| "ตกใจ" เป็นคำที่หมอสูติกลัว
แต่ไม่ใช่โรคที่กลัว คำว่า "ตก" ใน
ภาษาไทยเป็นคำอาภัพเพราะมีแต่
เรื่องไม่ดีแทบทั้งสิ้นไม่ว่า ตกใจ
ตกหลุม ตกหล่น ก็เรื่องไม่ดีของคนขับรถ
"ตกกระไดพลอยโจน" ก็เป็นเรื่องไม่ดี
ของมนุษย์ที่ที่เปลี่ยนสภาพกลายเป็นแพะ
ของเหตุการณ์ "ตกเขียว" หรือก็ |
|
 |
เป็นคำที่นักการเมืองนำมา
ใช้ในเรื่องไม่ดี "ตกรูด" ก็เป็นคำอัปมงคลของมนุษย์ที่ชอบกลายเป็นแมลงเม่าคือนักเล่นหุ้น "ตกหลุมรัก"
ก็เป็นเรื่องไม่แน่นอนของคนคิดข้างเดียวไป "ตกต่ำ" ก็กลายเป็นคำเสนียดของรัฐบาลนี้ไป
เพราะเศรษฐกิจไม่ดีขึ้นอย่างคุย ทำเอาเสียรังวัดไปพอสมควร ยิ่งไปยืนคนละข้างกับพระสงฆ์องค์เจ้ายิ่งแย่ใหญ่
แต่สำหรับหมอสูตินั้นคำว่า "ตกเลือด" เป็นคำที่ได้ยินเมื่อไหร่หัวใจอยู่ที่ตาตุ่ม คือไม่คิดอะไรต้องทิ้งแล้ว
หาทางวิ่งไปที่ต้นตอของเรื่องไม่ว่าจะอยู่ที่ไหนก็ต้องรีบไปสุมหัวช่วยกันเต็มที่ เพราะการตกเลือดไม่ว่าก่อนคลอด
หรือหลังคลอดแล้วแต่เป็นเรื่องที่รุนแรงแม้จะไม่มากแต่ทางการแพทย์ถือว่าเป็นเรื่องวิกฤตเฉียบพลัน
เพราะอาจจะทำให้คนไข้เสียชีวิตได้ในเวลาเป็นนาที ผิดกับความเจ็บป่วยจากสาเหตุอื่นๆ เช่น
ติดเชื้อโรคเนื้องอกฯ ใช้เวลานานกว่าคือมีเวลาที่จะค่อยๆ แก้ไข
แต่ตกเลือดหรือการเสียเลือดมีเวลาจำกัดมากเพราะร่างกายมนุษย์มีเลือดอยู่ประมาณ 70 เปอร์เซ็นต์
ของน้ำหนักตัวหรือโดยประมาณ 5 ลิตร ถ้าเสียเลือดทันทีเพียง 20% หรือใกล้เคียงกับ 1 ลิตร
อาจจะทำให้เสียชีวิตได้เพราะหัวใจ สมองขาดเลือดไปเลี้ยง แม้แก้ไขได้ในเวลาต่อมา
ก็อาจจะอยู่แบบผักแบบปลาคือ เป็นเจ้าชายหรือเจ้าหญิงนิทรา เป็นภาระแก่ครอบครัวแก่สังคมต่อไป
แต่ถ้าค่อยๆ เสียเลือดไป ถ้าการแก้ไขไม่ทันท่วงทีก็อาจจะมีผลต่ออวัยวะบางอวัยวะ เช่น สมอง ตับ ไต ฯลฯ
ซึ่งจะมีผลต่อร่างกายในระยะยาว นั่นเป็นในคนปกติมาก่อนไม่ได้ตั้งครรภ์ ถ้าเกิดในคนตั้งครรภ์ล่ะ
ในคนตั้งครรภ์ถ้าเกิดก่อนคลอดเรื่องก็จะยิ่งยุ่งมากขึ้นเพราะจะมีทารกน้อยเข้ามาเกี่ยวข้อง
ทารกในครรภ์นั้นแม้จะมีระบบหมุนเวียนโลหิตของตัวเองแต่ก็ต้องอาศัยเลือดแม่เป็นตัวนำสารอาหารต่างๆ
รวมทั้งออกซิเจนเหมือนการบรรทุกส่งกำลังบำรุงให้ทารกน้อยซึ่งมีอัตราการบริโภคสูงมาก
ถ้าการไหลเวียนของโลหิตผู้เป็นแม่บกพร่องเหมือนการบรรทุกเกิดติดม๊อบอย่างปัจจุบัน
