• ข้อมูลทั่วไป
  • วิตามิน เอ หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า เรทีนอล ซึ่งตับสร้างขึ้นโดยใช้สารเบต้าแคโรทีน (Beta Carotene) และสารนี้จะเปลี่ยนเป็นวิตามิน เอ ในขณะเมื่ออยู่ในลำไส้เล็ก (Intestinal Mucosa) ในตับและในเนื้อหนังอื่น ๆ และจะเปลี่ยนเฉพาะเท่ากับจำนวนที่ร่างกายต้องการเท่านั้น ดังนั้นถ้าสามารถรับประทานวิตามิน เอในรูปของ แคโรทีนได้จะดีมาก คือจะป้องกันการสะสมของวิตามิน เอ และจะไม่ทำให้เกิดการเป็นพิษแก่ร่างกาย เพียงแต่ทำให้มีแคโรทีนในเลือดสูง (Carotinemia) จะทำให้ตัวเหลือง (ผิดกับโรคดีซ่านที่นัยน์ตาไม่เหลืองโดยทั่วไปจะไม่มีอันตรายอย่างอื่น เมื่อหยุดกินแคโรทีนตัวเหลืองก็จะหายไปเอง แต่อย่างไรก็ดีไม่ควรปล่อยไว้เป็นเวลาแรมเดือนอาจเกิดโทษเช่นกัน
  • วิตามินที่ละลายในไขมันปรากฎอยู่ในธรรมชาติ 2 รูปคือ วิตามิน เอ และแคโรทีน (Carotene) เนื่องมาจากสามารถใช้รักษาโรค Xerophthalmia แคโรทีนเป็นสารแรกเริ่มของวิตามินเอที่ต้องอาศัยปฎิกิริยาของเอนไซม์ไดออกซีจีเนส (Dioxygenase) และเรตินีน รีดักเทส (Retinene reductase) ในการเปลี่ยนให้อยู่ในรูปของ เรตินอล (Retinol) ที่ร่างกายจะนำไปใช้ประโยชน์ได้ แคโรทีนมีมากในแครอทและผักใบเขียวบางชนิด เช่น ผัก บร็อคโคลี่ ในกรณีที่มีความผิดปกติของร่างกายที่ไม่สามารถใช้แคโรทีน โอกาสของการขาดวิตามิน เอจะมีสูง
  • คุณสมบัติ
    • วิตามิน เอที่บริสุทธิ์จะเป็นสารประกอบที่มีผลึกสีเหลืองซีด สำหรับแคโรทีนเป็นสารประกอบที่มีผลึกสีแดงเข้ม ทั้งวิตามิน เอและโปรวิตามิน เอ ไม่ละลายในน้ำแต่ละลายได้ในตัวทำละลายไขมัน ถูกทำลายได้ง่ายโดยการออกซิไดส์ หรือเมื่อได้รับความร้อนสูงมาก ๆ ในอากาศ แสงแดด แสงอัลตราไวโอเลต และในไขมันที่เหม็นหืน แต่ทนความร้อนกรดและด่าง
    • วิตามิน เอค่อนข้างคงตัว (Stable) กว่าแคโรทีน ในการเก็บวิตามินจำพวกนี้จึงเก็บใส่ขวดสีน้ำตาลและใส่สารต่อต้านปฎิกิริยาออกซิเดชั่น (Antioxidant) เช่นวิตามิน อีไว้ด้วย วิตามิน เอ และโปรวิตามินคงทนต่อความร้อนได้ดีพอสมควรในการประกอบอาหารคือในการทำอาหารกระป๋อง วิตามินนี้จะถูกทำลายเสียไปแต่เพียงเล็กน้อยเท่านั้น
  • ในร่างกายมีอนุพันธ์ของ วิตามิน เออยู่หลายรูป ได้แก่
    • อนุพันธ์ที่มีอยู่ในรูปของแอลกอฮอล์คือ เรตินอล (Retinol) ซึ่งมีบทบาทในการกระตุ้นการสืบพันธุ์
    • อนุพันธ์ที่มีอยู่ในรูปของอัลดีไฮด์คือ เรตินอล (Retinal) ซึ่งมีบทบาทเกี่ยวกับสายตา
    • อนุพันธ์ที่อยู่ในรูปของกรดคือ กรดเรติโนอิก (Retinoic acid) ซึ่งมีบทบาทในการเร่งการเจริญเติบโต และการเปลี่ยนแปลงรูปร่างและการทำงานหน้าที่ต่าง ๆ ของเนื้อเยื่อบุผิว แต่ไม่สามารถทำหน้าที่เกี่ยวข้องกับการมองเห็นและระบบสืบพันธุ์ได้ กรดเรติโนอิกไม่สามารถเก็บสะสมในร่างกาย แต่จะถูกเมตาบอไลซ์ได้อย่างรวดเร็ว
    • สารแรกเริ่มของวิตามิน เอมีในสารที่เรียกว่า แคโรทินอยด์ (Carotenoid) แคโรทินอยด์ เป็นสารที่มีทั้งในพืช และเนื้อเยื่อของสัตว์ เชื่อว่า แคโรทินอยด์ที่พบในสัตว์ได้มาจากพืช พืชที่มีแคโรทินอยด์ คือ พืชที่มีสีแดงเหลืองและส้ม แคโรทินอยด์ในธรรมชาติมีมากกว่า 500 ชนิด แต่ประมาณ 30 กว่าชนิด เท่านั้นที่ให้ Vitamin A activity หรืออาจเปลี่ยนเป็นวิตามิน เอได้ การให้ Vitamin A activity ของแคโรทินอยด์แต่ละตัวนั้นไม่เท่ากัน เบต้าแคโรทีนจะเป็นแคโรทินอยด์ที่ให้ Vitamin A activity มากที่สุดคือ 100 เปอร์เซ็นต์
  • วิตามิน เอที่พบทั่วไปในธรรมชาติมีอยู่ 2 รูป คือ
    • วิตามิน เอ1 (Vitamin A1 หรือ Retinol) พบมากในเนื้อเยื่อของสัตว์เลี้ยงลูกด้วย นม และในตับปลาน้ำเค็ม
    • วิตามิน เอ2 (3-dehydroretinol, dehydrovitamin A1, Retino2 ) พบมากในตับปลาน้ำจืดมี Biological Activity ประมาณครึ่งหนึ่งของ วิตามิน เอ 1
  • ประวัติ
    • ค.ศ. 1912 ฮอปกินส์ (Hopkins) ได้เลี้ยงหนูด้วยอาหารบริสุทธิ์ ปรากฎว่าหนูเติบโตช้า แต่ถ้าเติมนม (Whole milk) ลงไปด้วยเล็กน้อยจะทำให้เติบโตได้เป็นปกติ ในเวลาไล่เรี่ยกันนี้ ออสบอร์น และเมนเดล (Osborne and Mendel) ได้ศึกษาการเจริญเติบโตของหนูโดยเลี้ยงด้วยอาหารบริสุทธิ์ร่วมกับไขมันชนิดต่าง ๆ ปรากฎว่าถ้าใช้ไขมันจากน้ำมันหมูหรือน้ำมันพืชแอลมอนด์ หนูจะไม่เจริญเติบโต นัยน์ตาแห้งอักเสบจนเป็นหนองแต่ถ้าเติมน้ำมันตับปลา ไขมันจากเนยหรือไข่แดงลงไปด้วยหนูจะเจริญเติบโตดี โรคของนัยน์ตาก็หายไปแสดงว่าน้ำมันตับปลา ไขมันจากเนย และไข่แดงมีสารซึ่งรักษาอาการดังกล่าวได้
