Meer maatschappijkritiek.

Ons bestuur is gebouwd op democratie en wordt dus bedreigd door een lage kiezers-opkomst. En dat is niet alleen voor het gevoel zo, maar ook echt. Want met mensen die niet stemmen, wordt geen rekening gehouden; dat is in Amerika goed te zien. Uiteindelijk worden zulke mensen ontevreden en ze voelen zich steeds minder verantwoordelijk voor het geheel. Ze hebben immers ook niet gestemd!

Het lijkt mij daarom in principe volkomen gerechtvaardigd om de opkomstplichtplicht weer in te stellen. We moeten mensen niet de gelegenheid geven om zich aan die verantwoordelijkheid te onttrekken en dan later ontevreden te worden. In de praktijk zal dat nog wel wat wrijving geven, maar een voorlichting in deze geest kan de weg effenen.

Bij de gevestigde politieke partijen lijkt wat weerstand tegen de herinvoering van de opkomstplicht te bestaan, omdat de vrees bestaat dat dan allerhande protestpartijen van de grond komen. Een dergelijke vrees is naar mijn mening ongegrond en eigenlijk ondemocratisch. Het is toch zo, dat zulke "tegenpartijen", hoe louche of hoe dom ze soms zijn, toch uiteindelijk de vinger leggen op zere plekken die door de gevestigde partijen zijn verontachtzaamd*). Ook in de praktijk lijkt opkomstplicht daarom veel meer vóór- dan nadelen te hebben.

*) Een dergelijke koudwatervrees lijkt ook te beletten dat de Statenverkiezingen per provincie in datum verschoven worden, waardoor de nadruk veel meer op regionale problemen zou komen te liggen. Een goede partij moet daar tegen kunnen! P. K.,

Friesland voorbeeldland

Bij alle ellende in de wereld gebeuren er toch bijna ongemerkt goede en mooie dingen. Veertig jaar geleden kon je echt niet overal in Friesland Fries praten, maar nu kom ik nog niet één winkel of openbare gelegenheid tegen waar je als Friesspreker niet met open armen wordt ontvangen.

Natuurlijk heeft de Friese beweging daarop invloed uitgeoefend, maar in diezelfde tijd zijn ook zeer veel Nederlandstaligen binnengestroomd. Zonder de goede wil van die Nederlandstaligen zou het dus niets geworden zijn en inderdaad blijkt 85% van hen Fries te kunnen verstaan. Dat maakt dat we hier werkelijk van een tweetalige maatschappij kunnen spreken, die berust op onderlinge tolerantie. Daarmee is Friesland een voorbeeld voor de wereld!

Het is opmerkelijk, dat de centrale overheid bij deze ontwikkelingen achterop hinkt. Het interesseert de regelneven in Den Haag niet echt. Zo kunnen de scholen bij lange na niet voldoen aan de maatschappelijke vraag naar Frieskennis. Daarom moeten in Friesland het onderwijs en vele andere zaken onder het bestuur van de provincie komen.

Dat is het wat het belang van de komende Statenverkiezingen in Friesland ver uittilt boven dat in andere provincies. Met je stem raak je daarom straks direct aan een van de hoofdbehoeften van de mensheid: vrede. P. K.,

Naar boven

Worden Hollanders gediscrimineerd?

Volgens Piter Boersma bij de herdenking van de slag bij Warns komt het nog steeds voor dat import-Friezen worden gediscrimineerd. Hij doelt daarbij waarschijnlijk op opzettelijke discriminatie: het niet willen verstaan of het onhebbelijk behandelen van mensen die geen Fries spreken. Over zoiets heb ik echter alleen horen praten, zodat het wel erg zelden moet voorkomen. Iets anders is de onopzettelijke discriminatie: Friezen gaan direct over op Nederlands tegen iemand die ze Nederlands horen praten. Maar in gezelschap gaan ze tegen Friestaligen dan soms zo weer op het Fries over, wat natuurlijk menselijk is. Nederlandstaligen zullen zich dan echter toch buitengesloten voelen, omdat ze apart behandeld worden, terwijl de Friezen zich onwennig voelen omdat ze menen die aparte behandeling te moeten geven. Ik denk dat deze manier van discriminatie door de omvang van het verschijnsel veel meer leed veroorzaakt.

Er is een andere benadering mogelijk. Je blijft dan gewoon Fries spreken, ook als er een anderstalige aanwezig is. Daarbij richt je je echter geregeld tot die anderstalige, zodat hij/zij niet het gevoel krijgt, buitengesloten te worden. Bovendien let je goed op, of de anderstalige misschien iets niet goed begrijpt, wat je dan gaat uitleggen. Op deze manier kun je als Fries jezelf blijven, terwijl toch de ander zich niet buitengesloten voelt. De vijf jaar dat we weer in Friesland wonen, heb ik dat bijna steeds kunnen toepassen, altijd in een prettige atmosfeer.

