นพ.อมรชัย หาญผดุงธรรมะ
เมื่อเอ่ยถึงแผลเราส่วนใหญ่จะนึกถึงบาดแผลของผิวหนัง อาจกว้างหรือแคบ
ลึกหรือตื้น และมีเลือดไหล
แผลนั้นอาจเกิดจากมีดบาด เหล็กบาด หรือแก้วบาด เป็นต้น หรืออาจเป็นแผลจากถูกลวดตำ
จากการเดินไปเหยียบตะปูไปเตะไม้เสียบลูกชิ้น ฯลฯ
แผลประเภทหลังนี้จะไม่ใหญ่นัก แต่อาจจะลึกถ้าตำแรงหรือเหยียบลงไปเต็มที่
ยังมีแผลอีกชนิดหนึ่งที่อาจเกิดจากถูกชนหรือกระแทกกับของไม่มีคม เกิดรอยบวม เขียวขึ้นมา
โดยไม่มีเลือดไหลออกมาภายนอกให้เห็น
ดังนั้นเราอาจจัดกลุ่มของแผลต่างๆ ออกเป็น 2 กลุ่มคือ
1. แผลเปิด หมายถึงแผลที่มีการฉีกขาดของผิวหนัง เป็นแผลที่เราส่วนใหญ่
คุ้นเคยรู้จักกันดีดังกล่าวข้างต้น เกิดจากสิ่งภายนอกมาทำให้เกิดแผล
แต่แผลเปิดนี่ยังอาจเกิดจากการทิ่มแทงจากภายในก็ได้นะ เช่น
กระดูกหักแล้วปลายกระดูกแทงทะลุผิวหนังออกมา
2. แผลปิด หมายถึงการบาดเจ็บภายใน หรือในเนื้อเยื่อที่ไม่มีรอยฉีกขาดของผิวหนัง
ภายนอกติดต่อกับบริเวณที่บาดเจ็บ
แผลปิดมักเกิดจากการกระแทกโดยของไม่มีคม บางทีแม้ผิวหนังไม่เป็นแผลเลยแต่เนื้อเยื่อ
หรืออวัยวะภายในอาจช้ำหรือฉีกขาดรุนแรงก็ได้
แผลปิดอาจเป็นแค่รอยเขียวธรรมดาที่ผิวหนังถ้ากระทบกระแทกไม่รุนแรง
|
แผลถลอก เป็นแผลที่เกิดจากการถูหรือขีดข่วน ทำให้ชั้นนอกของผิวหนังบาดเจ็บ
โดยผิวหนังชั้นในไม่
|
ทะลุหรือฉีกขาด อาจไม่มีเลือดออกให้เห็น หรือมีเลือดซิบๆ ออกมาจากเส้นเลือดฝอยของผิวหนัง
ต้องดูแลอย่าให้แผลเปื้อนสกปรก บางทีแผลแบบนี้ปวดแสบมากๆ ได้ทั้งๆ ที่ดูว่าเป็นแผลไม่ใหญ่โตอะไร
|
แผลบาด เป็นแผลขอบเรียบเกิดจากของมีคมบาด เช่น มีด มีดโกน หรือคัตเตอร์
ถ้าแผลลึกอาจโดนเส้น
|
เลือดใหญ่หรือเส้นประสาทหรือกล้ามเนื้อ แผลที่ยาวและลึกอาจมีเลือดออกมาก
และห้ามเลือดยาก แต่ถ้าออกแรงกด บนผ้าปิดแผลให้แรงพอก็มักทำให้เลือดหยุดได้
|
แผลฉีกขาด เป็นแผลที่มีขอบกระรุ่งกระริ่งหรือขอบไม่เรียบ เกิดจากถูกเกี่ยวและดึง
จนเนื้อฉีกขาด
|
หรือถูกของมีคมแต่ขอบไม่เรียบบาด เช่น เศษแก้วหรือเศษโลหะ
บางทีแผลแบบนี้อาจเกิดจากถูกตีหรือกระแทกโดยวัตถุไม่มีคมก็ได้ ขอบแผลอาจปิดกลับลงมา
