Vrouwenmantel behoort tot de rozenfamilie, de Rosaceae.
De verklaring van de naam vrouwenmantel;
- vrouwen: het is traditioneel een typische vrouwenplant.
- mantel: de bladeren met hun geschulpte rand herinneren aan een mantel, bv.
die van de maagd Maria op middeleeuwse schilderijen.
Volgens Mellie Uyldert is het een venuskruid. Een kransje van vrouwenmantel
om het hoofd zou beschermen tegen blikseminslag.
In het Nederlands kennen we de plant nog onder de volgende
namen: Onze-Lieve-Vrouwemantel, spitslobbige vrouwenmantel, mantel van Freya,
(gemene) leeuwenklauw en grote senickel. Senickel komt van het woord sinnauw
wat staat voor duurzame dauw.
In het Frans wordt de plant alchémille commune of manteau des dames genoemd.
In het Engels Common ladies mantle en in het Duits Frauenmantel.
De plant houdt van vocht en koelte en komt daardoor veel
voor in bergweiden, grasvlakten en open plekken in bossen.
Hij is inheems in Europa (maar bij ons vrij zeldzaam), in Noord- en West-Azië,
Groenland en het NO van Noord-Amerika. Hij wordt ook aangetroffen in hoge berggebieden
zoals de Himalaja en de Alpen.
Alchemilla alpine is een vrouwenmantelsoort die op hooggelegen plaatsen, boven
1000 meter groeit. Hij wordt zilvermantel genoemd omdat de onderkant van de
bladeren glanst als zilver. Voor medicinaal gebruik is dit de beste soort met
enkele specifieke werkingen. De plaatselijke bevolking eet de jonge blaadjes
in een salade.
Alchemilla mollis is een tuinsoort.
Als vrouwenmantel wordt gekweekt in een pot wordt het een mooie hangplant.
Het is ook een sierlijke plant, geschikt voor bordes of randbeplanting. Ze heeft
wel de neiging om snel uit te breiden. Wil je dit vermijden dan moet je de bloemen
wegknippen voordat ze zaad zetten.
Het is een overblijvende plant.
De dunne stengel is helder groen met rossige tinten en wordt 10 tot 30 cm hoog.
De grote bladeren zijn niervormig, met 7 tot 11 getande lobben, in rozetten
gerangschikt. De onderste bladeren hebben lange bladstelen.
De bloemen zijn licht geelgroen, uiterst klein en bloeien in mei en juli.
De bladeren verzamelen 's nachts dauw in de vorm van
een druppel.
In het Latijn krijgt de plant de naam Alchemilla n.a.v. het gebruik door de
alchemisten. De douwdruppel die de plant 's nachts in zijn blad verzamelt, stond
in
hoog aanzien bij hen, die hem onder de naam 'hemelwater' gebruikten, samen met
andere ingrediënten, om de steen der wijzen te bekomen.
In sprookjes worden deze druppels elfentranen.
Volgens de wetenschap zijn de druppels op het midden van het blad geen dauw,
maar een actieve bladafscheiding met een sterke concentratie van werkzame stoffen.
Volgens de traditie zouden vrouwen hun jeugd behouden als ze zich met de dauwdruppels
wassen, maar uiteraard alleen als ze het vocht in hun eentje verzamelen bij
volle maan.
De plant is vooral rijk aan looistoffen. Daarnaast bevat
hij bitterstof, een weinig etherische olie en sporen van salicylzuur.
Door de sterke aanwezigheid van looistoffen, is de plant zeer samentrekkend,
waardoor hij een bloedstelpende en wond helende werking heeft en ook tegen diarree
zou kunnen aangewend worden.
Door de mild hormonale werking, werkt de plant regulerend
op de menstruatie en is hij heilzaam bij typische vrouwenproblemen.
Hij is spierversterkend, verhoogt de tonus van de weefsels, is bloedzuiverend
en diuretisch.
Indicaties
Het bovengrondse gedeelte van de plant, tijdens en na de bloei, wordt medicinaal
aangewend.
De plant kan worden toegepast onder de vorm van een aftreksel, afkooksel, tinctuur,
mondwater, gorgeldrank, kompres of tinctuur.
De plant wordt vermeld als middel voor alle mogelijke
vrouwenziektes en problemen.