Ik geef toe, dit is een tactiek die je even moet leren en waarvoor je als Fries eerst ook wel even jezelf moet overwinnen. Misschien is het een goede zaak voor verenigingen om zoiets eens onopvallend met hun leden te oefenen. En voor de opgroeiende generaties zouden de scholen hier iets aan kunnen doen. P. K.,

Naar boven

Een zwarte commissaris

Daar kijkt U vreemd van op, maar er zijn allochtonen die al heel wat beter Fries spreken dan veel Friezen van geboorte. En wij hebben na meer dan honderd jaar weer een commissaris nodig die Fries spreekt en dat ook onbevreesd doet. Dat is niet in de eerste plaats bedoeld voor het Fries, maar voor al die Friezen die het gevoel hebben dat ze tweederangs Nederlanders zijn.

Dat ligt niet aan de Nederlandstaligen in Friesland - die doen genoeg hun best om Fries te leren - maar het ligt aan die Friezen zelf, omdat ze te bang zijn. Wanneer daar verandering in komt, krijgen we een betere tweetalige maatschappij met betere onderlinge contacten en dan is er ook niemand meer die los van Nederland wil. Daarom wil ik best een zwarte commissaris, als hij - of zij - dan maar vlot Fries spreekt en zo het goede voorbeeld geeft. PK

Naar boven

Voertaal Tjongerschans

Als een koude douche trof mij het artikel "Nederlands voertaal in De Tjongerschans" in het kwartaalblad "Tjongernieuws" van het ziekenhuis. Dat artikel stelt botweg dat Nederlands de voertaal is in het ziekenhuis. Sprekers van Fries of Stellingwerfs (nota bene de meerderheid van het patientenbestand!) moeten een speciaal verzoek indienen om hun eigen taal te kunnen spreken.

Bijna vijf jaar inwoner van deze gemeente ben ik als Friesspreker steeds voorkomend behandeld, in winkels, in banken, bij de gemeente en zelfs door de doktoren in het ziekenhuis. En nu dit! In een onbewaakt moment kijk ik er zelfs mijn Nederlandstalige medemensen op aan. En dat moet niet, want we moeten deze wereld in vrede delen.

Artikelen als het bovenvermelde en de denkwereld er achter moeten met kracht worden bestreden, want zij tasten de gelijkwaardigheid van de burgers en daarmee de basis van de samenleving aan. Ik hoop van harte dat ook nederlandstaligen zich daarvoor nu gaan inzetten, want het betreft ook hun leven. In feite gaat het om de keuze tussen vrede en chaos. Op het gebied van vreedzame samenleving van bevolkingsgroepen was Heerenveen een voorbeeld voor de wereld. laten we het zo houden! P. K.,

Naar boven

Gelijke rechten

Er is een partij die - tenminste in Heerenveen - campagne voert onder het motto: "Gelijke rechten voor alle inwoners van deze gemeente". Dat lijkt het intrappen van een open deur, maar dat is het niet, zoals het volgende leert. Als geboren Noorderling heb ik bijna veertig jaar beneden de grote rivieren doorgebracht. En zelfs na vele jaren betrapte ik mezelf erop, dat ik mensen met een "zachte g" onbewust discrimineerde. Als zo iemand wel eens iets bijzonders presteerde, stond ik hoogst verwonderd te kijken. De meeste van die mensen dachten er zelf ook zo over; zo werd mijn ook Noordelijke buurman eens toegevoegd: "U praat als een heer, maar eigenlijk ook niet helemaal".

Als niet-Zuiderling verkeerde je daarmee eigenlijk in een voorrangspositie. Er werd vaak al bij je opgekeken voordat je iets presteerde en je maakte bijna automatisch promotie. Tegelijkertijd hield je echter het gevoel dat je er niet helemaal bij hoorde. En wat zal op die manier niet een hoop zuidelijk talent verloren zijn gegaan! Het ligt voor de hand dat niet- Friezen in Friesland ook in zo'n voorrangspositie verkeren. Dat verklaart tegelijkertijd waarom er hier zo weinig Friezen een leidende positie innemen.