ที่ผู้ประท้วงชอบปิดถนน หนทางทำให้การขนส่งกำลังบำรุงบกพร่องปลายทางอาจจะขาดอาหารได้
ยิ่งทารกยิ่งกำลังสร้างอวัยวะสร้างแขนสร้างขา ตา สมอง เน้นสมองซึ่งอ่อนไหวต่อการขาดแคลนมาก
ถ้าการส่งกำลังบำรุงขาดแคลน การสร้างการพัฒนาอวัยวะต่างๆ อาจจะสะดุดผลที่ตามมา คือ
ความบกพร่องของอวัยวะที่กำลังสร้างต่างๆ อาจจะเกิดขึ้นส่งผลให้อาจจะเกิดความผิดปกติในตัวทารก
อาจจะมากหรือน้อยก็ขึ้นกับระยะของการตั้งครรภ์
แต่ที่น่าวิตกกังวลคือ ระดับความฉลาดของสมองซึ่งมองไม่เห็นแต่แสดงออกในระยะต่อมาได้
อาจจะในอนาคตประเทศไทยเราอาจจะมีเด็กที่ฝรั่งเรียกว่า Sell Cigarette Boy คือมีแต่เด็กที่ขายบุหรี่
คือทำอะไรไม่ได้มากกว่านั้นเพราะระดับความฉลาดไม่พอที่จะร่ำเรียนได้สูงขึ้นไปได้
ซึ่งถ้าการปิดกั้นถนนเกิดขึ้นทุกครั้งที่มีม๊อบอนาคตประเทศไทยก็น่าวิตก
การตกเลือดก่อนคลอดแม้รุนแรงแต่ถ้าเทียบกับการตกเลือดหลังคลอดแล้ว อย่างหลัวน่ากลัวกว่า
จากสถิติทางสาธารณสุขสาเหตุการเสียชีวิตในสตรีคลอดบุตร สาเหตุที่นำมาคือ การตกเลือดหลังคลอด
หลังคลอดที่กล่าวนี้ทางการแพทย์หมายถึงระยะเวลา 6 สัปดาห์หลังคลอดชาวบ้านเรียกว่า
ระยะอยู่ไฟเป็นระยะมดลูกเข้าอู่
การมีระดูหรือมีเมนส์ก็เป็นการเสียเลือดตกเลือดแต่เป็นไปตามธรรมชาติ เกิดขึ้นในขณะไม่ตั้งครรภ์
ซึ่งผนังมดลูกที่จะทำได้เสียเลือดมีพื้นที่ไม่มากเพราะขนาดมดลูกไม่ตั้งครรภ์โดยเฉลี่ยมีขนาดเพียง 1x2x3 นิ้ว
คือขนาดหนา 1 นิ้ว กว้าง 2 นิ้ว และยาว 3 นิ้ว แต่เมื่อตั้งครรภ์เต็มที่ขนาดจะขยายเป็นหลายร้อยเท่า
จากปกติทำให้มีพื้นที่ๆ จะก่อให้เกิดการเสียเลือดมีมากหลายร้อยเท่า ถ้ากลไกการหยุดการเสียเลือดเสียไป
เลือดออกเต็มพื้นที่ของมดลูกเพียงไม่กี่นาทีอาจจะเสียเป็นลิตรได้
นั่นเป็นสาเหตุจากโพรงมดลูกที่ค่อนข้างเฉียบพลันและน่ากลัว ที่พบได้จากสาเหตุของการฉีกขาด
ของช่องทางคลอด ปัจจุบันพบน้อยลงเพราะสาเหตุมักจะเกิดในการตั้งครรภ์หลายๆ ครั้งคือพวกลูกมาก
ในพวกเกษตรกรเนื่องจากชาวเกษตรกรต้องการแรงงานในครอบครัวก็มักจะมีบุตรหลายคนไม่คุมกำเนิด
ท้องจนแทบจะเรียกว่าไม่เคยท้องว่างก็เคยพบช่องทางคลอดหลวม แต่เนื่องจากทำงานกลางแจ้งตลอด
ร่างกายเลยแข็งแรง เรียกได้ว่า แข็งแรงทั้งร่างกายยกเว้นมดลูกและช่องทางคลอด ร่างกายที่แข็งแรง
เลยทำให้ตั้งครรภ์ง่ายพอท้องก็ทำงานไม่หยิบโหย่งสำรวยเหมือนคนเมือง