In de 15de en 16de eeuw had hij de reputatie de maagdelijkheid te herstellen
en «door ouderdom of het krijgen van veel kinderen verlepte boezems»
hun oude schoonheid terug te geven.
Op de slagvelden van de 15de en 16de eeuw was hij één van de populairste
wondkruiden omwille van zijn adstringerende werking.
«Dit is een van de opmerkelijkste wondkruiden en daardoor zeer op prijs
gesteld en geprezen, voor alle wonden gebruikt, inwendig en uitwendig»
zegt Nicolos Culpeper in 1653.
Inwendig wordt hij gebruikt bij onregelmatige of te overvloedige
(menorragie) of pijnlijke (dysmenorree) menstruatie. Hij versterkt de baarmoeder
bij wonden, veroorzaakt door de bevalling, en voorkomt verzakking op latere
leeftijd. Hij zorgt er in de puberteit voor dat de cyclus regelmatiger zal verlopen
en de menstruatie bij jonge meisjes beter doorkomt.
Hij kan uitwendig worden gebruikt in de vorm van natte omslagen of wassingen
met het afkooksel bij pruritis (jeuk) en ettering van de vrouwelijke genitaliën
en bij witte vloed (leukorree).
Vrouwenmantel staat voor zachtheid en voor de moederrol.
Psychologisch gebruik bij miskraamgedachte en depressie na de geboorte en ook voor moeders van volwassen kinderen die zich sterk aan hun kinderen binden en ze niet kunnen loslaten.
De plant als wondkruid.
Uitwendig is hij wondhelend en verkoelend. De gekneusde verse bladeren of een
kompres van de thee kunnen aangewend worden op alle mogelijke bloedende of etterende
wonden, zweren, kneuzingen, ontstekingen, getrokken tanden en bij ontsteking
van het wit van het oog (conjungivitis).
Inwendig is hij bloedstelpend bv. bij pijnlijke menstruatie of bij het baren.
Vrouwenmantel werkt ook spierversterkend.
Wassen met een aftreksel van de plant brengt beterschap bij verzwakte spieren
en ledematen. Hij brengt ook verlichting bij zware ongeneeslijke spierziekten
zoals bij MS.
Hij kan worden aangewend als mondspoeling na tandtrekken of als lotion bij wondjes
en zweren.
Een ligbad werkt versterkend bij kinderen die een beetje achterblijven in de
ontwikkeling.
De tinctuur heeft een gunstige invloed op de gewrichten door zijn bloedzuiverende en urinedrijvende werking.
Als de planten door koeien worden gegeten, geven ze meer
melk en de kaas hiervan heeft een heel bijzondere smaak.
In de diergeneeskunde wordt hij gebruikt bij diarree.
Er kan ook een groene verfstof worden gewonnen uit het blad.
De plant is niet toxisch en vrij van nevenwerkingen doch
niet gebruiken tijdens de zwangerschap, omdat het de baarmoeder stimuleert.
Het gebruik is goed na de zwangerschap, niet tijdens.
Men moet echter oppassen met foutieve informatie.
'Zwangere vrouwen zouden vanaf de 3de maand thee van vrouwenmantel moeten drinken"
zegt Maria Treben.
De Zwitserse kruidenpastoor Künzle citeert Treben: « Tweederde aller
vrouwenoperaties zouden kunnen voorkomen worden, als men tijdig en lang genoeg
dit geneeskruid had gebruikt» en «Elke zwangere vrouw zou 8 tot
10 dagen voor de bevalling ijverig van dit kruid moeten drinken. Veel kinderen
zouden hun moeder nog hebben en menige verslagen weduwnaar zijn vrouw, wanneer
dit Godsgeschenk de vrouwen beter bekend was geweest»
Recept voor een gezichtstoombad.
2 handenvol verse of 3 eetlepels gedroogde kruiden op
1 liter kokend water.
Eerst de huid reinigen en dan gedurende 15 minuten stomen.
Het gezicht wassen met lauw en daarna met koud water.
Enkele uren binnen blijven.
Andere typische vrouwenplanten;
Duizendblad, Achillea millefolium, werkt krampopheffend
op de baarmoeder en bloedstelpend bij overdreven menstruatie.
Hij kan ook worden gebruikt bij zware benen, spataders, flebitis, aambeien,
koude ledematen, uitblijvende of overvloedige menstruatie en hoge bloeddruk.
Duizendblad past bij volhardende vrouwen, die hun klachten eerder verbergen.