Bij overwinning van die "gelijke rechten" zal dat ongetwijfeld veranderen. Daarbij zal vooral het onderwijs worden aangepakt, zodat het na 18 jaar wet eindelijk eens ernst gaat maken met het de leerlingen bijbrengen van respect voor eigen taal en daarmee voor zichzelf. Dat is ook voor Nederlandstalige leerlingen gunstig. Versprekingen van een overigens Nederlandstalige hoteldirectrice - "Het gaat erom dat je beter concurrere" (TV 27 jan.) - zullen zich dan niet meer voordoen. En al die niet-Friezen zullen eindelijk ervaren dat ze erbij horen. Daarmee wordt Friesland werkelijk een voorbeeld voor de wereld. P. K.,

Naar boven

Zakelijk Fries

Gisteren 12 nov. ging het radioprogramma "Siz it mar" over het pleit van mevr. Netelenbos voor meer Fries in het onderwijs. Daarbij werd door de meeste bellers vrij fel pro gereageerd. Ik meen, dat dat een verkeerde benadering is; je moet het zakelijker bekijken.

Al vrij lang is bekend, dat kleine kinderen een enorme capaciteit hebben om talen te leren. Ik weet dat nog van onze eigen kinderen, die zomaar de taal van hun vriendjes leerden spreken, beter dan wijzelf. En we zien dat ook aan kinderen van allochtonen, die geregeld hun ouders tot tolk zijn. Uitgaande van dat gegeven vind ik het helemaal niet vreemd dat onderwijskundigen grote voordelen zien in onderwijs waarbij van dag tot dag van voertaal wordt gewisseld. Daarmee lijkt die school immers op de werkelijkheid.

Het is naar mijn idee echter van groot belang dat emotionele factoren daarbij worden uitgeschakeld. Een kind moet niet denken dat zijn taal meer of minder is dan die van anderen. Iedere taal is van belang. Je ziet dat bij kinderen van Turkse ouders die hun moedertaal leren verachten: straks spreken ze geen Turks maar ook geen goed Nederlands of Fries. Een ander voorbeeld zijn de Antilliaanse jongeren die op school wèl in hun moedertaal zijn opgevangen (wat vanzelf spreekt), maar die er geen Nederlands hebben bijgeleerd, zodat ze hier onthand zijn.

Natuurlijk, niemand is zonder emoties. Friezen en andere streektaalsprekers hebben eeuwenlang geleerd dat hun eigen taal minderwaardig was en daar krijg je een tic van. De positieve houding van de Nederlandstaligen in Friesland geeft echter goede hoop daarvan af te komen. Daarmee zijn we een voorbeeld voor de wereld en het zou mooi zijn als de school daarin meedraaide. Als de onderwijskundigen hun plannen goed kunnen onderbouwen verdienen ze daarom onze volle medewerking. P. K.,

Naar boven

Taalfatsoen

Fatsoen is de manier waarop we met elkaar omgaan. Als men wat rekening met elkaar houdt, dan gaat dat erg plezierig. In die sfeer zijn naar mijn indruk ook de provinciale bijeenkomsten over de toekomst van Friesland gehouden. Wie iets van het Fries niet verstaat, krijgt dat vanzelfsprekend uitgelegd. Zo gaat dat tegenwoordig gelukkig meestal in Friesland en daarmee zijn we een voorbeeld voor de wereld.

Een kennelijk nog niet geacclimatiseerde student vond dat het sneller kon als alles maar in het "Hollands" werd gehouden. Onze commissaris antwoordde hierop dat we als Friezen uit fatsoen best eens Hollands kunnen spreken. Nu lezen we dat mensen van de ried fan de Fryske beweging daar toch wat moeilijkheden mee hebben. Dat komt waarschijnlijk door een verouderde opvatting van fatsoen uit de tijd van heren en slaven. Toen vroeg fatsoen dat je bij het eerste het beste woordje "Hollands" ook mee omschakelde. En zoiets moet je tegenwoordig niet meer vragen. Fatsoen kan namelijk niet van één kant komen. Bovendien is het een ramp voor iemand die Fries wil leren.

Het is daarom goed dat de "hoofdrolspelers" samen een beetje gaan bijpraten. En de student zal mettertijd wel leren, dat je met formele efficiency veel minder bereikt dan met goede persoonlijke verhoudingen. Wordt daaraan dan trouwens op zijn school wel genoeg gedaan? P. K.,

Naar boven

Zuidelijk accent

Maastricht gaat benadrukken dat er ook veel niet-Maastrichtenaren in de Limburgse hoofdstad wonen, die accentloos Nederlands spreken. Zo hoopt de stad nieuwe bedrijven aan te trekken.