    • ค.ศ. 1915 แมคคัลลัม และ เดวิส (Mc.Collum and Davis) ได้สกัดเนยและไข่แดงด้วย อีเทอร์ ได้สารสำคัญที่ช่วยให้หนูเติบโตและรักษาโรคนัยน์ตาอักเสบ (Xerophthalmia) ได้และตั้งชื่อว่า Fat soluble A
    • ค.ศ. 1919 สตีนบุ๊ค (Steenbook) พบว่าอาหารที่ประกอบด้วยผักสีเหลือง ช่วยการเติบโตและช่วยการสืบพันธุ์ของวัวด้วย (ทดลองโดยให้กินข้าวโพดเหลืองเปรียบเทียบกับข้าวโพดขาว)
    • ค.ศ. 1928 แคโรทีน ซึ่งเป็นสารมีสีเหลือง ของพืชถูกค้นพบซึ่งเป็นตัวแรกเริ่มของวิตามิน เอ
    • ค.ศ. 1931 คาร์เรอร์ (Karrer) ได้แยก เรตินอล (Vitamin A alcohol) ได้เป็นครั้งแรก
    • ค.ศ. 1946 มิลลาส (Milas) สังเคราะห์ เรตินอล ได้
• ประโยชน์ต่อร่างกาย
  • ช่วยในการเห็นในที่สลัวโดยควบคุมการทำงานของ ร็อคเซลล์ (rod cells) และโคนเซลล์ (cone cells) ในเรตินา (retina) ของนัยน์ตาโดยที่ เรตินาของตาประกอบด้วยตัวรับแสง (light receptors) อยู่ 2 ชนิด ด้วยกันคือ
    • ร็อคเซลล์ ใช้สำหรับการมองในเวลากลางคืนหรือในที่ที่มีแสงสว่างน้อย
    • โคนเซลล์ สำหรับการมองในที่ ๆ มีแสงสว่างใช้สำหรับการแยกสี
    ร็อคเซลล์จะผลิตสารมีสี ที่มีชื่อเรียกว่า โรดอปซิน (Rhodopsin or visual purple) ซึ่งเป็นสารที่สีไวต่อแสง และโคนเซลล์จะผลิต ไอโอดอปซิน (iodopsin or visual violer) สารมีสีทั้งสองอย่างนี้วิตามินเออัลดีไฮด์ (vitamin a aldehyde) แต่แตกต่างกันตรงที่โปรตีนที่มาจับเกาะกับอัลดีไฮด์นี้ เมื่อแสงมากระทบตัวรับแสง (receptors) ทั้งสองจะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางเคมีพลังประสาทส่งผ่านไปยังสมองทำให้เราสามารถมองเป็นได้ทั้งในเวลากลางวันและในเวลาที่มีแสงสลัว (dim light) โดยที่สารเหล่านี้จะถูกสร้างขึ้นใหม่อย่างรวดเร็ว แต่ถ้าวิตามินเอไม่พอการสังเคราะห์โรดอปซินช้า ทำให้การปรับตัวในที่มืดเสื่อมไป เกิดอาการตาฟางในเวลากลางคืนและถ้าขาดมากจะเป็นโรคตาบอดกลางคืนหรือที่เรียกว่า ตาบอดแสง (Light blindness,ctalopia) อาการนี้จัดเป็นอาการแรกที่แสดงถึงการขาดวิตามินเอ จากการทดลองพบว่าเรตินัล จำเป็นสำหรับไอโดดอปซินเช่นเดียวกับโรดอปซิน ฉะนั้นในรายที่ขาดวิตามินเอจะทำให้มองไม่เห็นในเวลากลางวันด้วย (day blindness,meralopia)
  • ช่วยบำรุงรักษาเซลล์ชนิดบุผิว (EPITHELIAL CELLS) ของอวัยวะต่าง ๆ ในร่างกาย โดยเป็นตัวกระตุ้นการสังเคราะห์สารประกอบพวก Acidmucopolysac-charides และไกลโคโปรตีน ในเซลล์ชนิดบุผิวแล้วหลั่งสารประกอบพวกนี้ (mucous) ออกมาหล่อเลี้ยงเซลล์เพื่อทำให้เกิดความชุ่มชื้นอยู่ตลอดเวลา เช่น เยื่อบุตาขาว (conjunctiva) เยื่อบุทางเดินหายใจ (tracheobronchial tract) เยื่อบุทางเดินอาหาร (gastrointestinal tract) เยื่อบุทางเดินปัสสาวะ (genitourinary tract) และเยื่อบุหูชั้นกลางเป็นต้น
  • วิตามินเอมีบทบาทสำคัญเกี่ยวกับการสร้างกระดูกและฟัน ถ้าขาดวิตามินเอกระดูกไม่เจริญร่างกายไม่เติบโต กระดูกจะหนาและใหญ่หมดสมรรถภาพในการโค้งงอโดยเฉพาะที่มีรูกระโหลกศรีษะและไขสันหลัง ทำให้รูตันหรือเบี้ยว จึงกดประสาทสมองและไขสันหลัง ยังผลให้หูหนวกและเป็นอัมพาตของแขน ขาได้ ส่วนฟันนั้นจะมีการลอกหลุดของเคลือบฟัน เหลือแต่เนื้อฟัน (dentine) จึงทำให้ฟันผุง่าย
  • วิตามินเอจำเป็นต่อการทำงานเป็นปกติของระบบสืบพันธุ์ เช่น การสร้างตัวอสุจิ (spernatogenesis) ในผู้ชายและระบบประจำเดือนของผู้หญิง ถ้าอยู่ในระหว่างตั้งครรภ์ถ้าได้รับวิตามินเอ ไม่พอจะทำให้เด็กมีโครงสร้างที่ผิดปกติ (malfornation) วิตามินเอที่อยู่ในรูปแอลกอฮอล์ (retinol) จะมีประสิทธิภาพสูงในการกระตุ้นการสืบพันธุ์แต่วิตามินเอในรูปของกรด (retinoic acid) จะช่วยในการตั้งครรภ์แต่ไม่ได้ป้องกันการแท้ง นอกจากนี้การขาดวิตามินเอทำให้การสังเคราะห์ estrogen ลดลง
  • เบต้าแคโรทีน ทำหน้าที่เป็นสารต่อต้านปฏิกริยาออกซิเดชั่น (Antioxidant) ซึ่งคอยกำจัดอนุมูลอิสระ (free radicals) ก่อนที่มันจะทำปฏิกิริยาทำลายส่วนประกอบต่าง ๆ ของเซลล์ จนทำให้เซลล์นั้นมีการเจริญเติบโตที่ผิดปกติ เป็นต้นเหตุให้เกิดโรคมะเร็ง เช่น มะเร็งในช่องปาก กล่องเสียง ตับ หรือ กระเพาะอาหาร นอกจากนี้ยังทำให้เกิดความผิดปกติของไขมันในร่างกาย ซึ่งทำให้หลอดเลือดแดงแข็งตัว และเป็นโรคที่เกี่ยวกับหัวใจได้ แต่การกำจัดอนุมูลอิสระจะต้องได้รับเบต้าแคโรทีน วิตามินซี และวิตามินอี ได้อย่างพอ