Zij doen hun plicht ondanks hun pijn en klagen pas als het echt erg wordt.
Niet gebruiken tijdens de zwangerschap.
Het zaad van teunisbloem, Oenothera biennis, bevat een
hoogwaardige olie die, zowel in de cosmetica als in de geneeskunde, een belangrijke
rol speelt. Hij wordt gebruikt bij hart- en vaatziekten, maar vooral bij PMS,
het prémenstrueel syndroom.
De olie bevat gamma linoleenzuur, dat aanzet tot hormoonachtige stoffen in het
lichaam.
Bijvoet, Artemisia vulgaris, is volgens vele tradities
een krachtige vrouwenplanten. Hij maakt deel uit van het naar de Griekse godin
Artemis genoemd geslacht. Artemis is de godin van de vruchtbaarheid. Vergelijk
haar met de Romeinse Diana en de Noordse Freya. In India zijn de planten van
het Artemisiageslacht heilig voor de goden Vishnu en Shiva. De Egyptische Isis
werd met een kroon van bijvoet op het hoofd of met een tak van bijvoet in de
hand afgebeeld.
Hildegarde Von Bingen schreef over een eisprongbeïnvloedende werking. Dit
werd door de katholieke kerk geheim gehouden tot na de zestiende eeuw vanwege
hun vrouwen- en heksenhaat.
Bijvoet is een ‘vrouwenkruid’ vanwege de relatie tussen maanfasen,
water, vrouw en ovulatie. Bijvoet bevordert de urineafscheiding en de menstruatie.
Hop, Humulus lupulus, wordt gebruikt voor het oestrogeen.
Hop werkt ook bij prémenstruele klachten, pijnlijke maandstonden, menopauze
en de melkproductie wordt gestimuleerd bij jonge moeders.
Andere galactagoga, melkproductieverhogende planten, zijn venkel, anijs, dille
en komijn.
Zilverschoon, Potentilla anserina, bij te sterke menstruatie.
Dovenetel, Lamium album, bij witte vloed.
Herderstasje, Capsella bursa pastoris, als de spieren van de baarmoeder uitgerekt zijn door de zwangerschap.
Goudsbloem, Calendula officinalis, wordt gebruikt bij de menopauze.
Alfalfa bevat plantaardig oestrogeen en is interessant bij overgangsklachten.
Salie, Salvia officinalis, werkt bij overdreven schildklierwerking en heeft een oestrogene werking.
In de handel vindt men een menopauzecomplex met engelwortel,
Koreaanse ginseng en wilde yam.
Thee van salie, vrouwenmantel, ijzerhard en een beetje alsem of bijvoet is een
goede combinatie bij menstruatiestoringen.
Onvruchtbaarheid kan worden verholpen door vitamine E uit tarwekiemen.
Zeer goed voor de voortplantingsorganen zijn sojabonen.
Vermageren kan men met vlozaad, Plantago afra. Het slijm van de plant vormt
in de maag in combinatie met water een volumineuze gel die voor een natuurlijk
hongerstillend effect zorgt. Bovendien wordt de absorptie van voedingstoffen
vertraagd, waardoor de toevoer van calorieën vermindert.
Blaaswier, Fucus vesiculosus, stilt de honger op een natuurlijke manier. Het
bevat ook weer een plantenslijm dat zwelt in de maag. Tegelijkertijd voorziet
blaaswier het lichaam van de juiste bouwstoffen omdat het rijk is aan proteïnen,
foliumzuur, vitamine C en het vitamine B complex. Niet tijdens de zwangerschap
gebruiken.
Zeedruif, Ephedra distachya, bevat efedrine en bevordert daardoor de afbraak
van vetten en verhoogt het basismetabolisme waardoor het lichaam meer calorieën
moet verbranden.Wil men echter wat verdikken dan kan men fenegriek, Trigonella
foenum-graecum, gebruiken..
Migraine kan ontstaan als door een stimulerende factor, stress, emoties, voeding,
menstruele cyclus, het hormoon serotonine vrijkomt. Dit hormoon zet aan tot
een afwisselende reeks samentrekkingen en verwijdingen van de cerebrale slagaders,
die de zware hoofdpijn tot gevolg heeft.
Parthenolide uit moederkruid, Chrysanthemum parthenium, blokkeert het vrijkomen
van serotonine.
Echter niet tijdens de zwangerschap gebruiken.