คนเราเมื่อเฒ่าชะแรแก่ชรา อายุล่วงเข้าสู่บั้นปลายแห่งชีวิต สภาวะหนึ่งที่หนีไม่พ้นคือ สายตาฝ้าฟางและมืดมัวลง โรคที่เป็นตัวการที่รู้จักกันดีโรคหนึ่งคือ โรคตาต้อ ตาต้อคืออะไร ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2525 ให้คำนิยามว่า ตาต้อ คือ โรคอย่างหนึ่ง เกิดที่ลูกตา ทำให้ตาพิการมองอะไรไม่เห็นชัดเจน หรืออาจทำให้ตาบอดได้ และยังให้อรรถาธิบายต่อไปด้วยว่า โรคตาต้อมีหลายชนิด ได้แก่ ต้อกระจก (Cataract), ต้อเนื้อหรือต้อลิ้นหมา (Pterygium), ต้อลำไย (Leukoma cornea) ,และต้อหิน (Glaucoma) ผู้เขียนก็มีอายุเข้าสู่วัยนับถอยหลังหาโรคาพยาธิแล้ว อาการตามัวก็มาเยี่ยมกรายมาทักทาย เช่นเดียวกับเพื่อนฝูงวัยเดียวกันอีกหลายคน วันหนึ่งหลังจากมองฝ่าหมอกในลูกตาอยู่จนเพลียตาเต็มที่ จึงไปหาจักษุแพทย์ ท่านตรวจแล้วก็บอกว่าเป็นต้อกระจก ให้มารับการผ่าตัดเปลี่ยนเลนส์ลูกตาได้แล้ว อย่ามัวทนทุกข์ทรมานเหมือนอยู่ในหมอกต่อไปเลย วันนี้จึงถือโอกาสคุยเรื่องตาต้อสักครั้ง ไหนๆ พูดถึงต้อแล้วก็จะว่ากันด้วยโรคต้อสารพัด ที่เป็นแก่ลูกตาเสียเลย ไล่ไปทีละชนิดตั้งแต่ต้อกระจกยันต้อหิน ตกลงนะครับ ต้อกระจก เป็นต้อที่พบได้บ่อยมากในผู้สูงวัยไม่เลือกว่าชายหรือหญิง ผู้ที่เป็นต้อกระจกสายตาจะค่อยๆ มืดมัวลงเนื่องจากเลนส์แก้วตาขุ่นฝ้าลงเรื่อยๆ บดบังแสงสว่างไม่ให้เข้าไปถึงจอตาหรือเรตินาได้เต็มที่ ภาพที่เห็นจึงมัวลงคล้ายมองผ่านหมอก ถ้าแสงสว่างมากก็จะพร่ามองดูดวงไฟเห็นรัศมีพวยพุ่ง ดูเปลวเทียนเห็นคล้ายมีหลายเปลว สาเหตุใหญ่ก็คือ อายุการใช้งานของเลนส์แก้วตานั่นเอง ลองคิดดูง่ายๆ ก็เหมือนพลาสติกใสที่นานไปก็ขุ่นมัวลง บางคนเลนส์อาจขุ่นเร็วกว่าคนอื่น เนื่องจากมีสาเหตุเสริมคือ มีโรคเบาหวานด้วย หนุ่มสาวก็อาจเป็นต้อกระจกได้ ส่วนมากมักเกิดขึ้น ภายหลังอุบัติเหตุเกิดการกระทบกระเทือนอย่างแรงต่อดวงตา เช่น อุบัติเหตุรถชนกัน ตามปกติต้อกระจกมักเริ่มเป็นเมื่อย่างเข้าสู่วัยกลางคน บางรายอาการเป็นไปอย่างช้าๆ เป็นหลายปี ก็ยังไม่มัวเท่าไหร่ แต่ถ้าเป็นโรคเบาหวานต้อกระจกก็จะเป็นไวขึ้น ถ้าปล่อยทิ้งไว้นานเข้าเลนส์แก้วตา จะขุ่นขาวจนมองเห็นได้ ชาวบ้านเรียกว่า "ต้อสุก" ถ้าไม่สนใจรักษาก็อาจเกิดโรคแทรกซ้อนคือ ต้อหินประสาทตาเสียจนกลายเป็นตาบอดอย่างถาวรไป การผ่าตัดรักษาต้อกระจกที่ไม่มีโรคแทรกซ้อนสมัยนี้ทำได้ง่ายกว่าสมัยก่อนมาก