  • ช่วยในการเสริมสร้างให้ร่างกายเจริญเติบโตและช่วยให้มีความกระฉับกระเฉง เสริมสร้างความต้านทานต่อการอักเสบโดยเฉพาะเกี่ยวกับระบบการหายใจ ผิวหนัง กระเพาะปัสสาวะ และมะเร็งทรวงอก
  • สร้างภูมิคุ้มกันโรคที่เกิดจากเชื้อราและไวรัส มีอิทธิพลต่อการหมุนเวียนของสารกึ่งเหลวตลอดจนโลหิตน้ำเหลือง
• แหล่งที่พบ
  • ได้แก่ นม เนย ไข่แดง น้ำมันตับปลาหรือตับปลาเป็นแหล่งที่ดีที่สุด นอกจากนี้ยังพบในตับเครื่องในสัตว์ กุ้ง และผักใบเขียว เช่น บรอคโคลี่ พริก ผักตำลึง ผักบุ้ง สปิแนช โดยเฉพาะผลไม้ที่มีสีเหลืองจัดเขียวจัดและสีแสดจะมีวิตามิน เอสูงมาก เช่น มันเทศ แครอท ลูกพีช มะละกอ กล้วย สับปะรด ละมุด ขนุน ส้มสด ๆ มะม่วงและทุเรียน
  • เป็นที่น่าสนใจว่าพืชที่ไม่ถูกแดดจะมีโพรวิตามิน เอต่ำกว่าพืชที่ถูกแดด หรือพืชที่สุกจะมีโพรวิตามิน เอมากกว่าพืชดิบ เช่น มะละกอสุกหรือมะม่วงสุก มีแคโรทีนมากกว่ามะละกอดิบหรือมะม่วงดิบ พืชที่มีสีเขียวจัดหรือเหลืองจัดมักมีแคโรทีนมากกว่ามันเทศสีขาว
  • กล้วยไข่มีแคโรทีนมากกว่ากล้วยน้ำว้า แต่สำหรับขนุนและทุเรียนถึงแม้จะมีสีเหลืองแต่มีแคโรทีนอยู่น้อยกว่าผลไม้สีเหลืองอื่น ๆ
  • สำหรับใบยอนั้นมีวิตามินเอเป็นอันดับหนึ่งมากกว่าตับไก่ ถ้ารับประทานตับไก่ 1 กรัมจะได้วิตามิน เอ 200 หน่วยสากล แต่ถ้ารับประทาน ใบยอ 1 กรัม จะได้วิตามิน เอถึง 43333 หน่วยสากล หรือ IU (International Unit) อย่างไรก็ดีเป็นสิ่งที่น่าภูมิใจและน่าสนใจยิ่งนักที่เมืองไทยมีใบยอให้รับประทานกันมาก จากตารางข้างล่างนี้จะพบว่าในใบยอมีวิตามิน เอมากเป็นที่หนึ่งของบรรดาอาหารไม่ว่าจะเป็นตับไก่ ตับหมู มันปูทะเล ไข่แดง หรือเนย โปรดสังเกต ดังนี้
    ปริมาณวิตามิน เอในอาหารที่กินได้ 1 กรัม
    

    อาหาร	หน่วยสากล	อาหาร	หน่วยสากล
    ใบยอ	43,333	ยอดแค	12,466
    ตับไก่	32,200	ใบบัวบก	10,962
    ใบแมงลัก	26,00	ตับหมู	10,900
    ตับวัว	24,940	ผักชะอม	10,066
    ใบโหระพา	20,712	ผักคะน้า	9,300
    ผักตำลึง	18,608	ผักกระถิน	7,883
    แครอท	18,102	ไข่แดง	7,675
    ปูทะเล(มัน)	14,155	พริกขี้หนูพริกชี้ฟ้า	7,010
    ใบมันสำปะหลัง	13,455	เนย	3,300
    ผักโขม	12,860	มะม่วงสุก	2,580

  • หน่วยของวิตามิน เอ
    • นิยมจัดเป็น international unit (IU) และ retinol equivalents (RE) IU นั้นจำแนกเป็น IUa ซึ่งเป็นหน่วยของวิตามินเอที่มาจากแหล่งสัตว์และ IUc ซึ่งเป็นหน่วยของวิตามินเอที่มาจากแหล่งของพืช โดยที่
      • 1 IUa (international unit ของ perforned vitamin a) = 0.3 ไมโครกรัมของเรตินอล
      • 1 iuc (international unit –v’ provitamin A cerotenoik) = 0.6 ไมโครกรัมของ
      • เบต้าแคโรทีน หรือ 0.33 IUa
      • 1 IUa = 3 IUc
    • ในตารางคุณค่าอาหารจะแสดงค่าวิตามินเอด้วยหน่วย IU โดยคาดว่า ผู้ใช้ตารางควรทราบว่า IU ของวิตามินเอที่มาจากสัตว์นั้นควรเป็น IUa และจากพืชคือ IUc แต่ในความเป็นจริงผู้ใช้บางท่านไม่ทราบ ทำให้เกิดความผิดพลาดของการคำนวณหาปริมาณวิตามินเอในอาหารที่บริโภคประจำวันทำให้ได้ค่าว่าวิตามินเอที่บริโภคจากอาหารนั้นสูงมากกว่าความเป็นจริง เพราะไม่ได้แปลงค่า IUc เป็น IUa ก่อนหรือถึงแม้คำนวณได้ถูกต้องค่า IU ที่ได้ก็มิใช่ปริมาณที่แท้จริงของวิตามินเอที่ร่างกายนำไปใช้ประโยชน์ ดังนั้นจึงมีการเสนอแนะหน่วยใหม่ขึ้นคือ retenol eqwuivalents (RE) เพื่อแก้ปัญหาความยุ่งยากของการแปลงหน่วย IU และความสับสนที่เกิดขึ้นโดยถือหลักว่า Retinol นั้นคือรูปของวิตามินเอที่ร่างกายนำไปใช้ประโยชน์ ดังนั้น RE จึงคือเป็น Fuunctional unit การแสดงค่าของวิตามินเอ ในแหล่งอาหารไม่ว่าจะมาจากพืชหรือสัตว์ การใช้หน่วย RE จะก่อให้เกิดความเข้าใจทันที ว่าอาหารแต่ละชนิดมีปริมาณวิตามินเอที่ร่างกายสามารถใช้ประโยชน์ได้มากน้อยเพียงใด
    • 1 RE (retinol equivalents) = 1 ไมโครกรัมเรตินอล (3. IUa 33 หรือ 10 IUc) = 6 ไมโครกรัมของเบต้าแคโรทีน
