ความรู้ๆ หนึ่งที่ปูทางไปสู่แนวความคิดใหม่ในการเลี้ยงดูเด็ก คือความรู้ที่ว่า เด็กตัวน้อยๆ ที่เป็นเด็กทารกรู้อะไรมากกว่าที่คนเราเคยคิดกัน ความรู้นี้ได้จากการค้นคว้าของบรรดานักจิตวิทยาชาวอเมริกันเมื่อสมัย 50 ปีที่แล้ว และรายหนึ่งได้พบว่าการเคลื่อนไหวของสายตาเด็กอ่อน คือการแสดงออกแทนคำพูดอย่างหนึ่ง คือทารกอาจพูดไม่ได้ก็จริง แต่ธรรมชาติได้สร้างให้เขารู้จักแสดงความรู้สึกชอบ หรือไม่ชอบสิ่งต่างๆ ด้วยการใช้สายตาแทนคำพูด การทดลอง คือการเอาภาพลวดลายต่างๆ ไปให้เด็กอ่อนที่ยังนอนแบเบาะดู และตรวจสอบการเคลื่อนไหวของสายตาซึ่งก็ได้ค้นพบว่าเด็กทารกตอนนั้นรู้จักแยกแยะแล้ว ตัวเองชอบอะไรและไม่ชอบอะไร คือถ้าเอาภาพลวดลายง่ายๆ ไปให้เขาดูเขามักไม่อยากดูเขาชอบภาพที่มีลวดลายสะดุดตา และเป็นลวดลายยากๆ รู้อย่างนี้พ่อแม่ควรทำอะไร คำตอบ คือ พ่อแม่ควรหัดพูดกับลูกด้วยสายตาและลูกยังพูดไม่ได้ และพยายามพูดต่อๆ และขณะพูดถ้าถืออะไรควรจะชูให้ดูด้วย และคอยดูปฏิกิริยา นี่คือวิธีสร้างความสัมพันธ์และผูกพันกับลูกที่จะติดตัวลูกไปตลอด ยังรู้รสและกลิ่น และไม่ใช่ทารกจะรู้แค่การเห็นอย่างเดียวยังรู้รสและกลิ่นที่ตัวเองชอบ การทดลองที่เคยทำกัน คือถ้าเอาน้ำหวานไปหยุดตรงปลายพื้นทารกๆ จะยิ้มและในทางตรงกันข้าม ถ้าน้ำนั้นเป็นน้ำมะนาว จะตีหน้าเหยเก เช่นเดียวกันถ้าเอากลิ่นกล้วยหอมแตะลงบนสำลีและเอาสำลีไปแหย่ตรงปลายจมูก ทารกจะแสดงความไม่พอใจและไม่พอใจเมื่อเอากลิ่นที่เหม็น เช่นกลิ่นไข่เน่าไปแหย่ อย่างไรก็ตามประสาทตาและลิ้นไม่ใช่ประสาทส่วนแรกของทารกที่รู้จักรับ ทารกจะเริ่มได้ยินเสียง ตั้งแต่ยังอยู่ในครรภ์และยังรู้จักแยกแยะเสียงไหนเป็นเสียงคน เสียงไหนของการไหลเวียนโลหิต และเสียงอื่นที่ต้องเป็นจังหวะ เพราะการค้นคว้าพบว่าเด็กที่คลอดใหม่จะชอบเสียงของผู้หญิงมากกว่าผู้ชายและต่อมาไม่กี่สัปดาห์จะรู้ว่า เสียงไหนเป็นเสียงของมารดา และถ้าขับกล่อมเขาด้วยเพลงที่เคยร้องให้เขาฟังตอนเขายังอยู่ในท้อง เขาจะเงี่ยหูฟัง สายตาของเด็กที่เพิ่งคลอดไม่ค่อยสู้ดีนัก ยังมองเห็นอะไรได้ไม่มาก แต่จะเริ่มดีขึ้นเรื่อยๆ ทุกๆ เวลา เป็นสายตาที่ซุกซนมาก การวิจัยพบว่า แม้กระทั่งเวลาแสงไฟสลัวๆ ดวงตาของพวกเขาก็ยังเปิด หรือสอดส่องดูสิ่งที่เกิดขึ้นรอบๆ ครั้นพออายุ 8 สัปดาห์ เขาจะเริ่มรู้จักแยกแยะสีโดยสีที่เขาชอบที่สุดตอนนี้คือ สีแดงตามด้วยสีน้ำเงิน และพออายุ 3 เดือน การพัฒนาของสายตาของเขาจะถึงขั้นที่เขาสามารถมองในระดับ 3 มิติ คือทั้งยาว กว้างและลึก ฉลาดตั้งแต่ก่อนเกิด และนอกจากรู้มากกว่าที่เราคิดทารกยังรู้จักนำความรู้ไปใช้ประโยชน์ ซึ่งหมายถึงเขา มีความเฉลียวฉลาดเพียงพอในการแปรความรู้ให้เป็นไปในทางนั้น