เมื่อก่อนนี้การผ่าตัดต้อกระจกเป็นเรื่องใหญ่ต้องนอนอยู่ในโรงพยาบาลเป็นหลายสัปดาห์ หลังการผ่าตัดห้ามผู้ป่วยขยับตัว ต้องนอนนิ่งๆ หลายชั่วโมงกว่าจะพลิกตัวได้ แต่ก็ยังห้ามลุกขึ้นจากเตียง จะทำธุระส่วนตัวไม่ว่าเบาว่าหนักต้องทำบนเตียงหมด เป็นเวลา 2 วัน ท้องอืดคลื่นไส้ก็ต้องทน ผิดกว่าสมัยนี้ที่วิทยาการและเทคโนโลยีทางการแพทย์ก้าวไกล นอนพักวันเดียวก็กลับบ้านได้ บางคนที่ใจกล้าผ่าตัดเสร็จรอเพียงไม่กี่ชั่วโมงก็ปร๋อกลับบ้านไปแล้ว สมัยก่อนเมื่อผ่าตัดเอาเลนส์แก้วตาออกแล้วก็ต้องสวมแว่นตาหนาเปอะหนักอึ้ง แต่สมัยนี้มีเลนส์เทียมอันเล็กจิ๋วสอดใส่เข้าไปในแคบซูลเลย เลนส์เทียมแรกเริ่มที่มีออกใช้ราคาแพงมาก ชิ้นละหลายหมื่นบาท แต่เดี๋ยวนี้ถูกลงมากและคุณภาพก็ดีกว่าการผ่าตัดเอาเลนส์ที่ขุ่นมัวออก ก็มีเครื่องมือทันสมัยไม่ต้องกรีดให้เป็นแผลกว้างมาก เปิดเข้าไปนิดเดียวแล้วใช้เครื่องอุปกรณ์ ส่งเสียงความถี่สูงหรือเสียงเหนือโสตเข้าไปสลายเลนส์แก้วตาที่ขุ่นมัวเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อยแล้วดูดออก หลังจากนั้นก็สอดใส่เลนส์เทียมเข้าไปไม่ถึงครึ่งชั่วโมงหรือกว่านั้นเล็กน้อย ก็เรียบร้อย สะดวกทั้งแพทย์และผู้ป่วย ใครที่เคยกลัวการผ่าตัดจึงไม่ต้องวิตกอีกต่อไป รีบไปรับการผ่าตัดเสียแต่เนิ่นๆ จะได้มองอะไรต่ออะไร ได้แจ่มแจ๋วเหมือนเมื่อสมัยก่อน ต้อเนื้อหรือต้อลิ้นหมา เป็นโรคต้อที่เกิดเนื่องจากเยื่อตางอกจากด้านใดด้านหนึ่งหรือทั้งสองด้านของลูกตาด้านข้าง ล้ำเข้าไปยังกระจกตา (Cornea) ต้อชนิดนี้ไม่สู้รุนแรงแต่ก่อความระคายเคือง ชาวบ้านเรียกว่า "ตาลม" เมื่อตอนแรกเริ่มเป็นเพราะเมื่อถูกลมเข้าจะรู้สึกแสบและระคายเคืองตา ต้อชนิดนี้พบเป็นบ่อย ในผู้ที่ทำงานกลางแจ้ง ตาถูกลมและฝุ่นละอองบ่อย เช่น ในกรรมกรก่อสร้าง เนื้อเยื่อจากมุมลูกตา จะงอกลุกลามเข้าไปหาส่วนกลางคืนกระจกตา ถ้ารุกล้ำเข้าไปจนบังรูม่านตา (Iris) ก็จะรบกวนต่อการมองเห็น ในจำพวกต้อของตา ต้อเนื้อหรือต้อลิ้นหมารักษาหรือบำบัดได้ง่ายที่สุด โดยการลอกออก ไม่ต้องรับไว้ในโรงพยาบาลเมื่อลอกออกแล้วแพทย์ก็จะจี้ด้วยยป้องกันไม่ให้เนื้อเยื่องอกออกไปอีก ต้อลำไย เป็นโรคตาที่เกิดเนื่องจากกระจกตาขุ่นมัวแสงผ่านไม่ได้ เรียกว่า Leukoma cornea สาเหตุของต้อลำไย มักมาจากการอักเสบของกระจกตา (Keratitis) อาจเนื่องจากอุบัติภัยหรือโรคติดเชื้อ แต่ก่อนนี้พบบ่อยคือ การอักเสบจากแผลซิฟิลิส จนกระจกตาขุ่นขาว มองดูคล้ายเนื้อลำไย