Hùng Kê quyền 

Chuyện xưa kể rằng: Khi ba anh em Tây Sơn bí mật chiêu mộ anh hùng hào kiệt về tụ nghĩa, một lần nọ lúc xem 2 chú gà chọi nhau vào dịp Tết, trong đó có một con nhỏ hơn đối thủ nhưng biết vận dụng yếu thế "nhỏ con" của mình để triệt hạ đối phương, bằng thiên tư võ thuật của mình Nguyễn Lữ đã nghiền ngẫm và sáng chế ra bài Hùng Kê quyền, gọi nôm na là võ gà. Ngày nay, bài Hùng Kê quyền đã trở thành "danh trấn giang hồ" và được Liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam đưa vào hệ thống những bài quyền thi đấu bắt buộc tại các giải…

I. Mãnh lực của một bài quyền

Người có công lớn trong việc làm cho bài Hùng Kê quyền không bị mai một và được truyền bá rộng rãi cho đến ngày nay là lão võ sư Ngô Bông, năm nay đã 76 tuổi, hiện đang sống thôn Điền Chánh, xã Nghĩa Điền, huyện Tư Nghĩa (Quảng Ngãi). Trong một buổi chiều giáp Tết, tôi có dịp hầu chuyện với lão võ sư Ngô Bông tại tư gia của ông…

"Hùng Kê quyền là bài quyền mà tôi yêu thích nhất. Ngày xưa sư phụ của tôi kể rằng: Nguyễn Lữ rất thích bài quyền này, đến đời sư phụ tôi cũng thế. Bài quyền như có sức hút mãnh liệt mà hết thảy những ai đã được học nó đều rất mê. Riêng tôi tự thề với lòng rằng: trước khi nhắm mắt lìa đời, tôi phải đi vài đường của bài quyền Hùng Kê rồi, nếu không làm được như thế tôi sẽ không nhắm mắt được". Lão võ sư Ngô Bông bắt đầu câu chuyện của mình như thế.

Sư phụ của võ sư Ngô Bông là ông Mười Diệp, trong tiềm thức của lão võ sư Ngô Bông thì thầy Mười Diệp là "truyền nhân" của một người lính dưới trướng Nguyễn Lữ, tên gọi là Lý Trường Xuân. Người lính này rất được Nguyễn Lữ tin dùng và truyền hết những tuyệt kỹ của bài quyền Hùng Kê.

Cùng thời với lão võ sư Ngô Bông, có rất nhiều võ sư tại Bình Định và Quảng Ngãi rất giỏi bài quyền này, trong đó đáng kể nhất là võ sư Sáu Nghê, võ sư Hồ Sắt (quê ở Phù Mỹ), võ sư Hồ Nguyệt (quê ở Tây Sơn), Hòa Thượng Thích Đại Long (quê ở Tuy Phước)… Nhưng tất cả đã mất vì tuổi cao, vì chiến tranh. Duy chỉ còn lại Ngô Bông cho đến nay. Năm 1989, võ sư Ngô Bông thực hiện bài quyền Hùng Kê tại một giải đấu quốc gia và đạt giải cao. Đến năm 1993, tại Đại hội võ thuật của Liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam, đã thống nhất lấy bài Hùng Kê quyền đưa vào hệ thống thi đấu bắt buộc ở nội dung biểu diễn và võ sư Ngô Bông chịu trách nhiệm truyền dạy, hướng dẫn bài quyền này…

"Các đòn đánh của bài quyền Hùng Kê cực kỳ chuẩn xác và biến ảo. Cái thần thái của bài quyền là sử dụng sức mạnh của thủy để đánh đối phương. Mà cậu biết rồi đó, nước mà chảy là mạnh lắm và không thể nào tránh né cho khỏi. Các đòn đánh của bài quyền Hùng Kê cũng vậy. Nó đánh vây tứ bề, dùng ba đến bốn mũi giáp công chỉ nhằm đánh vào một điểm, đánh từ dưới thấp lên cao, từ trên cao phủ đầu xuống thấp…".

II.  Hùng Kê quyền: trong võ có văn

Mới xem qua trình diễn thì có thể nhiều người sẽ nhầm đây là một bài quyền đơn giản. Chỉ khi vận dụng nó mới biến ảo khôn lường, nó ví như "thủy" có thể len qua mọi ngóc ngách nhưng khi tập trung lại thì mạnh như thác lũ.

