อ.กิติกร มีทรัพย์
คุณๆ ครับ เรื่องราวเหล่านี้คุณคงเคยเห็นหรือแม้กระทั่งเป็นเองแน่ๆ เช่น นั่งอ่านหนังสืออยู่ขณะเดียวกัน
ก็ถอนผมของตัวเองไปด้วยทีละเส้นๆ ประเดี๋ยวหนึ่งได้เส้นผมเป็นกองต้องเก็บไปทิ้งและเกิดเสียดายว่า
ผมจะหมดหัวหรือกุดแหว่งไปไม่สวย เจ็บใจและตั้งใจว่าจะไม่ถอนผมตนเองเช่นนั้นอีก แต่ไม่อาจทำได้
พอเริ่มอ่านหนังสือทีไรก็เผลอถอนผมอีก แบบห้ามไม่หยุดฉุดไม่อยู่ หรือน็อน-สต็อป ทุกทีไป
เสียดายและเสียใจกับนิสัยไม่ดีของตนเอง
บางคนมาอีกแบบ กัดเล็บตนเองเสมองจนเล็บกุด และบางคนก็คอยแต่เกาแคะแกะตามตัวมือและแขน
มีนักธุรกิจคนหนึ่งเวลาคุยกับหุ้นส่วนหรือลูกค้า มักจะเกาบริเวณเป้ากางเกงไม่ได้หยุด แน่นอนครับว่าเสียบุคลิกมาก
แต่มันหยุดไม่ได้ มันต้องเกา เกาทั้งๆ ที่ไม่คันอะไรเลย เจ้าตัววุ่นวายใจมาก
การถอนผม กัดเล็บ เกาตามตัวแขนขา และตามเป้า เหล่านี้มักมาจากใจที่ไม่สบายมานานจากอดีต
อาจถูกตำหนิติเตียนรุนแรง และการถอนผมคือบทลงโทษตนเอง อาจเพราะความคับแค้นผู้อื่น (เช่น แม่ของตนเอง)
นานมาแล้ว แต่ตอบโต้ไม่ได้ อารมณ์โกรธอาจย้อนกลับ หันมากัดเล็บตนเอง พวกชอบแกะเกาตามร่างกาย
ก็มักมีนัยไปในทางถูกตำหนิติเตียน หรือถูกจ้ำจี้จ้ำไชอยู่เสมอเช่นเดียวกัน
พฤติกรรมอันไม่สวยไม่งามนี้เริ่มจากความไม่สบายใจเป็นสำคัญครับ แม้ในเวลาต่อมาใจจะสบายดีแล้ว
แต่ก็ยังมีกิริยาเช่นนั้นอยู่ ก็เพราะเกิดเป็นนิสัยเสียแล้ว ที่ฝรั่งเขาเรียกว่า habit นั่นเอง นิสัยเหล่านั้นไม่ดีก็ต้องแก้นิสัย
ส่วนใจไม่สบายก็ต้องแก้ที่ใจเป็นสำคัญ ซึ่งไม่ยุ่งยากอะไรนัก
ยังมีการกระทำอะไรๆ ที่แย่กว่านั้นอีกแยะ กล่าวคือ คนบางคนชอบคิดเรื่องใดเรื่องหนึ่งวนเวียน
ซ้ำซาก แม้เจ้าตัวจะรู้ว่าไร้เหตุผลหรือน่าขบขัน แต่ก็ไม่อาจหยุดคิดเรื่องนั้นๆ ได้ด้วยแม้รู้ว่าไม่ดี
และอยากจะหยุดคิดเช่นนั้น
ที่พบบ่อยๆ ก็คือ เขาคิดทำซ้ำซากเกี่ยวกับเรื่องความรุนแรง ก้าวร้าว (ต่อใครสักคน ตั้งแต่ด่าทอให้เจ็บปวด
ตำหนิให้อับอาย จนถึงลงไม้ลงมือให้เลือดตกยางออก) เรื่องเพศ เรื่องลามกอนาจารแม้กับเรื่องพิธีรีตอง
ทางศาสนาซึ่งฟังดูดี แต่ไม่ดีเพราะมากเกินไป และเว่อร์มากๆ จนดูประหลาดและน่ารำคาญมาก
บางคนในสมองมีแต่เรื่องลามกหยาบคาย คิดตกแต่งคำหยาบอยู่ไม่ขาด สมองอัดแน่นอยู่แต่เรื่องเหล่านี้
รู้ตัวว่าคิดเลวร้ายไม่ดี แต่เลิกคิดตรงนี้ไม่ได้
บางคนล้างมือวันละหลายครั้ง คิดซ้ำซากว่าไม่สะอาด หรือบางคนก็ใส่กลอนถอดกลอนประตูอยู่เนืองๆ
หรือไม่ก็กลับไปกลับมาเพื่อดูว่าล็อกประตูรถ หรือปิดประตูบ้านแล้วหรือยัง ครั้งสองครั้งท่านว่าธรรมดา
แต่นี้บ่ยอมากเข้าเขตซ้ำซาก ทั้งกลางวันกลางคืนอีกด้วย
เมื่อคิดแล้วคิดอีกว่าตนไม่สะอาด ผู้หญิงบางคนจึงอาบน้ำบ่อยวันละหลายครั้ง ครั้งละหลายชั่วโมง
น่าเบื่อแท้ๆ แต่หยุดไม่ได้
บางคนพิธีรีตองมากเหลือเกิน มีข้อแม้ ข้อห้ามเยอะไปหมด ชามก๋วยเตี๋ยวปากบิ่นก็ไม่ได้