Dit is een diskwalificatie van de mensen die wel met accent spreken. In een tijd waarin we hard vechten tegen discriminatie van mensen uit andere culturen èl met en van andere rassen, is dit eigenlijk een ongehoorde maatregel. Als je Zuid-Limburgers discrimineert, dan geef je ze daarmee een vrijbrief om ook anderen te discrimineren

Discriminatie is vaak niet duidelijk grijpbaar. In dit geval is dat wel zo. Het lijkt mij daarom van het grootste belang, dat Zuid-Limburgers hiertegen een aanklacht gaan indienen. Nederlandse en anders wel Europese wetten geven daartoe voldoende houvast. Niemand mag vanwege zijn afkomst of cultuur worden gediscrimineerd.

Ook al zou het Maastrichtse gemeentebestuur geheel uit accentsprekers bestaan, dan nog is de maatregel onaanvaardbaar. Zelf-discriminatie is ook schadelijk en bovendien worden velen getroffen die op de maatregel geen enkele invloed hebben gehad. P. K.,

Naar boven

Goed nieuws, ook voor allochtonen

Er is veel slecht nieuws, maar het goede nieuws zien we weleens over het hoofd. Zo bleek kort geleden, dat 85% van de Nederlandstaligen in Friesland Fries verstaat. Dat is mooi voor het Fries, maar eigenlijk is het goed nieuws van veel grotere betekenis. Het betekent namelijk dat hier mensen in vrede en verdraagzaamheid naast elkaar kunnen leven, ook al gebruiken ze een verschillende code. De Nederlanders zijn weleens beticht van hypocrisie op dit terrein, maar dat is hiermee onjuist gebleken. Daarom petje af voor die 85%, temeer daar velen ook van buiten Friesland afkomstig zijn.

Dit goede nieuws dreigt voorbij te gaan aan allochtonen. We houden ze er stelselmatig buiten onder het mom van "laten we die mensen niet met onze problemen bezwaren." In meerdere gevallen heb ik echter gemerkt dat mensen die hier al iets langer zijn, het in hoge mate waarderen in het Fries te worden aangesproken. Het is natuurlijk ook een regelrechte erkenning van "erbij te horen."

Nu is het voor de meesten al moeilijk genoeg om Nederlands te leren, maar dat mag geen reden zijn om niets over de taalsituatie te vertellen. Een voordeel daarvan is ook, dat allochtonen aan de Friese situatie kunnen zien, dat integratie in de Nederlandse maatschappij niet hoeft te leiden tot verlies van eigenheid.

Sommigen zullen echter ook graag Fries willen en kunnen leren en daartoe zal dan ook zeker in goed overleg een mogelijkheid moeten worden geboden. Kinderen kunnen zelfs erg gemakkelijk meerdere talen leren en de school moet die gevoelige periode op een goede manier benutten. Dit geldt vooral voor Heerenveen als misschien wel de grootste concentratie van Fries en allochtoon.

Men kan van mening verschillen over hoeveel "vreemdelingen" we moeten toelaten, maar met die hier reeds zijn moeten we ons zo goed mogelijk thuis kunnen voelen. Pas dan kunnen ook zij goed inburgeren. Zelfs voor diegenen die later naar elders vertrekken, is het goed een "regionale" basis te hebben. Daaraan wil ik ook best een bescheiden steentje bijdragen.
P. K.,

Naar boven

Werkt discriminatie zo?

Nu de zomer aankomt, worden de fietsen en wandelschoenen weer voor de dag gehaald. In zo'n mooie omgeving als deze wordt dan ook geregeld de weg gevraagd. Gewoonlijk verloopt dat uiterst plezierig, maar gisteren beleefde ik iets vreemds.

Op het moment dat ik Fries begon te praten, verkilde de vriendelijke vrager. Ik bestond niet meer voor hem als mens en hij liep weg zonder een woord van dank. Toch was de boodschap goed overgekomen, want die werd direct aan de mede-wandelaars verteld. Het gedrag was ook niet gespeeld.

Het was eerder een geval van pure ontzetting. Alsof ik iets was dat niet mocht bestaan. Alsof ik Duits sprak tegen iemand, die in een concentratiekamp had gezeten. Het spijt me, dat ik die mensen op zo'n mooie dag misschien een beroerd ogenblik heb bezorgd.

Toch vraag ik mij af wat er in Nederland mis is, dat zoiets kan gebeuren. Moet er dan toch aan het onderwijs iets worden gedaan, zodat we leren hoe we met de verscheidenheid om moeten gaan? Misschien dat ik nu ook beter kan aanvoelen wat een allochtoon wel eens zal ervaren: het gevoel van gewoon niet "gezien" te worden.

