POETA LAUREADO
NING KAPAMPANGAN
 

Ing poeta Delfin T. Quiboloy bait ya king balen Lubao, kanitang Hulyo 23, 1911.  Migretiru ya kanitang 1979, at kaibat menatili ya karin king Pasadena, California, U.S.A. a nung nu ya megobra anti mong empleadu king Bank of America.  King banuang 2000 meyangu ya bie at minta king kayang alananggang kapainawan.  (Information kindly provided by  Andro Camiling, CPA)



Kawatasan
Indung Kapampangan
Pamibule-bule
Ibpa: King Penganak
Penganak: King Ibpa
Ketang Milabas

 
 
 
 
Poeta Laureado
DELFIN T. QUIBOLOY

PASUGLAP

      Ding Kawatasan a makalaman kaniting aklat ibat la king panyulat na ning Poeta Delfin T. Quiboloy.

      Nung king pamanyulat poesya, ing poeta Delfin T. Quiboloy metung ya karing linto peka-mayap dili keti Kapampangan.  Ding kayang kawatasan mangatimbang la kalamanan, masanting la panga-balangkas at makawili lang babawan.  Ing kayang pamilarawan anti mo waring pipinta king isip na at panamdam ning ninu ya mang babasa.

     Ing poeta Quiboloy bait ya king balen Lubao, kanitang Hulyo 23, 1911.  Migretiru ya kanitang 1979, at ngening kasalukuyan manatili ya karin king Pasadena, California, U.S.A. a nung nu ya magobra anti mong empleadu king Bank of America.

     Basan yu la at isikap deting kayang kasulatan uling deti maulaga nong iyas ning Literaturang Kapampangan.

                                     JOSE M. GALLARDO
                                          Ari ning Parnasong
                                              Kapampangan
 

Kawatasan

nang

DELFIN T. QUIBOLOY


Pamiyampang

"IYAS KING BALAS"
(Keka talabasa . . . .)

Mekeni kuyug ku, magluklukan kata
Kening babo batung kekata manaya,
umasdan tang mayap ing lihim nang dala
ning makalantang nang balas ning aplaya.
At oyan ing alun daratang na naman
mabilis kukusad papunta keng pampang,
ing balang penandit a paglapit na nian
laksa ing binutil a balas nang lakwan.
Oya'na ing aldo sisilip ne't saslag
yang tatangaran nang kikislap keng balas
ilang sasabian kung binutil a iyas
a ume mung basan kening kakung aklat.

 

Sta, Catalina, Lubao, Pampanga
 


 
Indung Kapampangan . . .

(Iting kasulatan ya ing migkamit Mumunang Galal king LIGLIGAN PAMANYULAT KAPAMPANGAN, kaugne na ning pamagmasusi king ALDO NING KAPAMPANGAN, Pebreru 13, 1981).
 

      Ing kekang salita 
mal yang dili kaku .. mal ya king sablang mal, 
      Uling yang papalto 
king lubas nang anyu ning kakung panamdam; 
      Ding kapagnasan kung 
gagkas-gugulisak ibat pa king duyan 
      Ikang miyayanad 
king pamanyabi ku ba'rong aintindyan; 
      Ing pamibata mung 
mituturu kaku king Amanung Siswan 
      Yang kakung keragul 
at yang meging bini ba'ra kang palsintan, 
      Inya naman ngening 
ganap na ku isip, yang kakung tindanan 
      Ing suywan da ka pin 
king utang ku keka ... angga king kutkutan; 
      Uling nung daptan kung 
pisawili ra ka at lubus kalingwan 
      Tau kung e dapat 
beit mung pibata keti king sikluban. 

      Ding sablang awang na 
ning kakung panamdam, biklat mo king sala 
      Ban ding bungang isip 
alarawan ku la king kekang salita, 
      Ing sablang kanakung 
menahan king yhatu malyaring mawala 
      Dapot bukkud mu mung 
manataling mabye king sepu kung dila; 
      Ing sablang panamdam 
a isusulat ku ampon ipaswala 
      Katatawlyan mu rin 
malakwan ngan keka'ta bandi mung mausta; 
      Iting daralit kung 
meging kundiman'na ning kaladwang mapda 
      Potang ala na ku 
e ya map a lambing king musikang mayna, 
     Uling ding kapatad 
a talagambul mung kalupang makudta 
      Lalu lang sumipag 
palabung king bini ning siswan dang daya.