ไม่กล้าเหยียบกิ่งไม้หัก ไม่ดื่มน้ำจากแก้วร้าว ไม่แต่งผมวันพุธ ไม่กล้ามแม้จะเหยียบรอยแตกบนพื้นถนน
บางคนมีแรงผลักดันให้อยากขโมยของผู้อื่นร่ำไป ทั้งๆ ที่ตนเองก็มีอยู่สมบูรณ์ดี ฝรั่งเขาเรียกว่า
เคลปโตมาเนีย (kleptomania) ชอบเล่นแผลงๆ เช่น ชอบจุดๆ ไฟเผาที่เรียกว่า ไพโรมาเนีย (piromania)
คนที่ชอบกินจนอ้วน กินแล้วกินอีก ก็อยู่ในข่ายไม่สบายใจมากๆ มาก่อน โกรธเคือง คับแค้นใจ
การกิน (กัด ดูด กลืน) ช่วยคลายแค้นได้ดีอย่างหนึ่ง แม้ชีวิตในเวลาต่อมาจะสบายใจดี แต่ก็ยังนิยมกินสาหัสอยู่
เพราะเกิดนิสัยการกินเข้าแทนที่เสียแล้ว
เราคงเคยพบคนที่ถูกเรียกว่าเถรตรง เจ้าระเบียบ จอมพิถีพิถัน เคร่งครัด มุ่งมั่น แน่วแน่ หัวชนฝา
ยอมหักไม่ยอมงอ แสนรอบคอบ แสนตรงต่อเวลา ถ้าเป็นผู้หญิงเธอมักถูกเรียกว่า "คุณหญิงละเอียด"
ซึ่งทั้งน่ารักและน่าเบื่อครบถ้วน เหล่านี้คือ ผู้คิด-ทำซ้ำซากนี่เอง
ที่ยกตัวอย่างมาล้วนแต่เว่อร์ทั้งนั้นแต่ก็เป็นเรื่องจริงของการคิด-ทำซ้ำซากซึ่งเป็นรุ่นพี่
หรือแฟมิลี่เดียวกับแกะเกา กัดเล็บ และถอนผมที่กล่าวไว้ข้างต้นนั่นเอง
แล้วจะแก้ไขอย่างไรดีให้มีพฤติกรรมกลับเป็นปกติ จริงๆ แล้วการคิด-ทำซ้ำซากในองศาที่สวย เช่น
เกินธรรมดานิดๆ แต่ไม่เกินไปก็มักเป็นที่ต้องการในงานละเอียด ตรวจสอบ สืบเสาะ สอดแนม
งานที่ลึกลับประณีตต่างๆ ต้องการคนเช่นนี้ เพราะพวกเขามักมีดวงตาที่สาม (the third eye) เสมอ
มองเห็นในสิ่งที่ใครๆ ไม่เห็น แต่พวกคิด-ทำซ้ำซากเกือบทั้งหมดมีปัญหาทางจิตใจ
ไม่เห็นแต่พวกคิด-ทำซ้ำซากเกือบทั้งหมดมีปัญหาทางจิตใจ
ซึ่งการบำบัดเยียวยาก็ทำได้หลายอย่าง เช่น
จิตบำบัด ทั้งแบบคลาสสิก (แนวจิตวิเคราะห์) และแบบประคับประคอง ซึ่งจะทำให้เขารู้ตัวและมีกำลังใจ (will)
ที่จะหยุดยั้งการคิด-ทำที่ไม่งดงามนั้นได้
พฤติกรรมบำบัด ก็ช่วยคลายปมใจ ละลายพฤติกรรมหรือนิสัยเก่าๆ ได้ดีพอสมควร
การบำบัดที่เชื่อว่าช่วยได้มาก คือการบำบัดที่มุ่งเปลี่ยนแปลงความคิดเดิมๆ เป็นความคิดใหม่
นัยว่าคิดผิดก็คิดใหม่ (เสียให้ถูก) หรือคิดผิดก็เปลี่ยนให้ถูกได้ ฯลฯ
สวนวิธีง่ายๆ ก็ทำได้ คือทำดีให้รางวัลและทำไม่ดีถูกลงโทษถอนผมน้อยลงเท่าไร
ก็ให้รางวัลตนเองมากเท่านั้นถ้ายังคงถอนผมอยู่จะไม่ (ให้ตนเอง) อ่านหนังสือ หรือไม่ให้อ่านในท่าที่สบาย
เช่น ใช้มือทั้งสองข้างจับสิ่งของปากกาหรือดินสอไว้แทน หรือผูกติดกับพนักเก้าอี้ตลอดการอ่านนั้น ฯลฯ
หากมีความเศร้าเกิดร่วมกับพฤติกรรมนี้ แพทย์หรือจิตแพทย์มักใช้ยาลดความวิตกกังวล ซึ่งช่วยคลายใจได้บ้าง
แต่ตอนนี้ยังไม่มียาช่วยแก้อาการคิด-ทำซ้ำซาก คุณๆ ที่ตกที่นั่งลองทบทวนดีๆ ว่า
การคิด-ทำซ้ำๆ ของเรานั้นเป็นเพราะใจไม่สบายหรือเพราะนิสัยไม่ดีถ้าแน่ใจว่าเป็นสิ่งใดก็ให้มุ่งแก้ไข
ไปทีเหตุเป็นสำคัญมันก็จะค่อยๆคลี่คลายดีขึ้นเรื่อยๆ ทีละเล็กละน้อย ต้องไม่ใจร้อน
เพราะกว่ามันจะเกิดมาเป็นกิริยาที่น่าชังนั้นก็ใช้เวลานานทีเดียวครับ
|