Các chiêu thức của bài quyền Hùng Kê khi đánh ra lúc thì vây tứ phương tám hướng như trận đồ Bát quái ví như nước lũ tràn về, lúc thì như nước từ trên cao ập xuống bởi các đòn bay người lên cao, đánh ập xuống, sử dụng "nhất dương chỉ" đâm vào các tử huyệt trên cơ thể khiến đối phương khó lòng tránh né…

Hơn hết, bài quyền Hùng Kê rất tiêu biểu cho người Việt Nam với các đức tính sau: Con kê (gà) có dáng đi đẹp, đôi chân có cựa sắc bén thể hiện cho tướng võ, trên đầu lại có mào như tướng văn. Thấy kẻ thù dù to lớn nhưng không khiếp sợ đó là đức dũng, trong lúc chiến đấu luôn uyển chuyển, biến ảo đó là đức trí, khi gặp mồi (thức ăn) không ăn ngay mà gọi đàn cùng đến là đức nhân. Ngoài ra cái chủ ý trong bài thiệu đã lồng chứa tất cả cốt lõi của nền võ trận Việt Nam, nó mang một nguyên lý khoa học ở võ thuật, nghệ thuật chiến đấu mà nhà Tây Sơn đã có công sáng tạo dựa trên nguyên tắc: thấp có thể tranh cao; nhỏ có thể đánh lớn; yếu có thể đánh mạnh; gần có thể đánh xa mà vẫn có thể chiến thắng được đối thủ…

 III.  Những truyền nhân của Hùng Kê quyền  

Thời trai trẻ, lão võ sư Ngô Bông đã dạy và hướng dẫn cho không biết bao nhiêu là học trò khắp đất nước. Nhưng ông nhớ nhất là 2 võ sư Thanh Long (Hoài Nhơn) và Nguyễn Lê Hương (Quy Nhơn). Ông cho biết: "Tôi không phải là sư phụ của 2 người này, tôi chỉ hướng dẫn cho họ bài Hùng Kê quyền thôi, nhưng 2 người này rất sáng ý, họ tiếp thu bài quyền rất tốt, đánh đẹp, chuẩn xác và nghe đâu hiện nay 2 người này cũng đã dạy cho rất nhiều đệ tử bài quyền Hùng Kê này… Riêng tại Quảng Ngãi thì đã có Ngô Lâm, là con trai tôi nối nghiệp nên tôi rất yên tâm, không sợ bài quyền bị thất truyền…".

Hiện nay, bài Hùng Kê quyền đã trở thành bài quyền mang tính đại trà, bất cứ một VĐV thi đấu ở nội dung biểu diễn nào cũng phải biết vì nó mang tính bắt buộc. Nhưng để đánh chuẩn xác, đẹp và có hồn thì không phải VĐV nào cũng làm được.

Anh Trần Duy Linh, HLV của bộ môn võ cổ truyền Bình Định, là người rất giỏi về Hùng Kê quyền tâm sự: "Bài quyền Hùng Kê hay lắm, các chiêu thức đơn giản nhưng chính xác, biến ảo, tự bản thân tôi cũng rất yêu thích…".

. Công Tâm

 Kể chuyện Hùng Kê Quyền

Cuối tháng 9 năm 2004, trong đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam tham dự Liên hoan võ thuật truyền thống thế giới tại

Vo Co Truyen Lien Bang - pho bien

 

Từ thế gà chọi này, Nguyễn Lữ đã sáng tạo ra Hùng Kê Quyền (ảnh: Văn Lưu)

Chungju (Hàn Quốc), lão võ sư 77 tuổi Ngô Bông (Quảng Ngãi) đã biểu diễn 3 bài quyền cổ của võ cổ truyền Việt Nam, gồm: Hùng Kê Quyền, Lưỡng Kinh Hương và Đại Đao. Bài biểu diễn Hùng Kê Quyền của lão võ sư Ngô Bông đã tạo được tiếng vang lớn tại Liên hoan (với sự tham dự của hơn 70 môn phái võ thuật trên khắp thế giới). Tương truyền, Hùng Kê Quyền là do ông Nguyễn Lữ (1754 -? ), qua nghiên cứu các thế gà đá (chọi) nhau, đã sáng tạo ra. Nhân dịp năm Gà, xin kể lại vài chuyện góp nhặt về Nguyễn Lữ và Hùng Kê Quyền.