      Indu, e ka mate, 
Uling kawan da kang ganap magagambul 
      At ding kapatad ku
balu ra na naman ing karelang tungkul, 
      Pakabitasan mung 
ing kekang salita kaba ning panaun 
      Mididiligan ya 
karing kasulatan a kaya palabung; 
      Matatag nang yamut, 
king nanu mang datang a bagyu o ayun 
      Nung masangal ya man 
dapot e miragsang mayapwas king gabun; 
      Manaya kang bagya, 
datang ya ing aldo kekang pagmaragul 
      A ing Amanu mu 
myuman yang magmayring king banwa nang asul, 
      Uling ing lambing na 
ning kekang salita e matati sibul 
      Banayad kukusad 
king berding Parnaso ... susun waring danum. 

      E wari ing daya 
ning siswan ming gatas, ing agus na pane? 
      Inya ing diwa ra 
ding taladalit mu keka ra mu babye? 
      Nung makanyan, Indu, 
ing kekang salita e malyaring mate 
      Nune manyampaga 
king kabang panaun king kekang marangle; 
      Ing diwa't kabyasnan 
a siswan mi keka, lumabung, kulate, 
      Karing Kapampangan 
a pepasuswan mu king gatas mung mabye; 
      Ing tune daya mu 
e tuknang mamagus karing kekeng takde 
      Anggang ating saslag 
a aldo malinang a keka babye bye; 
      Yan ing pakilala 
at munye patutu king e ka mebande 
      Uling ding anak mu 
pagmasakit da kang tapat at dalise.


    Ing kakung salita 
pakamalan mi ya a ilulan gusi, 
      Anting tala-mana 
lingapan ming mayap, tipunan masusi, 
      Uling ding anak ming 
migmana kaniti yang gawan dang bini 
      Ban miyuman isalbag 
ampon papamungan at ita spa uri; 
      Kanita ing dangal 
a pangariryan ding aliwang kalahi 
      Lalung lunto tindag 
anti ing aslag na ning aldo mapali; 
      Makanyan, Indu ku, 
ing taguri keka king ba'kang milimpi 
      Ketang kultura ra 
ding aliwang labwad at lahing maputi; 
      Inya magbiba ka 
uling ding anak mu tapat lang manyangi 
      King dangalan mu't bye 
a king kapilan man e na malumpawi.
Pamibule-bule
    Nung mabye la sana
king oras a iti detang pepakamal
     Migpuyat, migtiyiaga,
king pangasese na ning salitang menan,
     Ing mumunang talakad
munye ma'p a oras, saganang matiman
     I Crissot, Bakulud,
a meging Ibpa na ning Amanung siswan;
     Ing kadwa marahil
i Yuzon ning Guagua, Ari ning Crisotan
     At ding aliwa pa
tuki nong talakd pasalamat myagnan,
     Ngening banwa-banwa
pagmasusyan taya a kaniting Ligligan
     Babye diwa't sipag
karing talasulat ning salita tang mal;
     Inya ngaku ngeni:
"Lubus ya ping maglwid at lalung mirangal,
     Uling mayayakit
ing e mipaburen ... Indung Kapampangan ...!
IBPA:  King Penganak . . . 

    Kanitang malati kaming anti mo yang kekang dagul
Neng sisilim 'ti na ke ngan keta bale pakatipun, 
Ta'na ke paka-siklaud manaya king panga-paktung
Ding kampana king bisitas, ngaring matwa: Yang Orasyun;
Iti yang piyugalyan dang pamakyarap king Minyaklung
Bilang pamipasalamat king mipdang pepatingapun,
Kaybat na ningrosaryu mi tikdo keng munye king tungkul
Karing matwang kayabe mi ... gamat da king kekang arung
Tahimi'ke king pamangan, masusi ming paki-yakmul
Ing yuyusuk nang Apu mung kemulatan mi't keragul,
Inya ikeng kayang anak mengutkut king kekeng butul
King pamamintu mi kaya bitasang e ke tinutul.

