat diangkut, hampalam, nyior, padai, ikan timbaan, hubu kaldi, hubi kayu, kaya luri! Umanya gin naik ngini jua.

Patang tu tarasa handak nginum kupi di kadai Usin. Mumudahan hilang angin sarik, dibawa bapandir wan urang bisa hilang hati nang radang. Biskar di surung kaluar ka halaman, pangayuh dijajak batis kiwa, batis kanan batinjak sakali dua katanah, bila roda mulai bapusing, kaki kakanan malangkah wase galang, duduk di calapak biskar, dua balah tangan dihandapang. Biskar maluncur mula-mula gamat lapas tu maikn laju, Angah Hamud tarasa macam mamulas satereng mercedes! Handar dihuit ka kiwa ka kanan mailak lopak nang babanyu supaya kada taparancitan mun taranjah, biskar sidin kada ada sangga licak!

"Mau kah Inah ka sakulah isok? Tantu inya supan, mun kawannya tahu, kana hambat wan tali pinggang. Kaya apa mun guru batakun? Tabal bangat muha. Kaya apa handak mamujuk Inah, mun aku jua nang maundurakan? Mun inya banar-banar lari....? Siapa nang cagar manulungi umanya, mun ada anak bibini dapat jua disuruh manjajk balakang, maurut akan bahu wan batis mun singkal. Bamasak memang gawian bibini. Kaina mun tuha, nyanyok, kabisaaannya anak bibini pang nang handak maharagu kuitan."

"Mun dipindahakan sakulah... badiam wan Usop? Tangalihi Usop, anaknya nang kuringan tu, bininya kaya apa wan ading ipar, kalaku tapantuk pulang. Minantu mun sudah tapantuk, baanggapan ngalih pulang mambujuri, ujar yurang mambnyaki tilapak, manmbah sarabut banar ai!".

"Si Aman kada dapat diharap. Inya bakungsi diam wan kakawanan bujang, maatar Inah ka inya..sama awan manyurung daging ka muntung buhaya! lagi ngalih, patutkah ading cagar diindapi, silap-silap mun Aman kada ada..rakai dipaulah urang."

Buntu pikiran Angah Hamuda. Biskar dikayuh samakin laju. Dua tiga kali talajak, kasut salipar japun balah kiwa pacul, tali gatahnya putus. Mara am, kada bakasut gin hingkat haja mahirup kupi Usin. Muntung sidin masih haja manggarunum, dirawa urang kada patu mau mambalas. tadi topan dirumah, ngini mangayuh biskar pulang macam ribut.

"Kanapa ngah, andika kada malihat kah, handak ka mana sing lajuan, napa dikapungi?" Si Imok takuciak, imbah diranjah Angah Hamud, sambil manyingsing pagalanagn kaya urang mambuka silat. Angah Hamud tasungkam ka bandang.\, muha manyuduk lulok. Pacul kupiah timbul macam sabut nyior. Basah saawakan. Biskar ta kilas, handarnya mahangkup dagu sidin, mandingus kaya karbau kada pupuh! "Astagafirullah..."

Imok, Dolah wan Asit batiga maangkat Angah Hamud ka tabing. Barat jua urang tuha ni, kalihatan haja awak kurus tapi hantap. Urang lain nag lalu barantian mangganii, ada nang maangkatakan biskar, handarnya pirut, kasut salipar japun sabalah jua nang tahaga.

"Napa ngah... paningkah? ujar Ijom. "Andika ada darah tinggikah? mun paning, kami maantar bulik." Ijom manambah sambil mangipasi sidin awan karatas surat habar Cina pambungkus roti Banggali nang dibali tadi.

Angah HAmud taciling-ciling bagi mata, macam kada ingat, tangan sambil manukup muntung. "Bah.. kapohonan aku kaluko" sidin basuara. "Mok gigiku cariakan Mok!".
"Gigi apa an?"
"Giigi pang.." sidin manunjukakan muntung sambil banganga. Sabarataan tatawaan.