Nguyễn Lữ là em thứ ba sau Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ. Lớn lên theo hai anh xuống Bằng Châu (An Nhơn) thụ giáo ông Đinh Chảng hai năm rồi lên An Thái, theo học văn lẫn võ cùng thầy Trương Văn Hiến. Theo Võ nhân Bình Định của Quách Tấn - Quách Giao, "Nguyễn Lữ vốn người mảnh khảnh, tánh nết hiền hòa, ưa thanh tịnh. Khác với hai anh, ông học văn nhiều hơn học võ. Tuy nhiên, ông cũng đã học hết các môn võ và chuyên về môn miên quyền... Nguyễn Lữ đã được thầy Hiến chân truyền cho môn miên quyền." Có lẽ vì thể trạng và khí chất như vậy, Nguyễn Lữ đã nghiền ngẫm và sáng tạo ra Hùng Kê Quyền, một bài võ phù hợp với mình cũng như phù hợp với thân hình bé nhỏ của người Việt.

Thế Xuyên hầu độc tiễn trong Hùng Kê Quyền do lão võ sư Ngô Bông biểu diễn (ảnh: Công Tâm)

Theo yêu cầu của cuộc khởi nghĩa Tây Sơn lúc bấy giờ, làm sao chỉ trong một thời gian ngắn, phải huấn luyện cho các nghĩa quân Tây Sơn tinh thông võ nghệ (muốn tinh thông võ Tàu, ít ra cũng phải mất 10 năm rèn luyện) theo

phương châm: Yếu có thể đánh mạnh. Thấp có thể đánh cao. Nhỏ có thể đánh lớn. Ít có thể đánh nhiều. Và yêu cầu bức thiết đó đã khiến Nguyễn Lữ không thể thờ ơ. Qua nghiên cứu các thế gà đá nhau, ông đã áp dụng vào võ thuật, từ đó rút ra lối võ dùng yếu thắng mạnh, dùng mềm thắng cứng. Ông cũng nghiên cứu các thế đá ào ạt tấn công của con gà lớn với cái thế chống đỡ của con gà nhỏ thường chui luồn, xỏ vỉa, để rồi tạo ra các thế lặn hụp, tránh né, đến phản công. Cuối cùng, ông đã chắt lọc, sáng tạo ra bài quyền mang tên Hùng Kê Quyền. Cùng thời gian này, Nguyễn Huệ đã sáng tạo ra bài Nghiêm Thương còn nữ tướng Bùi Thị Xuân thì sáng tạo bài Song Phượng Kiếm.

Ngay sau khi ra đời, Hùng Kê Quyền lập tức được các nghĩa quân Tây Sơn tập luyện và ứng dụng rộng rãi bởi tính hiệu quả của nó. Có thể nói, trong

Một thế của Hùng Kê Quyền do một VĐV đội tuyển võ cổ truyền Bình Định biểu diễn (ảnh: Công Tâm)

những chiến công oanh liệt của quân Tây Sơn, có phần đóng góp của Hùng Kê Quyền. Tương truyền, một võ sư Thiếu Lâm muốn khảo chứng uy lực của Hùng Kê Quyền đã đến khích bác: Đến như hổ báo kia đã hùng được chưa mà kê đã dám xưng hùng. Khi ấy Nguyễn Nhạc vốn đang chiêu hiền đãi sĩ, trong nhà có rất nhiều hào kiệt tứ phương, ông không muốn mất hòa khí đang gầy dựng nên bảo em (Nguyễn Lữ) cố ý tránh né nhưng vị võ sư kia vẫn cứ muốn so tài. Cực chẳng đã, cuối cùng Lữ đành nhận lời giao đấu. Vào trận, trường quyền của vị võ sư kia như giông như bão liên tục phủ xuống nhưng Nguyễn Lữ vẫn cứ ung dung xuyên qua xuyên lại như chú gà con lanh lẹn trước một con gà lớn hung dữ nhưng chậm chạp. Suốt một canh giờ, quyền của vị võ sư kia vẫn không hề đụng được vào áo của Nguyễn Lữ. Và trong khoảnh khắc khi đối thủ lộ sơ hở, Nguyễn Lữ đã phản công và chỉ với một chiêu duy nhất, ông đã làm cho đối phương bị "nốc ao". Kẻ thách đấu lúc đó mới tâm phục khẩu phục.