    Kanitang panaun a ita, nung ating pulung keng dalan
At ding mipapagsalita matwa lang bale-bale ngan;
Eku ikit mekyabe la ring pelanggang kayanakan
Salu-salung tatambulug king karelang pisasabyan;
Detang e mibasa-basa damdaman mong mipapwanan
Mipanatindi la kilus, mahalan la at magalang,
Ing kagulwan malagad mu . . . Eku pin abut isipan
Ala mang pulis kanita, nung atin man, ela dakal;
Nung ilibing de yang mete, meto baryu tuki la ngan;
Nung yalis me yang bale mu, ating datang e mamusan;
Nung manganak yang abe mu ating ilut mu ring datang
At itang siping mung bale pagdala ne pang pamangan.

    Inya neng makakera ya makakalale keng lulub,
Titikad keng magpakayan ban eya katag a buntuk,
Uling king ditak ming mali tanggap keng dakal a barug
Ban e na ke pasibayu ketang depat ming e tinud;
Ena ke pkaikibrwan, tutwanan ing kayang utus
Inya nung awsa'na kami muli na keng misnang takut;
Nung ating bisitang datang, aliwa ikeng durungut
Ya mu itang makisabi, ikami, keta keng suluk;
Keragul mi ing makanyan, makatuntun, maka-ayus
Angga na ngening metwa keng meputi nong kekeng buntuk,
Inya neng ating obrahan, lalu na ustung papalut
Karin ke ngan king marangle ... balang metung 'tin yang tutuk.

    Metung pang paganaka ku, kanitang ikeng malati
Nung datang ing Mal a Aldo banal ing pamagmasusi,
Ding karing baryung marayu king poblasyun la ngan muli
Ban saksyan da ing Hosanang ketang patyu ra binili,
Pamusanan dong bungsu ra, tatayran do ding malati
Lulub la ngan king pisamban ban samba kang Cristong Ari;
Agus la wari ding taung daratang ampon mumuli
Ban manatang makirandam king usuk da detang pari;
Balang pistang pangilinan paynawa la't magmasusi
Ban abalu ra't apusan ing mayap a panugali,
Ni metung alang magobra, agyang detang taung budni
Sasaka la ban puryan de king taimtim dang pangadi.

    Eke lilibut neng benig o mangaya king tindahan,
Buri na akakit na keng abe-abe 'ting daraptan,
Potang tahimik na kami lalu na potang kauran
Abuta'na ne ing laun a kuriru nang sisimpan,
Pagmulla'na neng idalit i Benero o i Roldan
Akatudturan mi na mu itang siwala nang gagalgal;
Ena ke buring titipa king alang kwentang pasyalan
Inya ata e mitake king nanu mang pisasabyan,
E makyabe biru-biru, ing buri na tutwanan ngan
Uling balang kayang gingkas e malyaring ena daptan,
Nung ating metung a taung lalon da't kikilalanan
Ya kabud itang Apu mung maki-ditak a tetagan.

    Oyan ing ketang minuna . . . ! Ing larawa'ning napun ku
Iti selita ku keka ban king ngeni ilimpi mu,
Pagaralan da ka kimut . . . yang lawe't tratus mu kaku
Ni ditak ala kang kinwa king dapat ku kang Apu mu;
Nung yutus da kang magobra e mu pansing at sikasu
Mamako kang alang pamun, ikang maging tata kaku;
Parati kang maki-pate't mapanintun basagulu
Aku mu rin ing makibat king daraptan mung perhwisyu,
Mamangan ka mu't matudtud, matwa ka ngan karing tau
Mabibye kang alang kwenta at pasukal kening lub ku,
Nanu ka uring penganak?  At nanung keka daptan ku
Bane ku mikakasalang sisisi king pangalto mu?

Nung 'tin namang manamdaman karing kekeng kamaganak
Yutus na keng mapa karin, sumaup pa nung yang sukat,
Detang matwang kekeng disan siklawran mi lan ngang gamat
At magalang keng papapu nung karela ke makibat;
Inya ding matwang babaing keke manakit malagad
Karing apu rang pisan mi pamalita ra ke dapat,
Ing ugaling pupulutan at tratus ming e kukupas
Ya ing tema ning sitsitan ding sabla ming kamag-anak;
Karin, keta mismung bale pisasabyan deng maralas
Itang Apu mung mituru kekami king tune landas,
Kanita ku peniwalan king ing dapat ning penganak
Kayapan man o dewakan . . . king matwa karin  kakablas.