พอท้องแก่ได้เวลาคลอดแรงเบ่งที่ดีเพราะกล้ามเนื้อและร่างกายแข็งแรงช่องคลอดที่ไม่กระชับ
ทำให้การคลอดเกิดอย่างรวดเร็ว ทารกออกมาจากมดลูกราวกับ ชู้ตลูกบาสฯ ทำให้เกิดการฉีกขาด
ของช่องทางคลอดโดยเฉพาะปากมดลูกและช่องคลอดทำให้มีการตกเลือดเกิดขึ้น แต่มักจะไม่รุนแรง
เท่าจากสาเหตุการตกเลือดจากมดลูกเป็นสาเหตุ แต่ก็อันตรายถ้าแก้ไม่ทันคือมาโรงพยาบาลไม่ทัน
เมื่อไม่กี่เดือนหญิงชาวสวนแถวปทุมธานีนี่เองถูกนำส่งโรงพยาบาลในเวลาหลังเที่ยงคืน
ด้วยตกเลือดหลังคลอด คลอดเมื่อ 2 ชั่วโมงที่ผ่านมาออกแบบสายน้ำไหลรินจนเปียกผ้านุ่ง
เนื่องจากเป็นการคลอดที่รวดเร็วมาคลอดโรงพยาบาลไม่ทันจนคนไข้หน้าซีดเริ่มไม่รู้สึกตัว
ญาติได้รีบนำขึ้นรถมาส่งโรงพยาบาลโชคดีที่เป็นเวลากลางคืนช่วงดึกการจราจรไม่ติดขัด
เมื่อแรกรับเธอมีสภาพที่อยู่ในสภาวะช็อค ความดันต่ำมาก หัวใจเต้นเร็วจนอาจจะหยุดเต้นได้
แพทย์ที่ห้องฉุกเฉินรวมทั้งสูติแพทย์ต้องรีบให้การรักษาเร่งควบเพื่อให้มีเลือดไหลเวียนให้เพียงพอ
แล้วจึงนำเข้าห้องผ่าตัดเย็บซ่อมปากมดลูก ซึ่งฉีกขาดเพียงเล็กน้อยแต่เผอิญเป็นตำแหน่งที่มีเส้นเลือดใหญ่ผ่าน
เธอออกจากโรงพยาบาลหลังอยู่เพียง 2 วัน แต่กำลังติดตามดูผลแทรกซ้อนทางสมอง
เพราะการเสียเลือดอย่างเฉียบพลันในคนหลังคลอดอาจจะทำให้ต่อมใต้สมองเสื่อมได้
ซึ่งเจ้าต่อมนี้เป็นประหนึ่งกล่องดวงใจของระบบต่อมฮอร์โมนในร่างกายเลยทีเดียว
ถ้ากระทบกระเทือนอาจจะทำให้ไม่มีน้ำนม ไม่มีธัยรอยด์ฮอร์โมนเป็นโรคเบาหวาน ไม่มีระดู ฯลฯ
ซึ่งต้องตามแก้ไขกับทุกระบบให้ทันท่วงที ซึ่งถ้ารายนี้เป็นการตกเลือดจากมดลูกเป็นสาเหตุสถานการณ์
อาจจะเปลี่ยนไปอาจจะกลายเป็นภาระของเฮียปอ (เต็กตึ้ง) หรือคุณร่วม (กตัญญู) ไป
จะเห็นว่าปัจจัยทางการจราจรเป็นปัจจัยหรือตัวแปรที่สำคัญไม่น้อยกว่าสถานพยาบาล
รัฐจึงได้พยายามให้มีการฝากครรภ์การคลอดเกิดกับประชากรเกิดกับทุกคน ซึ่งสถานะภาพปัจจุบันดีขึ้นมาก
ในทศวรรษที่ผ่านมา แต่ปัจจุบันอุบัติการการไม่ฝากครรภ์กลับเพิ่มขึ้นเพราะมีแรงงานต่างชาติ
เข้ามาในประเทศมากขึ้น และหญิงเหล่านี้ไม่มากฝากครรภ์ทำให้เมื่อมาคลอดอุบัติการของโรคแทรกซ้อน
จึงเพิ่มขึ้นน่าเป็นห่วง
เมื่อสัปดาห์ที่ผ่านมาเช่นกันหญิงต่างชาติไม่สามารถพูดไทยได้ถูกนำส่งโรงพยาบาลแห่งหนึ่ง
ในต่างจังหวัดไม่ไกลจากเมืองหลวง เพราะเจ็บครรภ์คลอดโดยนายจ้างเธอไม่ได้ฝากครรภ์มาก่อนเลย