    • ถ้าเป็นแคโรทีนต้องกินเพิ่มขึ้น 2-3 เท่าเพราะการย่อยและการดูดซึมยากกว่า วิตามินเอที่มีแหล่งมาจากสัตว์มักจะพบในรูปของสารประกอบประเภทเรตินอยส์ซึ่งมีเรตินอลเป็นตัวแสดงฤทธิ์ของวิตามินเอในร่างกาย ร่างกายสามารถดูดซึมนำไปใช้ได้ทันทีเมื่อผ่านขบวนการเผาผลาญภายในร่างกาย วิตามินเอจากพืชจะอยู่ในรูปของสารประกอบประเภท แคโรทีนนอยด์ซึ่งเป็นโปรวิตามินเอร่างกายจะต้องเป็นเป็นวิตามินเอก่อนจะนำไปใช้
• ปริมาณที่แนะนำ

  ทารก	3 - 5 เดือน		420 RE
  	6 - 11 เดือน		375 RE
  เด็ก	1 - 3 ปี		390 RE
  	4 - 6 ปี		400 RE
  	7 - 9 ปี		500 RE
  เด็กชาย	10 -12 ปี		600 RE
  เด็กหญิง	> 10 ปี		600 RE
  	> 13 ปี		700 RE
  หญิงมีครรภ์		ควรเพิ่มอีก	200 RE
  หญิงให้นมบุตร	ช่วง 5 เดือนแรก	ควรเพิ่มอีก	400 RE
  	หลัง 6 เดือน	ควรเพิ่มอีก	320 RE

  • เบต้าแคโรทีน
    • สำนักงานอาหารและยาของสหรัฐอเมริกา แนะนำว่าคนปกติควรได้รับเบต้าแคโรทีนประมาณ 5.2 มิลลิกรัมต่อวัน ส่วนสถาบันมะเร็งแห่งชาติสหรัฐอเมริกาแนะนำว่าควรได้รับเบต้าแคโรทีนประมาณวันละ 6 มิลลิกรัม สำหรับประเทศไทยนั้น สำนักงานอาหารและยาแนะนำว่าควรได้รับแบต้าแคโรทีน วันละ 4.8 มิลลิกรัม
    • การรับประทานวิตามินเอ ควรจะคอยระวังเฝ้าดูอาการที่ไม่พึงปรารถนา ซึ่งอาจจะเกิดได้ระหว่างที่รับประทานอยู่เป็นระยะเวลานาน ซึ่งอาจจะมีอาการอย่างหนึ่งหรือหลายอย่าง รวมกันก็เป็นได้ ถ้าพบว่ามีอาการที่ไม่พึงประสงค์เกิดขึ้นควรหยุดรับประทานวิตามินนี้
    • อาการควรสังเกต เช่น ปวดข้อ ปวดกระดูก ตับไต ผิวหนัง มีแผลเปื่อยตามผิวหนัง เล็บเปราะ ผมร่วง ริมฝีปากแตก เหงือกอักเสบ ไม่อยากอาหาร โกรธและเหนื่อยง่าย
• ผลของการขาด
  • จะทำตาพล่า เห็นไม่ชัด มองในมืดไม่เห็นตาสู้แสงไม่ได้ ระคายเคือง ผอมแห้ง ง่ายต่อการติดโรคและง่ายต่อการแพ้สิ่งต่าง ๆ มีปัญหาเวลาขับรถกลางคืน ที่ตามีฝ้าขาวซึ่งชาวบ้านเรียกว่า ตาเป็นเกล็ดกระดี่ ผมและขนจะร่วง ผมแห้ง เล็บเปราะ ผิวหนังตกสะเก็ด และย่นก่อนวัย เบื่ออาหาร ความรู้สึกรับรสและกลิ่นไม่ดีพอสรุปได้ดังนี้
    • การขาดวิตามินเอจะแสดงออกที่ส่วนตาก่อนส่วนอื่น ๆ เช่น โรคตาบอดกลางคืนซึ่งเป็นจากการขาดวิตามินเออย่างน้อย ๆ ต่อมาเมื่อขาดวิตามินเอรุนแรงและมากขึ้นจะมีการเปลี่ยนแปลงของเยื่อบุนัยน์ตาจนก่อให้เกิดอาการทางตาที่เรียกว่า xeropth-almia ซึ่งหมายรวมถึงการเปลี่ยนแปลงที่เกิดกับลูกตาทั้งหมด (ocularmanu- festation)
    • การขาดวิตามินเอจะทำให้เกิดความผิดปกติของเซลล์ชนิดบุผิวหนังของอวัยวะต่าง ๆ เช่น
      • ระบบทางเดินหายใจ เกิดการอักเสบของทางเดินหายใจส่วนต้นบ่อย ๆ อาจมีการอักเสบในช่องจมูก โพรงจมูก คอเจ็บบ่อย ๆ หูอักเสบ เป็นฝีการอักเสบของช่องปาก ต่อมน้ำลาย การอักเสบเหล่านี้จะเป็น ๆ หาย ๆ อยู่เรื่อย เพราะเยื่อบุของอวัยวะเหล่านี้มีการแห้งตายหรือสลายตัวทำให้เกิดการติดเชื้อโรคได้ง่าย
      • ระบบปัสสาวะ เยื่อบุไต กรวยไต ท่อไต และกระเพาะปัสสาวะเปลี่ยนแปลงที่ทำให้แคลเซียมเกาะได้ง่ายขึ้นมักมีการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะทำให้เกิดปฏิกิริยาของปัสสาวะเปลี่ยนเป็นด่าง ซึ่งเป็นต้นเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดนิ่วชนิด แคลเซียมฟอสเฟต ในไตและกระเพาะปัสสาวะ
      • ระบบทางเดินอาหาร ขาดวิตามินเอ อาจทำให้ปาก คอ ลิ้น และเหงือกอักเสบเป็นแผลที่กระเพาะอาหารและลำไส้ได้ง่าย อาจมีอาการท้องร่วง
      • ผิวหนัง (follicular hyperderatosis) ผิวหนังหนาขึ้น แห้ง หยาบเป็นเกล็ด หรือเกิดเป็นตุ่มสาก ๆ หรือหนามที่ปากเปิดช่องรูขุมขน เนื่องจากมีเคราตินมาสะสมมาก มักพบเกิดขึ้นแถวแขนขา แพร่กระจายไปตาม บ่า หลัง หน้าท้อง บางครั้ง เม็ดผื่นตามผิวหนังมารวมกลุ่มกันเป็นตุ่มโต มัลักษณะเหมือนหนังห่าน หรือหนังคางคก (toad skin phrynoderma) อาการทางผิวหนังนี้เข้าใจว่าเกิดการขาดวิตามินเอและวิตามินบีรวม
    • เด็กที่ขาดวิตามินเอ การเจริญเติบโตช้า การสร้างกระดูกที่ส่วนปลายของกระดูกยาว (epiphysis) ผิดปกติ เคลือบฟันผิดปกติและเจ็บป่วยเนื่องจากระบบภูมิคุ้มกันโรคต่ำ มีผลทำให้เด็กรูปร่างเล็ก แคระแกร็นได้
• ผลของการได้รับมากไป