 
Penganak:  King IBPA . . .

    Ing kakung akagisingan ibat inyang mika-isip 
Balang katakap ning silim keta bale na ku manik, 
Eku daramdam kumpanang neng sisilim matitigtig,
Era ka darasan Ibpa, uling ken ka naman sulip,
At potang datang na ka man, matudtud na keng tahimik;
Panga-abak, kagising mi, era ka naman akakit;
I Inang kung malalakwan ala yang katawan mugit
Kanakung kekong asupling mangaylangan pamanaid;
Neng malagad mikit tamu akakit da ko pang bwisit
Mekad uling king bye tamu bina na kong magkasakit;
Eku pa dindam kekayung usukan yu kung maigpit
Ban akit kung masabal yu anting Ibpa kung mumugit.

    Maralas ing malasing kang sama-samendang king dalan
Daig me pa ing misumpung king kekang pitaidtayran;
Inyang bayu ku kaniti bina kung pagmarinayan
Buri ku kabud mayabak malis tana sang tuknangan;
Dapot kalabas na nita, keka alang nanu naman
Akakwa mu pang magsaya't balamu keka dangalan;
Penagal da na kang tabak inyang eme beyaranan
Kepustahan mu king sabung a kalupa mung lamaran;
At ena mu mekatapat sinulud na kang sukulan
Uli na pin ning limon mong e matampang kayasalan;
Nanung keka apulut ku? Para mo sa ining laman
Agyu nang labanan iting makapanawang dewakan?

    Saka ngeni, paintunan yu kanaku ing ugali ra
Ding anak king siping tamung maki-sese disiplina,
Makananu kung mangaring mayap a anti karela
Ngening ding karelang Ibpa e no laman ning kalsada?
Byasa lang mibale-bale, magmasaba'lang pamilya,
Ing tungkul na ning pengari matulang gagampanan da,
Liguran dong anggang binit detang anak da't asawa,
Alang taung makasabing pabaya lang anti ika;
Uling ika, ibat inyang abalu kung Ibpa ra ka
E kata pa misulu mang mengan myagnan king lamesa;
Menasa, ken kang sugalan, ken kang dalan, king barkada
Kayabe ra deng maglasing a ka-klasi mu't kalupa.

     Saka ngeni, ngamu pa Nung ninu ing penganak mu
Ya ing makilaban keka uli na ning dewakan ku,
Ninung maki-kasalanan ngening ing panga-mulat ku
Tutuki mu at makyapus king keka tatangalan ku;
E wari ating kasebyan a nung nanung pepakan mu
Ya naman ing ipakan da detang anak ding anak mo?
Tiu mukung pabusten ke itang kebaytan kung kubu
Ban maging lama'ning dalan anti mo iting kekayu;
Tirwanan mu kung maglasing ampon maging abusadu
Eku byasang manintunan . . . tatakut kung magtrabahu;
Ba't ngening apusan ku ngan ing sablang keka ikit ku
Dirinan mu kung malisyang . . . ing dapat mu kasaman mu.

     Dinagul kung alang lingap, mipaburen, e mituru
Uling ika, ing tungkul mu kanaku, gewa mung biru;
Inya pala i Indu ku mika-sakit ya king pusu
A dela na ketang aun keting dapat mung milalu;
Maralas, arap ning dulang mamalisbis at tutulu
Ing lwa nang pisasalikut kanakung anak nang bungsu;
Iti pala ing sangka'na ya ing keyalan mung balu-ng
Migmasabal, pepalabung king pamilyang likwan mu mu;
Ing dakal a sukal a lub mipatan king kakung Indu
Bunga ning pamagkulang yu king masabal ampon suyu;
At iti yang pepasari king panugali kung liku
A ngeni kekong kikyakan at subyang king kekong salu.