เนื่องจากกลัวถูกจับอายุเพียง 28 ปี มีบุตรมาแล้ว 2 คน การซักประวัติซึ่งสำคัญมากในทางการแพทย์
โดยเฉพาะสูติแพทย์เพราะประวัติการคลอดก่อนๆ จะช่วยบอกหรือคาดการณ์ได้อย่างถูกต้อง
ไม่สามารถทำได้เพราะเธอพูดไทยไม่ได้ล่ามก็ไม่เข้าใจถ่องแท้ การตรวจร่างกายก็ทำได้ระดับหนึ่ง
ต้องทำการตรวจแล็บโลหิต ใหม่หมด
ยังไม่ทันที่จะได้ผลเธอก็คลอดพร้อมกับเกิดการตกเลือดขณะที่ยังอยู่ในระยะเฝ้าระวังหลังคลอดอย่างปัจจุบัน
เธอภายใต้การดูแลตลอดเวลา เธอเริ่มเขียว แน่นหน้าอกทั้งที่การแก้ไขได้เริ่มดำเนินอย่างเต็มขั้นตอน
ทั้งการให้เลือดทดแทน การให้ยา เธอเริ่มเขียวมากขึ้น และกระสับกระส่าย การให้การช่วยเหลือด้านการหายใจ
และหัวใจเต็มทีแต่ก็ไม่สามารถที่จะแก้ไขได้ เพราะหัวใจล้มเหลวเสียก่อน
จากการตรวจเนื้อปอดซึ่งแพทย์ได้ให้การวินิจฉัยไว้ก่อนว่าเป็นสภาวะน้ำคร่ำแพร่กระจาย
เข้ากระแสโลหิตเป็นการยืนยันการวินิจฉัยสภาวะนี้คือ น้ำคร่ำเป็นพิษ เป็นสภาวะที่หมอสูติทุกคนกลัวมากๆ
เพราะโอกาสรอดชีวิตต่ำมากหรือเรียกได้ว่า เกือบไม่มีทางแก้ไขช่วงชีวิตได้เพราะการเปลี่ยนแปร
ทางพยาธิสภาพเร็วมาก
น้ำคร่ำซึ่งเป็นทุกสิ่งทุกอย่างของทารกในครรภ์เป็นเกราะกันภัยหรือเป็นแอร์แบคอย่างวิเศษ
เป็นส้วมให้ทารกถ่ายทุกข์ เป็นแหล่งสารอาหาร เป็นบอดี้โลชั่นให้ร่างกายผิวพรรณคงสภาพ
แต่เมื่อหลุดลอยเข้าสู่กระแสโลหิตแม่กลับตรงกันข้าม เป็นมหันตภัยไปทำให้การแข็งตัวของเลือดเสียไป
เลือดที่จะแข็งตัวอุดเส้นเลือดในโพรงมดลูกไม่สามารถปิดได้ทำให้เลือดไหลออกทุกทิศทุกทาง
และตัวน้ำคร่ำก็มีพิษทำให้กล้ามเนื้อมดลูกไม่ทำงาน กล้ามเนื้อมดลูกที่จะหดตัวเมื่อรกคลอด
เพื่อทำให้เส้นเลือดตีบตันก็ไม่ทำงาน สารต่างๆ ในน้ำคร่ำเช่นไขตัวทารก เศษผม และสารละลายต่างๆ
ก็จะไปอุดเส้นเลือดฝอยที่ปอดและหัวใจ ทำให้การทำงานของปอดและหัวใจล้มเหลว ทุกอย่างประดัง
เกิดในเวลาวินาทียากที่จะช่วยชีวิตได้สำเร็จแต่แพทย์ก็จะต้องพยายามแก้ไข
ในที่สุดลูกน้อยก็กำพร้าแม่ ความโศกสลดไม่ได้เกิดเฉพาะครอบครัวหญิงต่างชาติเท่านั้น
แต่เกิดกับแพทย์และเจ้าหน้าที่ทุกคนที่เกี่ยวพันในทีมงาน แม้เธอจะไม่ใช่ภูมิบุตรของแผ่นดินนี้ก็ตาม
เพราะในมือของหมอมีแต่คำว่ามนุษย์ไม่มีเชื้อชาติไม่มีการเมือง
การตกเลือดที่กล่าวมาแม้พบไม่บ่อยแต่แพทย์ทุกคนก็มีจิตสำนึกระแวดระวังสภาวะนี้เสมอ