  • การได้รับวิตามินเอมากเกินไป จะเกิดอาการเป็นพิษได้ ความเป็นพิษนี้อาจเป็นแบบเฉียบพลันหรือเรื้อรังได้เด็กถ้าได้รับวิตามินเอมากกว่า 100 มิลลิกรัม ( 330,000 IU ) หรือผู้ใหญ่ได้รับวิตามินเอมากกว่า 200 มิลลิกรัม ( 660,000 IU ) จะทำให้เกิดพิษเฉียบพลัน มีอาการปวดหัวคลื่นไส้อาเจียน มี cerebrospinal pressure เพิ่มขึ้น มีการมองเห็นภาพซ้อน (double vision) กล้ามเนื้อทำงานไม่ประสานกัน อาการจะเกิดอยู่ 1-2 วัน และหาย ไป ถ้าได้รับวิตามินเอสูง กว่านี้มาก ๆ จะถึงแก่ความตายได้ เพราะระบบหัวใจไม่ทำงาน
  • ความเป็นพิษเรื้อรังของวิตามินเอ เกิดจากการได้รับวิตามินเอมาก ๆ มากกว่า RDL ถึง 10 เท่า คือ เด็กทารก 4.2 มิลลิกรัม เรตินอล (14,000 IU) หรือผู้ใหญ่ 10 มิลลิกรัม เรตินอล (33,000 IU) หรือคนที่กินอาหารที่มีวิตามินเอ 25,00 IU ต่อวัน ร่วมไปกับการกินวิตามินเอ เสริมอีก 25,000 IU ก็สามารถเกิดอาการเป็นพิษได้คนที่เป็นพิษเรื้อรังอาการตามที่กล่าวมาแล้วแต่ละคนมีอาการที่ไม่เหมือนกัน หรือหยุดการได้รับวิตามิน เอ อาการจะค่อย ๆ หายไป
  • พวกที่เป็น chronic hypervitaminosis A จะพบเรตินิลเอสเทอร์สูงมาก ขณะที่ Holo-rpb ไม่สูง วิตามินเอและเรตินอยด์ ทำให้ในหญิงตั้งครรภ์ ต้องระวังเป็นพิเศษ การให้ 30-90 มิลลิกรัมทุกวัน เป็นเวลาหนึ่งสัปดาห์ หรือการได้รับ 25,000 IU ( 7,500 ie) ในช่วงตั้งครรภ์ใหม่ๆ อาจทำให้เกิดการแท้งหรือลูกพิการได้ หญิงตั้งครรภ์ที่หนัก 62 กิโลกรัม ควรได้รับวิตามินเอ 9.3 re ต่อกิโลกรัมน้ำหนักตัว +100 re หรือรวมทั้งหมด 675 re (2,250 iu) ต่อวัน
  • สำหรับเรตินอยด์นั้น ถ้าบริโภคมาก ๆ ไม่ว่าจะเป็นรูปของน้ำแครอท (carrot juice) น้ำมะเขือเทศ (tomato juice) น้ำมันปาล์มแดง (red palm oil) มะละกอสุก สามารถเกิด hypercarotenosis คือ มี hypercarotenemia มีคาโรตินในกระแสเลือดสูง และมีคาโรตินที่ผิวหนังมาก (carotenodermia) คล้ายพวกที่เป็นดีซ่าน จะเห็นเด่นชัดบริเวณร่องจมูก (nasolabial fold) ฝ่ามือ และที่อุ้งเท้า แต่ที่ sclerae ของตาไม่เหลือง เมื่อหยุดบริโภคคาโรตินอยด์ อาการต่าง ๆจะค่อย ๆหายไป
  • เมื่อได้รับวิตามินเอเข้าไปมาก ๆ จะมีพิษเกิดขึ้นได้ 2 แบบคือ
    • พิษอย่างเฉียบพลัน เกิดขึ้นในรายที่กินครั้งเดียวเข้าไปมาก ๆ เช่น กินตั้งแต่ 1 ล้านหน่วยหรือมากกว่ามักพบในเด็กเล็กหรือพวกที่นิยมกินตับหมีโพลาร์ อาการสำคัญคือปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียนมึนงง ง่วงนอน อ่อนเพลียนัยน์ตามองเห็นภาพเป็นสองสิ่ง (diplopia)
    • พิษเรื้อรัง เกิดจากการกินวิตามินวันละประมาณแสนหน่วยเป็นเวลานาน มักพบในคนไข้โรคผิวหนังที่ได้รับการรักษาด้วยวิตามินเอจำนวนมากติดต่อกันเป็นเวลานาน อาการสำคัญ คือ เวียนศีรษะ ผิวหนังหยาบกร้านและคัน เป็นขุย ผมร่วง ริมผีปากแตก ปวดตรงข้อกระดูกและข้อต่อ แต่ถ้าหยุดกินวิตามินที่มากไปอาการจะหายได้รวดเร็ว
  • ในพวกที่ได้รับแคโรทีนอยด์ในอาหารบริโภคเป็นปริมาณสูง จะทำเกิดภาวะคาโรทีโนซีส (corotenosis) มีอาการคือ ผิวหนังบริเวณร่องจมูก ฝ่ามือและอุ้งเท้ามีสีเหลืองเนื่องมาจากแคโรทีนถูกขับออกมาจากต่อมน้ำมันของผิวหนัง อาจทำเข้าใจผิดว่าเป็นโรคดีซ่าน แต่เราสามารถแยกได้คือ ในพวกที่กินแคโรทีนนัยน์ตาไม่เหลืองตรวจปัสสาวะไม่พบน้ำดี อาการดังกล่าวจะหายไป เมื่องดบริโภคอาหารที่มีแคโรทีนนอยด์สูง
• ข้อมูลอื่นๆ
  • การดูดซึม
    • บริเวณแรกที่จะมีการดูดซึมคือ ลำไส้เล็กตอนต้น ซึ่งบริเวณนี้น้ำย่อยที่ใช้แตกตัวไขมัน (fat splitting enzyme) และเกลือน้ำดีจะเปลี่ยนแคโรทีนไปอยู่ในรูปของวิตามินเอโดยการช่วยเหลือของ ไทรอกซิน (thyroxine) ซึ่งเป็นกรดอะมิโน ที่ได้จากต่อมธัยรอยด์ ต่อจากนั้นก็จะถูกส่งเข้ากระแสโลหิตนำไปใช้ได้ การเปลี่ยนแคโรทีนอยด์เป็นวิตามินเอ ส่วนใหญ่เกิดที่ผนังลำไส้ ส่วนน้อยเกิดที่ตับและไต การดูดซึมจะดีเลวเพียงใดขึ้นอยู่กับการดูดซึมไขมันถ้าอาหารมีไขมันน้อยหรือมีกรดไขมันโซ่ยาวอยู่มาก การดูดซึมจะเป็นไปไม่ได้ดี นอกจากนี้การดูดซึมสารแรกเริ่มยังต้องอาศัยเกลือน้ำดีช่วยในการดูดซึมด้วย ถ้าขาดเกลือน้ำดี วิตามิน เอยังพอดูดซึมได้แต่สารแรกเริ่มดูดซึมไม่ได้เลยร้อยละ 95 ของวิตามินเอในร่างกายจะเก็บไว้ที่ตับ ตับจะเป็นแหล่งสะสมวิตามินเอในรูปพลามิเตตในเซลล์ไขมันที่เรียกว่า ไลโปชัยท์ (lypocyte) ซึ่งพบว่าประมาณร้อยละ 90 ของวิตามินเอสะสมไว้ที่ตับ การเคลื่อนย้ายวิตามินเอจะถูกไฮโดรไลส์ (hydrolyse) จากเรตินิล เอสเตอร์ (retinyl esters) ให้เปลี่ยนมาเป็นกรดเรตินอลอิสระ (free