     E mu ku dapat sabyanan o pamarsalanan kaya
Ban bigla kung ayalilan iting dapat kung e tampa,
Ing sablang tiru ra kaku ding mestru ibat king mula
Alang agyung makipagkal king pali ning kakung daya;
Angga ngeni panwalan kung ing tiru mu kaku Ibpa
Alang pwersang maka-saul king bigsika'na't upaya;
Nung atin kung atandanan a kayapan king masala
Susuku at madadaig king dewakan kung pasapsa;
Ituru mung sablang bage kanyang matuling a pusa
Ing bulbul na e na muti . . . matuling ya ring bitasa;
Ngaku wari: King pandayan, nung nu'ku mibubu, Ibpa
Kari'na ku mekad mate, e masagip kabang-kaba.

    Mitubwanan kung pamisip . . . kambe keng daragul, sisyas
Ing pusu kung mangaylangan king lugud ampon lingap,
Inya ngening meragul kung kanaku na midalamat
Ing kesyasan lub at pusung mipandig na king marawak;
Migawi kung makatangal karing mipaninum alak
At darandam king bigsikan ning dila rang matalusad;
Misane kung makabusal karetang mipaglasetas
Mebyasa ku king pamanlub pamandukut, pamanyabat;
Iti, Ibpa, yang kekang tenam kening sisisyan mung anak.
Ketang Milabas

Mayu mu naman kanita . . . lalam nitang balag opu
Inaus dakang malale keka sana maki-inum ku,
Kabang panenayan daka king garosa linukluk ku
Itang kupya kung balanggut pamepe ke king salu ku;
Asilipan ke ing aldo karing siwang bulung opu
Miraras ne king tungatung nitang matas a bilulu;
Penandit titipa nakang daralan mung yatad kaku
Ing dinaig a inuman king dubasa linulan mu;
Agnan ing tinalakad kung selubungan kipnuan kau
King ganap a pasalamat ketang yatad mu kanaku;
Nung ating sakdal a tula a kimtan ku na king bye ku
Mekad iti yang bakud ing panyaklo king tula ku.

Kabang aldukan ku dimla't pilalasan ing inuman
Ing daralan kening lub ku tulang alang kapupusan
Metung king magbabo kaku nung ikang kakung akalman
Kalulu man ing bili ku ganap na ku kaligayan.
Uling ika balu mukung panusigan a kaburyan
Ing liliwan king babai keka lubus mipamisan;
Inya inyang megisan na ing pemanda kening pakang
Ngaku keka: "Nanu kaya ing yablas ku keka naman?"
Kanita mipatiman ka, ngamu: "Ïka ing ablasan
Uling ika paypagal ka king ditak ming papalutan,
Ät ngakung keka minatba: "King lub emu pamale yan
Uling aku, King uli mu, alang bage eku daptan?"

Kanita miparuku ka't e muku maybug alawe
Adwangan me ing dubasa . . . ing lawe mu king marangle,
Ing inisip kung dinalan king lub mu, ing kekang dine
Dapot saglit mu kanita mibawi kang minyalese:
"Äla naka sang paramdam a kanaku makalumbe
Uling neng bubuklat mu yan kaku maybug makamate. . ."
Kaibat mung sinabi ita ginulut kang e milawe
Dinuku kang e miyatna . . . itang lua mu sasaguese;
"Bakit wari?  Ba't makanyan iting kanaku mu binte
Eku lubus aintindyan iting kaku mu selese,"
Kanita belikdan muku . . . maratna mukung linawe;
"Ding matwa ku era tula ing lugud mung kaku babye . . ."

"Rosa", ngaku "Nanu wari, nung ding matwa era tula
Ing kanakung katapatan . . . ika mu sang maniwala,
Ika mu sa ing malugud anggang wakas king maluka
Tulang alang kapupusan king kaladua nang malyasa;"
Kanita daramdaman kong sasaka na't mipangaya
Ding abe kung meki-sugung papalut ketang taldawa;
Mirapal kung menik bale, mikawani katang adua
Aku ketang gulut mula sangkan ku mong sinagana;
At inyang mabak nakami karela ku kinalilwa
Uling aku. balu mu pin, meki-sugu kumung kusa;
Detang singkwan nang inang mu masilbi la at masaya
Kabang aku, kaibat mengan, ing lait kaku neng kinwa.