ซึ่งในเรื่องของความเฉลียวฉลาด นักค้นคว้าพฤติกรรมเด็กอ่อนทุกวันนี้ต่างยอมรับ เป็นเรื่องที่เกิดก่อนเด็กจะคลอดเสียอีก เพราะเคยมีการทดลองเด็กแม้กระทั่งอายุแค่ 2 สัปดาห์ สามารถถูกสอนให้แลบลิ้นเหมือนผู้ใหญ่แลบลิ้น และในตอนนั้นถ้าเอาหัวนมไปจ่อปากถ้ายังบอกให้แลบลิ้น ก็ยังจะไม่ดูดหัวนมจะต้องการแลบลิ้นต่อไป หมายถึงเด็กเฉลียวฉลาดพอที่จะรู้ การกระทำดังกล่าวมีสองขั้นตอนคือ การบอกให้ทำและการทำ หมายถึงเด็กรู้จักคิดแล้วถ้าจะทำควรทำอย่างไร ที่บอกว่าเด็กมีความเฉลียวฉลาดตั้งแต่ยังอยู่ในท้องเพราะเคยมีการทดลอง เอาเด็กอายุแค่ 2 สัปดาห์ ไปนั่งกลางห้องแล้วฉายเงามืดให้วิ่งเข้าไปใกล้ตัวเขา ปรากฏการณ์แบบนี้เด็กทุกคนตอนวัยเก่านั้นคงยังไม่เคยประสบมาก่อน แต่กระนั้นเมื่อเห็นเงามืด เคลื่อนไม่ใกล้ตัวเขาๆ เขายังหลบ และในทางตรงกันข้าม ไม่หลบถ้าเงามืดนั้นเคลื่อนตัวไปอีกทาง โดยสัญชาตญาณนี้ในระยะแรกจะถูกแสดงออกในรูปของปฏิกิริยาโต้ตอบแล้วค่อยๆ หายไป เมื่อสมองได้รับการพัฒนาจนเด็กสามารถสร้างสัญชาติญาณนี้ขึ้นเอง จากการมีประสาทส่วนต่างๆ เติบโตสมบูรณ์ ที่รู้เช่นนี้เพราะการทดลองพบว่าถ้าเอาเด็กเกิดใหม่ไปยืนตัวตรงบนโต๊ะ เด็กจะแสดงอาการ คล้ายกับต้องการเดินเช่นกัน ถ้าเอาไปลอยคอในน้ำก็ทำท่าอยากจะว่าย ทั้งนี้การพัฒนาประสาทรับรู้ทั้งห้าของเด็กอ่อน จะมีช่วงสำคัญอยู่สามช่วงด้วยกันคือ ช่วง 2 เดือน ซึ่งช่วงนี้เด็กจะนอนน้อยลง ทำให้มีเวลาตื่นนานขึ้นและชอบใช้เวลาตื่นส่งยิ้มให้คนรอบข้าง เพราะเขาเริ่มรู้สึกการยิ้มทำให้เกิดบรรยากาศที่ถูกใจเขา และพร้อมกันเขายังชอบจ้องมองมือของเขาและเหวี่ยงมือไปมาเพราะตอนนี้มือคือสิ่งพิเศษสุด สำหรับเขาเพราะเขาชักรู้มักเป็นส่วนหนึ่งของเขา และสามารถสั่งให้มันทำอะไรต่ออะไรได้ ช่วงที่สองคือ 8 เดือน ซึ่งช่วงนี้เขาจะรู้ถึงความหมายของสิ่งต่างๆ รอบๆ ตัวเขา รวมทั้งรู้การหายไป และการกลับมาของสิ่งต่างๆ และช่วงสุดท้าย 1 ขวบ เด็กจะเริ่มเดินและหัดพูดรวมทั้งรู้จักความหวังซึ่งถ้าคาดหวังอะไรแล้วสมหวัง บางทีเขาจะดีใจถึงขั้นหัวเราะและเปล่งเสียงออกมา อย่าเร่งให้โตเร็ว อย่างไรก็ดีเด็กเกิดใหม่จะรู้อะไรมากกว่าที่เราเคยคิด และนักวิชาการคงยังแนะนำไม่ให้พ่อแม่ พยายามผลักดันลูกก่อนจะถึงวัยที่ควร เช่น สอนให้ลูกอ่านหนังสือหรือพาลูกไปสมัครเรียนดนตรี เพื่อลูกจะได้เป็นเด็กอัจฉริยะ แทนที่จะทำเช่นนั้นพ่อแม่ควรใช้การรู้ของเด็กให้ความรักแก่เขา ความรักควรจะมาก่อน สำหรับเด็กวัยแรกเกิดถึง 1 ขวบ หลังจากนั้นคือการให้การอบรมสั่งสอนและแสดงตัวอย่างที่ดีให้เขาเห็น พอถึง 3-4 ขวบนั่นแหละ ถึงเริ่มให้การศึกษา ออน

(update 18 มกราคม 2001)

main