retinol) และรวมกับโปรตีนเป็นเรตินอลไบน์ดิ้งโปรตีน (retinol binding protein) เรียกย่อ ๆ ว่า อาร์ บี พี (RBP) ขบวนการนี้จะ ถูกสังเคราะห์ขึ้นที่ตับและปล่อยเข้ากระแสเลือดเป็นเรตินอลล์อาร์บีพี คอมเพล็กส์ (retinol rbp complex) ในภาวะที่ร่างกายจะใช้วิตามินเอโดยปกติแล้วระดับวิตามินเอในเลือดจะถูกควบคุมโดยมีกลไกควบคุมภาวะสมดุลระหว่างการสังเคราะห์ RBP การปล่อยและการสลายตัวของวิตามิน ในกรณีที่เรตินอลไม่ได้เก็บสะสมในตับ จะถูกขับถ่ายทางไตออกมากับปัสสาวะภายในหนึ่งสัปดาห์หลังจากได้รับวิตามินเอ อย่างไรก็ตามร่างกายมีความสามารถในการเก็บสะสมวิตามินเอแตกต่างกัน จากการศึกษาพบว่าการขาดวิตามินเอเป็นระยะเวลา 10-12 เดือน
    • วิตามิน เอ ที่ได้จากน้ำมันตับปลาหรืออาหารสัตว์ ร่างกายสามารดูดซึมได้ภายหลังที่บริโภคประมาณ 3-5 ชม. ในขณะที่วิตามินเอซึ่งอยู่ในรูปของแคโรทีน ร่างกายจะสามารถดูดซึมได้ต้องใช้เวลา 6-7 ชม. หลังจากที่บริโภคการดูดซึมเบต้าแคโรทีน โดยเฉลี่ย ในคนประมาณ 1/3 หรือร้อยละ 33 ของปริมาณที่กินเข้าไป และประสิทธิภาพของการเปลี่ยนแปลงเรตินอลประมาณร้อยละ 50 จากการศึกษาพบว่าร่างกายต้องได้รับเบต้าแคโรทีนถึง 6 ไมโครกรัม จึงจะแสดงฤทธิ์เท่ากับ 1 ไมโครกรัมของเรตินอล สำหรับแคโรทีนส่วนที่ไม่ถูกดูดซึมก็จะถูกขับออกทางอุจจาระ
  • ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการดูดซึม
    • ชนิดของผัก เบต้าแคโรทีนในผัก โดยทั่วไปดูดซึมได้ประมาณร้อยละ 20-45 โดยที่เบต้าแคโรทีนในผักใบสีเขียวจะดูดซึมได้ดีกว่าผักสีแดง และเหลือง เช่น แครอท ประมาณ 2-3 เท่า
    • ปริมาณโปรตีนในอาหาร ปริมาณโปรตีนในอาหารช่วยในการดูดซึมเบต้าแคโรทีน โดยถ้าเพิ่มปริมาณโปรตีน ในอาหารจะช่วยเปลี่ยนเบต้าแคโรทีน เป็นวิตามินเอในเซลล์ด้วย
    • ปริมาณไขมันในอาหาร ไขมันทำหน้าที่เป็นพาหะขนส่งวิตามินเอ และเบต้าแคโรทีนจากกระเพาะไปสู่ลำไส้เล็กและเป็นแหล่งที่เกิดไมเซลล์ (micelle) บางครั้งในไขมันจะมีวิตามินอีด้วยจะทำช่วยทำหน้าที่เป็น antioxidant
    • น้ำดี น้ำดีจะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการดูดซึมเบต้าแคโรทีนได้ดียิ่งขึ้น
  • ปัจจัยที่ขัดขวางการดูดซึม
    • การออกกำลังกายที่หนักภายใน 4 ชม หลังจากที่บริโภคอาหาร
    • การบริโภคน้ำแร่ (mineral oil) ซึ่งมักใช้เป็นส่วนผสมของยาถ่าย
    • การดื่ม เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์มาก
    • การได้รับเหล็กมากเกินไป คนที่เป็นโรคเบาหวานไม่สามารถเปลี่ยนเป็นวิตามิน
  • สารหรืออาหารเสริมฤทธิ์
    • อาหารเหล่านี้เสริมพลังกัน และต้องการซึ่งกันและกันที่จะทำให้ร่างกายมีความสมดุลในบางครั้งร่างกายต้องการสารบางอย่างมาก เป็นพิเศษ แต่ก็ต้องการสารอื่น ๆจำนวนเล็กน้อยร่วมไปด้วยเหมือนกันซึ่งจะช่วยให้วิตามินเอทำงานมีประสิทธิภาพ ยิ่งขึ้นเมื่อรับประทานด้วยกัน
    • วิตามินเอ ถ้ารับประทานรวมกับวิตามินบีรวมจะทำหน้าที่ได้ดีขึ้น และช่วยร่างกายให้ใช้ประโยชน์จากวิตามินชนิดนี้ได้อย่างเต็มเม็ดเต็มหน่วย
    • วิตามินซี ดี อี และวิตามินเอฟ (UFA) โคลีน แคลเซียม ฟอสฟอรัส และสังกะสี ช่วยให้วิตามินเอปฏิบัติหน้าที่ได้ดีขึ้นเฉพาะอย่างยิ่งสังกะสีที่ช่วยร่างกายในการดูดซึมวิตามินเอได้ดียิ่งขึ้นโดยเฉพาะเมื่อวิตามินเอร่วมกับวิตามินซีและอี จะเข้าทำการยึดจับกับอนุภาคของ single oxygen และ free radical ทำให้อนุภาคเหล่านี้ไม่มีอิสระในการทำปฏิกิริยาอันเป็นอันตรายต่อร่างกาย ซึ่งจะเป็นการป้องกันมะเร็ง และโรคหลอดเลือดแดงแข็งตัวด้วย
  • สารหรืออาหารต้านฤทธิ์
    • มลภาวะในอากาศ เครื่องดื่มที่มีสุราเจือปนเพราะจะขัดขวางการดูดซึมข้าร่างกาย
    • ยาแอสไพริน และยาที่มีสารหนูเจือปน
    • ยาพวกสเตอรอยด์ เช่น prednisolone และ cortisone
    • ยา dicunarol ซึ่งเป็นยาป้องกันหลอดเลือดอุดตัน
    • Nitrates
    • ยาพวก phenobarbital ได้แก่ ยานอนหลับ ยาระงับ ประสาท และยาระงับการชัก
    • ยาที่รักษาไทรอยด์ (thyroid) เนื่องจากขาดไอโอดีน
  • การเสื่อมสลาย
    • วิตามินนี้เป็นวิตามินที่ละลายในไขมัน (fatsoluble) เมื่อถูกอากาศหรือแสงอาทิตย์หรือกระทบกับออกซิเจนจะเสื่อมหรือถูกทำลายลง แต่เมื่อรวมกับวิตามินอี ถึงแม้จะถูกอากาศหรือออกซิเจนจะยังคงคุณสมบัติของวิตามินเอเช่นเดิม