ทำให้ไม่เห็นส่วนลึกของแผล อย่าดึงขอบแผลให้เปิดออก เพื่อจะดูแผลนะครับ บางทีมีเส้นเลือดฉีกขาด
ทำให้เลือดออกได้มากๆ
บางครั้งแผลแบบนี้เลือดออกไม่มากเพราะแรงดึงไปยึดปลายเส้นเลือดให้ม้วนพับกลับ
ช่วยให้เลือดแข็งเร็ว ห้ามเลือดไปในตัว
|
แผลทิ่มตำ เกิดจากวัสดุตำทะลุผ่านผิวหนังลงไป เช่น ถูกตะปูตำ
ถูกเหล็กแหมหรือมีดแทงถูกสะเก็ด
|
เหล็กวิ่งมาชน รวมถึงถูกยิงด้วยครับ ถ้าตำไม่ลึกก็มักเลือดออกไม่มาก ยกเว้นถูกเส้นเลือด
บางทีเลือดตกในอาจรุนแรง
แผลทิ่มตำอาจแบ่งย่อยออกเป็น แผลทิ่มตำไม่ทะลุและแผลตำทะลุ คือมีแผลตรงทางเข้า
และอีกแผลตรงที่ตำทะลุออกมาสู่ภายนอก แผลตำทะลุบางทีแผลทางออกมีความรุนแรงกว่าแผลเข้าครับ
เช่น แผลกระสุนปืน
|
แผลเหวอะ ลักษณะของแผลชนิดนี้คือ แผลที่ผิวหนังและเนื้อข้างใต้แบะ
หรือแยกออกมาเป็นชิ้นจาก
|
ร่างกายอาจติดอยู่บางส่วนหรือขาดหลุดออกไปเลยก็ได้ เช่น หูขาด จมูกขาด
|
แผลแขนขาตัดขาด หมายถึงแผลที่นิ้วมือ นิ้วเท้า มือ เท้า แขน หรือขา
ถูกตัดขาดออกจากร่างกาย
|
อาจเห็นขอบแผลขรุขระหรือกระดูกโผล่ เลือดอาจออกมาก แต่อาจออกน้อยก็ได้
เพราะเส้นเลือดที่ขาดอาจหดกลับและม้วนพับหยุดการไหลของเลือดได้
|
แผลบดทับ แผลชนิดนี้อาจเกิดจากมือหรือเท้าถูกหนีบหรืออัดอยู่ระหว่างของแข็ง
เช่น ชิ้นส่วนของเครื่อง
|
จักรกระดูกมักจะแตก และอาจตำทะลุผิวหนังออกมา
ถ้าถูกกดทับบริเวณท้องหรือทรวงอก อวัยวะภายในอาจได้รับความบอบช้ำรุนแรง ไส้อาจแตก
กระดูกซี่โครงอาจหักไปตำปอดหรือตับ เป็นต้น เลือดอาจออกมากทั้งภายนอกและภายใน
บางทีเลือดที่ตกในรุนแรงกว่าเลือดที่เห็นออกมาภายนอกครับ
|
แผลปิด |
แผลปิดที่พบบ่อยคือ แผลปิดประเภทช้ำบวม หรือเขียว
การปฐมพยาบาลส่วนของแผลมักไม่ต้องทำอะไรมาก สิ่งที่ต้องเอาใจใส่คือโอกาสของการบาดเจ็บ
หรือเลือดตกในจากอวัยวะภายในครับ
รอยช้ำแถวชาวโครงอาจมีการบาดเจ็บของซี่โครงหรือปอดหรือตับหรือม้าม
รอยช้ำบริเวณเอวด้านหลังอาจมีการบาดเจ็บของไต
รอยช้ำแดง แขน ขา อาจมีกระดูกหักหรือเดาะ
รอยช้ำแดงศีรษะหรือคอต้องระวังการบาดเจ็บของกระดูกสันหลังบริเวณคอ
ควรดูว่ามีเลือดออกจากปาก จมูก หรือหู หรือเปล่า ไอมีเลือดออกมาไหม อาเจียนมีเลือดแดงหรือดำๆ
ออกมาหรือไม่