จึงได้ชื่อว่า ต้อลำไย ตาข้างนั้นก็บอดไป แต่ถ้าประสาทตายังไม่เสียและหากระจกตามาเปลี่ยนได้ก็สามารถมองเห็นได้ กระจกตาที่นำมาเปลี่ยน จำเป็นต้องได้มาจากผู้อุทิศดวงตาภายหลังสิ้นชีวิต ซึ่งยังมีไม่พอกับความต้องการของผู้ป่วย การอุทิศดวงตาภายหลังสิ้นชีวิตจึงเป็นการทำกุศลที่น่าอนุโมทนาอย่างยิ่ง ต้อหิน เป็นโรคตาที่เกิดเนื่องจากความดันในลูกตาสูง กดดันต่อประสาทตา ถ้าไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้อง ประสาทตาก็จะเสียเป็นเหตุให้ตาบอด ที่เรียกว่าต้อหินเพราะผู้ที่เป็นโรคนี้ลูกตาจะแข็ง เมื่อกดจะรู้สึกคล้ายกดลูกหิน ต้อหินเกิดในผู้สูงวัยมากกว่าหนุ่มสาว ต้นเหตุเกิดจากการถ่ายเทน้ำ หรือของเหลวในลูกตาขัดข้อง ไม่สามารถระบายออกได้ตามปกติ ทำให้เกิดอาการปวดศีรษะอย่างแรง สายตาฝ้าฟางเมื่อมองดูดวงไฟจะเห็นคล้ายวงรัศมีสีรุ้งล้อมรอบเหมือนพระจันทร์ทรงกลด สาเหตุของต้อหินอาจเนื่องจากมุมของลูกตาแคบหรือกว้างผิดปกติ อาจเกิดจากการใช้ยาหยอดตา บางอย่างบ่อยเกินไป เช่น ยาหยอดตาที่ผสมสเตียรอยด์ หรือใช้ยาหยอดขยายม่านตา ด้วยความมุ่งหมายให้ม่านตาขยายทำให้ตาหวานคมก็ทำให้เกิดโรคต้อหินได้ อาการปวดศีรษะจากต้อหินรุนแรงมาก ยาแก้ปวดที่ใช้กันธรรมดาไม่ได้ผล แม้แต่ยาแก้ปวด ประเภทอนุพันธุ์ของฝิ่นก็ระงับได้เพียงชั่วคราว การรักษาต้องลดความดันในลูกตาลง ในระยะเริ่มแรก ใช้ยาจำพวก Acetazolamide ซึ่งเป็นยาขับน้ำถ้าเป็นมากก็ต้องใช้การผ่าตัดระบายความดันในลูกตา นัยน์ตาเป็นอวัยวะที่ควรต้องหวงแหนและรักษาให้อยู่ในสภาพที่ใช้งานได้ดี แต่บางคนกลับไม่ค่อยสนใจ เป็นอะไรก็ปล่อยให้ธรรมชาติเป็นผู้รักษา ทำให้ต้องเสียการมองเห็นไปโดยไม่สมควร ผู้ป่วยสูงอายุหลายคน ที่เคยพบทั้งรู้ๆ ว่าเป็นต้อกระจกและยังรักษาได้ก็ไม่ยอมรักษาปล่อยไว้จนประสาทตาเสื่อม อ้างว่าไม่มีเงินบ้าง ทั้งๆ ที่ลูกหลาน ยินดีช่วยเหลือออกค่าใช้จ่ายให้ บ้างก็ว่าแก่แล้ว ตาไม่เห็นก็ไม่เป็นไร บางคนก็กลัวการผ่าตัด คิดดูแล้วไม่สมเหตุผลต่อการที่ต้องเสียการมองเห็นอันเป็นสัมผัสที่สำคัญอย่างหนึ่งไป บางคนก็ไม่สนใจเรื่องโรคภัยที่อาจเกิดแก่ตนเองเลย เจ้าหน้าที่อนามัยผู้หนึ่งออกสำรวจเรื่องโรคตาต้อ ถามเถ้าแก่เจ้าแผงลอยที่ตลาดโบ๊เบ๊ว่ารู้เรื่องตาต้อหรือไม่ เถ้าแก่ตอบว่า ตาต้อไม่มีมีแต่ตึ่งต้อ (กางเกงขาสามส่วน) จะเอากี่โหลที่นี่ราคาพิเศษนะ หมอพัตร

(update 30 พฤศจิกายน 2000)

main