  • การประเมิน
    • เป็นเรื่องยากที่จะประเมินความเป็นพิษของวิตามินเอ หรือประเมินความเป็นพิษของวิตามินเอ หรือประเมินภาวะขาดวิตามินเอในคนที่ไม่ปรากฏอาการ และความผิดปกติทางคลีนิค ดัชนีที่ใช้โดยทั่ว ๆไปคือการประเมินวิตามินที่รับประทานในอาหารประจำวัน ระดับวิตามินเอในซีรั่ม และการปรับตัวในที่มืด ดัชนีชี้วัดแต่ละชนิดก็มีข้อจำกัดในความแม่นยำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อใช้กับบุคคลหรือใช้กับเด็กเล็ก ๆดัชนีชี้วัดที่ได้พัฒนาขึ้นใหม่คือประเมินผลของการตอบสนองของร่างกายต่อการให้วิตามินเอซึ่งมีชื่อเรียกว่า relative dose response (RDR), conjunctival impression cytology (CIC) และ isotope dilution เพื่อที่จะประมาณวิตามินเอที่สะสมไว้ในร่างกาย
    • เมื่อรับประทานวิตามินเอน้อยจนกระทั่งขาด หรือรับประทานมากไปจนกระทั่งเป็นพิษจะปรากฏอาการทางคลีนิคให้เห็นและสามารถตรวจสอบได้จากกการเปลี่ยนแปลงทางชีวเคมีของวิตามินเอในเลือด แต่ในช่วงที่มีการรับประทานวิตามินเอที่อยู่ในช่วงกลาง ๆ เรายังไม่มีวิธีการตรวจสอบที่น่าพอใจในการตรวจสอบในช่วงที่มีการเปลี่นแปลง เช่น ในช่วงที่มีภาวะก้ำกึ่ง เพียงพอ หรือมากเกินไป วิตามินเอในเลือดไม่ได้เป็นเครื่องบ่งชี้ที่ไวพอ สำหรับประเมินระดับวิตามินเอในระดับกลาง ๆ แต่จะเป็นตัวบ่งชี้ที่ใช้ได้ในกรณีที่ขาด และวิตามินเอไม่ได้ถูกขับถ่ายออกมาทางปัสสาวะ ยกเว้นในรูป metabolite และความเข้มข้นจะไม่เป็นไปตามปริมาณวิตามิน เอที่ร่างกายสะสมไว้ วิตามินเอในตับจะเป็นตัวบ่งชี้ที่สะท้อนให้เห็นถึงระดับวิตามินเอในร่างกาย แต่ในทางปฏิบัติเราไม่สามารถตรวจระดับวิตามินเอที่สะสมไว้ในตับในภาวะปกติได้ เพราะจะต้องใช้วิธีเจาะตัวอย่างเนื้อตับมาตรวจวิเคราะห์วิตามินเอ
    • ดัชนีบ่งชี้ทางชีวเคมีที่นิยมใช้ในปัจจุบันมีดังต่อไปนี้
      • ระดับวิตามินเอในซีรั่ม เป็นการวัดวิตามินเอโดยวิธีทางชีวเคมีซึ่งเป็นวิธีที่ใช้กันมากที่สุด ระดับวิตามินเอในร่างกายจะถูกควบคุมโดยสภาวะทางสรีรวิทยาของแต่ละบุคคลโดยที่ยังไม่ทราบหลักการและกลไกที่แน่ชัดระดับวิตามินเอในซีรัมจะเป็นตัวบ่งชี้ถึงภาวะวิตามินเอได้ต่อเมื่อ วิตามินเอที่สะสมเอาไว้ในร่างกายได้ลดลงถึงขั้นวิกฤต หรือเพิ่มอย่างมากเกินพอ ประมาณ ร้อย ละ 90 ของวิตามินเอในร่างกายจะสะสมเอาไว้ที่ตับ ร้อยละ 9จะอยู่ในเนื้อเยื่ออื่นๆ และประมาณร้อยละ 1 จะอยู่ในพลาสมาหรือซีรัม ซึ่งเมื่อระดับวิตามินเอในซีรัมมีค่าต่ำกว่า 0.07unmol/I หรือ 20 ug/dL จะอยู่ในภาวะที่ก้ำกึ่งหรือเกือบจะขาดเมื่อระดับในซีรัมต่ำกว่า 0.35umol/I หรือ 10 ug/dl จะถือว่าขาด และเป็นที่ยอมรับกันแล้วว่า เมื่อระดับวิตามินเอในซีรั่มต่ำกว่า 0.35 umol/l จะมีความสัมพันธ์กับภาวะวิตามินเอในตับที่ต่ำด้วย และจะมีอาการทางคลีนิคปรากฏให้เห็นได้ ซึ่งจะได้อธิบายในตอนต่อไป ในการแปลผลปริมาณวิตามินเอในช่วง 0.35 – 0.70 umol/l ว่าเป็นช่วงที่มีภาวะก้ำกึ่งถึงขาดจะต้องพิจารณาถึงปัจจัยอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องด้วย เช่นความเพียงพอของสารอาหารโปรตีนที่บริโภค การติดเชื้อหนอนพยาธิ โรคตับ เป็นต้นปริมาณของวิตามินเอในพลาสมา และภาวะโภชนาการของวิตามินเอ
      • การตรวจระดับวิตามินเอในซีรัม 2 ครั้งคือก่อนและหลังการเสริมด้วยวิตามินเอเป็นการอธิบายภาวะวิตามินเอได้ดีกว่าการตรวจปริมาณวิตามินเอเพียงครั้งเดียว หลักการนี้ได้นำมาใช้เป็นหลักการสำหรับการประเมินภาวะวิตามินเอที่เรียกว่า relative dose response test เมื่อวิตามินเอที่สะสมไว้ในตับลดระดับลงจนต่ำกว่า critical threshold อัตราการปล่อยวิตามินเอจากตับจะลดลง ขณะเดียวกันการสังเคราะห์โปรตีนที่เป็นตัวลำเลียงวิตามินเอที่เรียกว่า retinolbinding protein ยังคงเป็นไปตามปรกติจะเป็นผลให้เกิดการสะสม RBP การเสริมวิตามินเอโดยใช้ retinyl palmitate 450 –1000 ให้กับบุคคลที่ขาดวิตามินเอจะทำให้มีการเคลื่อนย้าย RBP ที่ร่างกายสะสมไว้
      
    • วิธีทดสอบทำได้โดยการเจาะเลือดก่อนเสริมวิตามิน และหลังจากเสริมวิตามินแล้วงดอาหาร 5 ชม เก็บตัวอย่างเลือดอีกครั้งหนึ่งเมื่อครบ 5 ชม หลังจากตรวจปริมาณวิตามินในเลือดทั้งสองครั้งแล้วคำนวณหา RDR โดยใช้ความสัมพันธ์ดังนี้
      • RDR ( % ) =[(ระดับวิตามินเอที่ชั่วโมงที่ 5 - ระดับวิตามินเอตอนเริ่มต้น )? 100] / ระดับวิตามินเอที่ชั่วโมงที่ 5