อาการที่กล่าวมาข้างต้นนี้แสดงถึงการบาดเจ็บต่ออวัยวะภายในซึ่งสำคัญกว่าการบาดเจ็บที่เห็นภายนอกมาก
ต้องรีบนำส่งโรงพยาบาลโดยเร็วที่สุด
|
แผลเปิด |
แผลเปิดเป็นแผลที่ต้องการการปฐมพยาบาลแผล ก่อนอื่นเรามารู้จักวัสดุอุปกรณ์สำคัญ
ที่จะใช้กับแผลกันหน่อยครับ
- ผ้าปิดแผล หมายถึงวัสดุที่ใช้ปิดลงบนแผลโดยตรง เพื่อห้ามเลือดและป้องกันสิ่งสกปรกเข้าแผล
ที่เรารู้จักกันดีก็คือ ผ้าก็อซครับ มีขนาดเล็กใหญ่ต่างๆ กัน คุณสมบัติที่สำคัญคือต้องสะอาด ปราศจากเชื้อโรค
หากหาไม่ได้ขอแนะนำว่าพอจะใช้ผ้าอนามัยของสตรีแทนได้ครับ แก้ขัดไปก่อน มีความสะอาดมากทีเดียว
แต่อย่าเอาด้านแถบกาวปิดลงบนแผลครับ
- ผ้าพันแผล หมายถึง วัสดุที่ใช้ยึดจับ หรือรัดตรึงให้ผ้าปิดแผลอยู่กับที่ ที่รู้จักกันดีก็คือ
พลาสเตอร์หรือเทปกาว ผ้าก็อซม้วน หรือผ้ายืดม้วน หรือผ้าสามเหลี่ยม
- ผ้าพลาสเตอร์ปิดแผลชิ้นเล็กๆ ที่มีขายทั่วไปนั้นเป็นทั้งผ้าปิดแผลและผ้าพันแผล
รวมอยู่ด้วยกันครับเพื่อให้ใช้สะดวก ผ้าพันแผลไม่จำเป็นต้องทำให้ปราศจากเชื้อ
แค่สะอาดก็พอเพราะไม่ได้สัมผัสกับแผล
หลักการทั่วไปในการพันแผล คือ
1. อย่าพันจนแน่นเกินไป เอาแต่พอเหมาะให้ยึดผ้าปิดแผลอยู่กับที่ได้ พันแน่นจะทำให้เลือด
ไปเลี้ยงส่วนปลายไม่สะดวก หรือไม่ได้
2. อย่าพันหลวมเกินไป เพราะจะยึดผ้าปิดแผลไม่อยู่ ทำให้ผ้าปิดแผลเลื่อนหลุดจากแผล
3. อย่าปล่อยชายผ้าพันแผลห้อยรุ่งริ่ง เพราะอาจไปเกี่ยวติดกับสิ่งของอื่นเวลาเคลื่อนไหว
4. อย่าพันจนมิดปลายนิ้วนี่ก็สำคัญ เวลาพันแผลแถวมือหรือเท้าพันให้เหลือปลายนิ้วไว้ดูสีของผิวหนัง
ซึ่งแสดงถึงการไหลเวียนของเลือด ถ้าผิวหนังปลายนิ้วเขียวคล้ำหรือเย็นแสดงว่าพันแน่นเกินไป
ต้องรีบคลายออกครับ กรณีถูกไฟลวกปลายนิ้วด้วย ก็คงต้องพันคลุมมิดหมดไม่ควรปล่อยเหลือไว้
5. พันคลุมขอบของผ้าปิดแผลทุกด้าน เพื่อป้องกันสิ่งสกปรกแทรกเข้าไปในแผล
ฝากไว้อีกนิดครับ ในที่เกิดเหตุอย่าเสียเวลาเอาเศษสิ่งของออกจากแผลจนหมด ไม่ต้องล้างแผล
หยิบวัสดุแปลกปลอมชิ้นใหญ่ๆ ออกก็พอ การล้างแผลอย่างเหมาะสมให้เป็นหน้าที่ของแพทย์ครับ
ถ้ามีของแหลมเสียบคาแผลอยู่ ห้ามดึงออกให้ปิดแผลไปทั้งอย่างนั้นเลยแล้วรีบส่งโรงพยาบาล
|