Fries verstaan
Zie ook: Cursus Fries / Terug naar: Fries
Er zijn vaak mensen die zeggen: "Ik kan Fries wel zo'n
beetje lezen, maar verstaan? Ho maar! Ze slikken alles zowat
in".
Oorzaak is, dat de Friese spelling erg archaïsch is en bovendien
sterk tegen het Nederlands aanleunt. Daardoor worden klanken
weergegeven die al sind eeuwen stom zijn, misschien zelfs nooit
werden uitgesproken.
| Algemeen: a vóór d, l, n, s, t wordt uitgesproken als ò [o met de klank van hok]: klad, al, dan, as, dat. |
 |
| Stomme letters: l vóór d, t: âld [ât] sâlt [sât] hâlde [hâde] holden [hoden] |
|
| r
vóór d, l, n, s, t: hurd [hut] kerl [kel] bern [bên] baarne [bane] gers [gês] hert [het] swart [swat] |
|
| Dit ook over
de woordgrens: mar [mar] - mar dan [ma dòn] wer [wer] - wer net [we net] dêr sa [dê sa] h vóór j: hjir [jir] hjouwer [jouwer] e in -en: wurden [wudn] kinnen [kinn] Let op: De -n aan het einde van een woord wordt altijd wèl uitgesproken: |
|
| Breking: De 'gedraaide' klanken ea, ie, oa en oe veranderen totaal in afleidingen. Daarbij komt het accent achteraan in de klank te liggen. Bij de oe wordt dat altijd aangegeven als uo: boer [boer] - buorkerij [bwor-] goed [goe-et] - guod [gwot] |
|
| Bij de andere
wordt alleen de volgende medeklinker verdubbeld, indien
mogelijk: ea beam [bee-em] - beammen [bjèmmen], maar ook: beamke [bjèmke], beamguod [bjèmgwot] fear [feer] - fearje [fjèrje], fearren [fjèrren], fearke [fjèrke] probearje [probjerje] |
|
| ie stien [stie-en] - stiennen [stjinnen], stientsje [stjintsje] flier [flier] - flierren [fljirren], flierke [fljirke] |
|
| oa soan [soo-en] - soannen [swannen] moanne [mwanne] doar [door] - doarren [dwarren], doarke [dwarke] foarke [fwarke] boar [boor] - boarje [bwarje] |
|
| Uitzonderingen: Soms geen breking, vooral bij 'ongewone' woorden: nieren [nieren] boaren [boren], boarke [boorke] Maar
soms ook bij gewone: |
|