พูดได้ว่ากลัวเพราะไม่มีเครื่องบอกเหตุล่วงหน้าใดๆ เลย และเมื่เกิดขึ้นแล้วมักจะก่อปัญหากับญาติเสมอ
เพราะญาติไม่ทราบถึงข้อแท้จริงและมักจะไม่ยมอรับ เพราะขาดการให้ข้อมูลมาก่อนจึงทำให้เกิดปัญหา
ฟ้องร้องเกิดขึ้นดังในอดีต
สังคมไทยเราที่เชื่อว่าคนท้องคนตั้งครรภ์ควรรับรู้แต่เรื่องดีๆ เพื่อความเป็นสิริมงคล การเอารูปดารา
รูปภาพสวยๆ งามๆ มาติดในห้องมันก็ด้วยเหตุนี้ การห้ามคนท้องไปงานอัปมงคลก็เช่นกัน
ทำให้ขบวนการในการปรึกษาแนะนำในหญิงตั้งครรภ์จึงมีสภาวะที่ผิดปกติรุนแรงที่อาจจะเกิดขึ้น
เพื่อให้ความรู้แก่สตรีตั้งครรภ์และญาติคงจะถึงเวลาที่จะต้องเปลี่ยนแปลงพัฒนาการให้ความรู้ความเข้าใจ
ในด้านลบแก่ผู้เกี่ยวข้องด้วย
การตกเลือดจากการไม่หดรัดตัวของมดลูกเป็นสาเหตุของการตกเลือดหลังคลอดที่เกิดเฉียบพลัน
พบบ่อยในกลุ่มที่การคลอดยืดเยื้อคือใช้เวลาในการคลอดนานทำให้กล้ามเนื้อมดลูกเครียดและคราก
หรือในสภาวะที่ร่างกายแม่อ่อนล้ามากจากการเตรียมสภาพไม่ดีพอหรือสุขภาพของแม่ไม่ดีการคลอดที่เนิ่นนาน
และที่พบในรายที่มดลูกอึดจนล้าเป็นเวลานานๆ เช่น ครรภ์แฝด แฝดน้ำ หรือทารกที่ตัวใหญ่มากเรียกกันว่า
ลูกช้าง
ที่เป็นเส้นผมบังภูเขาคือ สภาวะกระเพาะปัสสาวะคั่งค้าง น้ำปัสสาวะเป็นหญ้าปากคอกที่แพทย์ต้องคิดเสมอ
ดังนั้นหลังคลอดจึงต้องมีการสวนหรือให้คนคลอดได้ถ่ายปัสสาวะให้แน่ใจว่าไม่มีกระเพาะปัสสาวะโป่งค้าง
น้ำปัสสาวะซึ่งจะไปขัดขวางการบีบตัวของมดลูก แม้แพทย์จะให้ยากระตุ้นให้มดลูกบีบตัว
สภาวะมดลูกคลายตัวก็อาจจะเกิดได้จึงต้องมีการเฝ้าระวังในระยะหลังคลอดหลายชั่วโมง
โดยให้คนไข้อยู่เฝ้าดูในห้องคลอดมีการตรวจเช็คเป็นระยะ
และขณะเดียวกันก็จะแนะนำให้ผู้เป็นแม่คลึงมดลูกเพื่อช่วยเร่งการหดรัดตัวของมดลูกด้วย
ด้วยมาตรการเช่นนี้ก็ยังอาจจะเกิดการคลายตัวเฉียบพลันทันทีเกิดขึ้นได้ ซึ่งแพทย์พร้อมที่จะแก้ไขทันที
ดังนั้นในห้องคลอดจึงต้องมีเครื่องมือกู้ชีพพร้อมอยู่แล้ว ดังนั้นในส่วนของห้องคลอดจึงต้องสร้างให้มีที่พัก
มีห้องน้ำ ห้องส้วม ห้องอาหาร ของแพทย์และพยาบาล ให้สามารถจะอยู่ปฏิบัติงานได้ข้ามวันข้ามคืน
และหมอสูติมักจะมีประสาทหูดีพร้อมที่จะได้ยินเสียงตามแม้อยู่ในห้องธุระส่วนตัว
เมื่อเกิดสภาวะฉุกเฉินและที่สำคัญมักจะเป็นโรคท้องผูกเสียด้วย
น.พ.วีระ สุรเศรณีวงศ์
|