At kabang makaruku kung papalut alang patugut
Dakal nang miyaliwang bage sala-salibe kening lub,
Ita namang kakung pawas bebaran nane ing gulut
Pata yapa ing papalwan dapot sugud nakung sugud:
Ing kanakung pakilala aghyu kung maki-pamalut
At tatali ke dangalan ing malukang anak bunduk;
Inyang matna kung painawa bat ikang kakung karungut
At lalon mukung maratna, titiman makabayukbuk;
King siping mu ing dubasang kitmung danum babo dikut
King gamat mu patku nemang matula mung kaku yaluk;
Pipisi te ing mayumu . . . parehu katang lalangut
Ing danum na ning dubasa . . . pipitna ta at inukuk . . .
 

At milako naku pagal . . . enaku bisang paynawa . . .
Ing pali ala na kaku . . . uling ika abe raka . . .
Kanita inagkat mukung salilung ketang lilung na
Ning kamatsilis a bugtung, dili-dili at mabunga;
Inyang malwat tana karin misasabi king bukas ta
Ating metung karing dakal a papalut lalawe ya,
At bitasa yang tinuknang ena kata patdan mata
Mikakunu yang lumapit ban makyalam ya kekata;
Menintun kung sungkit timbu ban manyungkit karing bunga
Inyang dakal nong metipun kinatmu ne ing dubasa
Pirungut tong gisan pengan, anti inyang anak kata.

Itang kabengian na nita kakaulan ke ing ulunan
Eku halus mipatudtud nanu ngan ing panisipan;
Tinali ku pang maranun ban maki-sugu pa misan
Munag-munag pa ing lait bebat ku ne king awakan;
Kanita migkupya nakung memaltang ketang palayan
Marayu ku pa king pasbul ika nang kakung amatan;
Ing makalapit naka at labis ku nang damdaman
Apansing ku ing maglua kang kanaku ating sasabian:
Ing malino dindam keka karing amanu mung dakal
Ya itang enaku pamu babalayun ngeni muman;
Uling deta mung abe ku a karelang pekisabyan
Labis da nang aryan ngeni ing anggang dapat palutan.

Siksakan de waring punyal ing pusu kung maginakit
At melungkut kang ikit ku inyang muli kung migbalik;
Inyang lalbug ne ing aldo king kagulwan ku pamisip
Pignasan kung puntan daka ban keka mamun nang pilit;
King pasbul yu gulut bale nung nukata tauling mikit
Karin ka makatalakad, manenaya at tatangis;
Inyang milapit ku keka kaku panyawad mung pilit
Ing panupaya ku na sa nanu man ing kakung ikit;
Uling kapilan man, ngamu, eka kaku paimburis
Nanu man ing kaburian ku, kaku ka makapanusig;
"Ebala," ngaku kanita, "king Dios tanamu manalig
Uling ngeni murin, Rosa, king iskuadron naku manib."

Lalam ning Batung Maputi, karin ku tinggap, pibata
Ing batbat nang pepa-ukuk ning tapat kung pamalsinta;
King ulina ning babaing liguran kung pepaigit pa
King sabla keti king yatu . . . manaya kung lunas banwa;
Pota ngaku kaibat niting kasakitan king balen ta
Asadsad keng Kalbaryu ku mikit kata murin Rosa;
Kaibat na ning siam a bulan migbalik ku king baryu ta
Sinisi kung kapait-paitan inyang ngara mete naka;
Ing tanaman lele ilug aganaka ke kanita
Ing maralas meguing saksi karing lihim ding pusu ta;
Kanita apibule ku ing paintungul ku mipda na
Melasak neng yatu kaku . . . uling ika lesak mu na.

Dakal nang banwang milabas bulan ning Mayu mu naman
Inyang ika ampon aku lihim katang misumpanan,
Ketang gulut ding turopa misan a masalang bulan
A sasaksyan ding anino balik-balik karing kuayan;
Inyang ngamu ing lugud mu kaku alang kawakasan
At keka ngakung mekibat ing kaku antimu naman;
Detang amanu mung deta angga ngening kapanaunan
Ila ring, nuku man karin, parati kung daramdaman;
Lalu ngening mabengi kung dili-dili kung mamaltang
King pilapil a papunta ketang gulut yung mulahan.
Akakit dakang manyanbg asaganang makatiman
Kambe ning kekang siwalang: "Eku keka mangalingwan . . ."


 

(to be continued)