Urang bakarumun makin batambah, banyak nang taucap, nag mancariakan gigi palsu Anagh Hamud macam urang mancari katak minyak cagar umpan mangalau, balilihat ka tagah. Olan nag tahaga. Gigi baratik bacalumut. Gigi diambil Angah Hamud tarus dibuat dalam pakit.
"Ngah.. kada randam awan kalorok!" Imok manggayai. Urang tatawaan lagi.

"Aku katuha.. diurah-urahakan urang! ni hanyar tagugur ka bandang, tu pun Imok kada ka pinggir. Kaya apa mun dipa tahu aku mamupuh si Inah? Kaya apa mun urang tahu aku manarima surat dari sakulah Inah? Anak ku ponteng , anak ku katagih laki.....malu, malu bangat pang! Aku harus baubat ka bomo Haji Abol, inta banyu jampi, ujar urang pangarasnya kada gaduh, baras sa ganggam, jarum sa bilah, duit suku haja pang. Mana tahu, Inah jadi paasian, asal jangan jadi ungol jadi am."  hati Angah Hamud babisik.

Angah Hamud kada jadi kakadai Usin, kupi tinggal kupi. Awak nang kuyup kaya tikus tagugur ka banyu, basah sampai ka timbaku, rigat awan licak, tapih gin babau rantas di tangah, nasib baik ada salawar jarut, mun kada, mancangul takukur!. Sidin badadas bulik.

Sampai di rumah, kakanakan nang tangah main aci tumbar. Nini gugur ka parit!...nini gugur... Acil cucu Amat picak batandik-tandik maurahakan, kakawanan nang lain ikut banyanyi...et...et...et nini gugur ka parit, sipa nang mangkit basah sampai ka burit!
"Ayuha...ulangi lagi. Mun handak kana tampar, kaluku tadangsar!" Angah Hamud bamamai, sambil manyurung biskar ka barumahan. Mandaradai biskar rabah ditimabi sidin. Ngaran nang bini dihiau sanyanyaringan mainta silihan!
"Kanapa ayah mu ?" Angah bini manyahut.
"Ahhh...man tapih awan baju ?".
"Ayah mu bakalahikah ?".
"Kau diam!".
"Bah..urang batakun babbujuran. Kada ampih lagikah?"
"Uma mu napa tahu! ia am sudah...mun kada handak kana, ikam jangan banyak rawa, banyak surah, sini tapih!!".

Imbah manjulungi tapih wan baju prak cap pagoda, Angah bini ka dapur, baugah. Di surambi Angah bini mangilar sidin tangah basilih. Mata nang laki kalihatan mirah. balum pajah lagi amarah sidin. Di bilik Inah baranai, lawangnya bakunci...Bah, napa handak jadi.

"Esok, mara aku haja maatar Inah, manamui gurunya. Buruk baik gin ngini haja anak ku, mun kada dibujuri kaina lagi rakai, hakun kada hakun batabal muha gin kana gawi jua, mumudahan Inah mau. Mun barantai amas gin Utuh macal badatang kada cagar ditampani, muha muring tu handak ka anak ku ni, bacaramin mata dahulu ai" hati Angah bini tapikir.

Malam tu lapas maghrib, samuaan kada batamu muha, masing-masing mambawa diri. Nang ayah tagurung di anjung, nang bini guring saurangan, Inah pagun taisak-isak sampai tangah malam. lampu dipajahi. Tataguk banyu sayup, cangkarik rancak baratip. Angah Hamuad tamimpi si Inah tangah basanding awan Utuh macal, urang rancak basurak...baampik, hore...hore... Sidin rabah di halaman. Sidin takajut, bangun manyuluhi jam wan suar batri lima... jam pukul tiga suku pagi.....

Astagafirullah.......
 

TAMAT.


Karangan ini telah memenangi hadiah saguhati dalam Pertandingan Menulis Karangan Bahasa Banjar 1999 anjuaran Pertubuhan Banjar Malaysia.