Als we met elkaar op deze aarde vrede willen houden, dan kan dat alleen op basis van volledige gelijkwaardigheid. Alle overwegingen van "we zijn toch Nederlanders onder mekaar" moeten daarbij worden onderdrukt. Het enig aanvaardbare is: "we zijn mensen onder mekaar". P. K.,

Naar boven

Anti-mens, hoe kan dat?

Vroeger werden de Friezen flink gediskrimineerd. Tegenwoordig is dat een stuk beter, maar toch lopen er nog vertegenwoordigers van die oude ideeën rond. Het lijkt mij van het grootste belang om na te gaan hoe die tot hun standpunt komen.

Want er is veel ellende in de wereld en meestal berust het op diskriminatie. Maar al te vaak worden minderheidsgroepen wreed onderdrukt. Ik vind het helemaal geen wonder dat dan b.v. die Koerden opstandig worden. Natuurlijk kunnen misdaden van PKK, ETA en IRA niet getolereerd worden, maar ik begrijp prima hoe ze uit wanhoop tot zulke daden komen.

Veel minder begrip heb ik voor de Turkse en andere overheden, die door hun houding eigenlijk dat geweld uitlokken. En toch is het van groot belang om daar wat meer inzicht in te krijgen. Een tipje van de sluier werd voor mij opgelicht, toen ik na 25 jaar wonen in de regio Nijmegen merkte, dat ik mensen vanwege hun plaatselijk accent diskrimineerde. En zelfs nu nog als ik het eens voor radio of TV hoor, komt de gedachte op van "wat moet die daar".

Zoiets is natuurlijk ten hemel schreiend, maar het schijnt diep te zitten bij de mens. Vaak wordt het ook nog bevorderd door niet overmatig zelfgevoel van de autochtone bevolking. Maar het is wel duidelijk dat men zulke gevoelens bij zichzelf moet onderdrukken. Een mens behoort alleen te worden beoordeeld als persoon. Dat oordeel moet niet worden verduisterd door de al dan niet uitgesproken vooroordelen over de groep waar hij of zij toe behoort. Want dat heeft altijd anti-menselijke en vaak onmenselijke gevolgen. P. K.,

Naar boven

Verkiezingsfolders

Zaterdag heb ik onder het winkelend publiek verkiezingsfolders uitgedeeld. Dat is een bijzondere ervaring. Gewoonlijk let je niet zo op mensen, maar nu zie je alle verschillende reakties. Sommigen willen graag een folder hebben, anderen pakken hem uit goedgunstigheid aan. Velen weigeren lachend, weten al hoe ze zullen stemmen.

En dan zijn er al die in hun eigen zorgen verzonken mensen, die het er niet bij kunnen hebben. Bijzondere zorgen maak ik mij over de degenen die niet willen stemmen, die vijandig staan tegenover de politiek, omdat die hen heeft teleurgesteld. Met verscheidene mensen heb ik daar op straat ook hele gesprekken gevoerd en nu weet ik zoveelste meer wat er aan schort.

Niemand moet denken dat het na deze verkiezingen wel goed gaat. Het zijn allemaal heel gewone mensen die we hebben gekozen. Ook al hebben ze Dr. of Mr. voor hun naam staan, ze hebben dezelfde gevoelens als wijzelf en dezelfde tekortkomingen.

Waarom doen ze het dan niet eens een keer goed? Het antwoord is gewoon: omdat ze het niet kunnen! Waarom maken ze dan geen plaats voor betere? Antwoord: die zijn er niet. Er staan wel eens rare berichten in de krant, maar toch deugen de meeste politici in Nederland wel. Het zijn eerlijke hardwerkende mensen die echt geloven dat hun weg de juiste is. Soms maken ze ruzie, maar over het algemeen moet je er toch respekt voor hebben dat ze nog zo goed samenwerken.

Bovendien is een heleboel van de armoede van vandaag een gevolg van internationale politiek. Dat betekent dat mensen van verschillende landen het met elkaar eens moeten worden. Om dat goed te laten lopen, moeten we onze politici vertrouwen, van welke partij ze ook zijn. Want vertrouwen verloren is alles verloren.

Sommige mensen zullen last gehad hebben met het Fries in de folders. Wie graag iets meer Fries wil leren, kan dat bij mij melden. Bij voldoende interesse kan er vast wel een kursus worden georganiseerd. Voor komputer-bezitters heb ik bovendien gratis een leuk sprekend lesprogramma beschikbaar. P.K.
[Zie nu Sprache language taal langue- Lerne Friesisch - Learn Frisian - Leer Fries - Apprenez frison

Naar boven