      การแปลผล: เมื่อค่า RDR > 20 % จะเป็นตัวบ่งชี้ว่า วิตามินเอที่สะสมในตับมีไม่พอเพียงเป็น marginal vitamin A status
      • การทดสอบ Abnormal dark adaptation บุคคลที่ขาดวิตามินเอจะมองไม่เห็นในที่มืด (night blindmess) เนื่องจากการสร้าง rhodopsin ขึ้นใหม่ไม่ได้เพราะมีวิตามินเอจำกัด ในบางพื้นที่ภาษาที่ใช้เรียกภาวะ ตาบอดในที่มืด มีต่าง ๆ กัน อาจจะทำให้เข้าใจผิด จึงควรทำการทดสอบภาวะตาบอดในที่มืดด้วยตัวเองโดยการให้ผู้ที่ถูกทดสอบเข้าไปหาของในที่มืดแล้วจับเวลาดูว่ามีการปรับตัวในที่มืดผิดปรกติหรือไม่ โดยเทียบกับคนที่มีระดับวิตามินเอในเกณฑ์ปรกติ
      • conjunctival inpression cytology test เป็นการตรวจสอบทาง histology เมื่อขาดวิตามินเอ epithelial tissue ที่ผลิตเยื่อเมือกจะเกิด metaplasia จนกลายสภาพเป็น deratinization ในบางรายที่ขาดวิตามินเอจะไม่พบสภาพ keratinzation แต่จำนวน เซลล์ globlet จะลดปริมาณลงจนบางครั้งไม่พบเลยลักษณะของ epithelial cells ใน conjunctiva จะเปลี่ยนแปลงไปและเกิดขึ้นบน squamous หรือมีลักษณะแบนราบมี nucleus เล็ก ๆ และขยายขอบเขตของ cytoplasm ออกไป globlet และ epithelial cells สามารถที่จะย้อมตรวจได้ โดยการใช้กล้องจุลทรรศน์ธรรมดา
      วิธีการตรวจทำได้โดยการใช้กระดาษกรองที่เป็นแผ่นเซลลูโลสอาซิเตท ที่มีขนาด pore size ประมาณ 0.45 um แตะตรงส่วนล่างขอบนอกของ conjunctiva เป็นเวลา 3-5 นาที แล้วลอกออกเบา ๆ โดยเอาไปวางบนแผ่น slide หรือบนกระดาษกรอง ใส่ลงไปใน fixative solution ที่ได้เตรียมไว้ในภาชนะที่มีฝาปิด รอเก็บเอาไว้เพื่อย้อมสีและอ่านผลในขั้นตอนต่อไป
    • ในการแปลผล ต้องการเกณฑ์ที่ชัดเจนในการตัดสินว่าปรกติหรือไม่ปรกติและต้องการการเปรียบเทียบเกณฑ์มาตรฐานระหว่างผู้อ่านผลแต่ละคน การติดเชื้อที่เกิดขึ้นกับตา เช่น ตาแดง และโรคขาดสารอาหารที่มีการติดเชื้อจะจำกัดความจำเพาะและความไวของวิธีการทดสอบนี้ ยังมีวิธีการอื่นๆ ที่ใช้ทดสอบภาวะวิตามินเออีกเช่น
      • Isotope dilution ใช้ประเมินปริมาณวิตามินเอที่สะสมเอาไว้ในร่างกาย ทดสอบด้วยได้โดยการฉีดวิตามินเอที่ติดฉลากด้วยสารกัมมันตภาพรังสีเข้าไปในร่างกาย วิตามินเอที่ฉีดเข้าไป จะเข้าไปผสมกับวิตามินเอในร่างกาย สัดส่วนของการเจือจางของวิตามินเอที่ติดฉลากในเลือด ต่อปริมาณวิตามินเอที่ฉีดเข้าไปจะใช้ในการคำนวณหาปริมาณวิตามินเอที่สะสมไว้ในร่างกายทั้งหมดวิธีการนี้ไม่ใช้ในคนเพราะใช้สารกัมมันตภาพรังสีที่ไม่อยู่ตัวคือ deuterium
    • วิตามินเอเป็นวิตามินที่มีการสะสมในร่างกาย เมื่อได้รับในปริมาณมากเกินความต้องการ จะเกิดการเป็นพิษขึ้นในตับ เมื่อมารดาหรือหญิงตั้งครรภ์รับประทานวิตามินเอในปริมาณสูงถึง 25,000 iu ต่อวันเป็นเวลานาน อาจจะเป็นอันตรายทำให้ทารกในครรภ์มีความผิดปกติ ได้ หรืออาจจะเป็นปัจจัยเสี่ยงทำให้เกิด teratogenicity ขึ้นได้เช่นเดียวกัน จะต้องให้การศึกษากับประชาชนถึงผลเสียของการเสริมวิตามิน โดยเฉพาะอย่างยิ่งวิตามินเอไม่ควรรับประทานให้มากกว่าปริมาณของความต้องการที่ควรได้รับในแต่ละวัน (RDA) ในประชาชนทั่ว ๆ ไปวันละประมาณ 800-1,000 iu ทั้งนี้ก็ได้เพื่อความปลอดภัยของผู้บริโภคเอง.
  • เกณฑ์การประเมินภาวะการขาดวิตามินเอของชุมชน
    • เกณฑ์ทางคลีนิก ใช้ในการตรวจอาการ แสดงทางตาในเด็กอายุ 0-5 ปี ตามเกณฑ์ขององค์การอนามัยโลก ถ้าพบอาการแสดงทางคลีนิคอาการอย่างใดอาการหนึ่งถือเป็นเกณฑ์สำคัญที่แน่นอนในการวินิจฉัยว่า การขาดวิตามินเอเป็นปัญหาทางสาธารณสุข แสดงดังตาราง
      

      Neght blindness	(code X N)	มากกว่าร้อยละ 1
      Bitot's spots	(code X 1 B)	มากกว่าร้อยละ 0.5
      Corneal xerosis	(code X 2)	มากกว่าร้อยละ 0.01
      Corneal ulceration	(code X 3 A, X 3 B)	มากกว่าร้อยละ 0.01
      Corneal scar	(code X S )	มากกว่าร้อยละ 0.05

    • เกณฑ์ทางชีวเคมี ถ้าระดับของซีรั่มวิตามินเอต่ำกว่า 10 ไมโครกรัม/เดซิลิตร ในร้อยละ 5 ของประชาชนชี้บ่งว่ามีปัญหาการขาดวิตามินเอของประชากรในชุมชน และถ้าวิตามินเอในซีรั่มต่ำกว่า 20 ไมโครกรัม/เดซิลิตร ในร้อยละ 1.5 ของประชากร ชี้บ่งถึงภาวะเสี่ยงต่อการขาดวิตามินเอของประชากรในชุมชน ผู้ใหญ่ทั่วไปมีค่า Serum Retinol 300-800 ug/ml