Theo sách cũ, tháng 7 năm Đinh Mùi (1787), sau khi thành Gia Định thất thủ về tay Nguyễn Ánh, Đông Định vương Nguyễn Lữ xuống thuyền chạy về Quy Nhơn, chịu tội cùng anh, rồi lên ngựa trở về Kiên Mỹ thăm lại cố hương. Sau đó 2 anh em chia tay nhau, Nguyễn Nhạc tiếp tục chí lớn của mình, còn Nguyễn Lữ mây ngàn hạc nội, không còn ai biết rõ ông ở đâu. Dù vậy, bài võ Hùng Kê Quyền vẫn truyền lại đến hôm nay và trở thành một tài sản văn hóa quý báu không chỉ của riêng Bình Định.

. Thúc Giáp

Khai mạc Liên hoan Quốc tế Võ Cổ truyền Việt Nam lần thứ I- 2006 

Chiều qua (2-8-06), những đoàn khách đầu tiên về tham dự Liên hoan (LH) Quốc tế Võ Cổ truyền Việt Nam lần thứ I đã đến Bình Định. Ghi nhận của PV Báo Bình Định về công tác chuẩn bị và không khí trước thềm LH.

 

Cờ các quốc gia tham gia LH diễu hành qua lễ đài trong diễn tập. Ảnh: Công Tâm

(BĐ) - Tối ngày 5-8-06, Lễ khai m𓏹c Liên hoan Quốc tế Võ Cổ truyền Việt Nam lần thứ I- 2006 đã diễn ra hoành tráng tại sân vận động Quy Nhơn. Về dự lễ khai mạc nhiều lãnh đạo của Ủy ban TDTT Việt Nam, lãnh đạo tỉnh Bình Định, đại diện các nhà tài trợ và gần 500 VĐV đến từ 35 đoàn quốc tế và 21 đoàn thuộc các tỉnh, thành trong cả nước và đông đảo nhân dân đã về dự.

 

Bài võ Hùng Kê quyền

Trong lễ khai mạc, sau phần lễ là phần hội với các tiết mục trống khai hội, màn đồng diễn mang tên “Việt Nam hòa bình và hữu nghị - Bình Định giang tay chào đón bạn bè trên thế giới về tham dự Liên hoan Quốc tế Võ Cổ truyền Việt Nam”.

Màn đồng diễn gồm 3 chương: Bình Định miền đất địa linh nhân kiệt; Những bông hoa bách chiến bách thắng của con Lạc cháu Hồng; Việt Nam - hòa bình và hợp tác...

Tin & ảnh: Công Tâm

Náo nức những ngày hội võ

Ba ngày đầu của Liên hoan Quốc tế Võ Cổ truyền Việt Nam lần thứ I tại Bình Định (4, 5 và 6-8) đã diễn ra sôi nổi với phần biểu diễn của các đoàn. PV Báo Bình Định đã ghi lại không khí náo nức của những ngày hội võ…

 

Các đoàn về dự Liên hoan biểu diễn tại Quảng trường 31-3, Quy Nhơn tối ngày 4-8. Ảnh: Đào Tiến Đạt

Niềm vui hội ngộ

Không đơn thuần chỉ là một cuộc "thịnh hội luận võ", với nhiều võ sinh, nhất là các võ sinh nước ngoài học võ cổ truyền Việt Nam nhưng chưa một lần đến Việt Nam, tham gia LH lần này còn như một chuyến hành hương trở về đất tổ. Xúc động khi lần đầu được đặt chân lên đất võ Tây Sơn, dâng hương tại điện thờ Tây Sơn Tam kiệt (Bảo tàng Quang Trung - Tây Sơn), võ sinh Trần Héléne (Pháp) tâm sự: "Ba mẹ tôi là người Việt Nam. Tôi sinh ra và lớn lên ở Pháp, nhưng tôi ý thức rằng mình là người Việt Nam và tôi yêu Việt Nam. Dẫu vậy, trước chuyến đi này, quê hương với tôi còn là một cái gì khá mơ hồ. Lần về tham dự LH này, tôi rất hạnh phúc vì được tìm về nguồn cội của mình…".

Lại có những võ sư Việt kiều xa quê đã lâu, nay trở về Việt Nam, lại được hội ngộ cùng bạn bè trong giới học võ, nên chuyến về nguồn thêm phần ý nghĩa. Võ sư Lý Hoàng Tùng - Chủ tịch Tổng hội Phát triển Võ thuật Thế giới, nói: "Tổng hội vô cùng vinh dự được tham gia LH Quốc tế Võ Cổ truyền Việt Nam lần thứ I tại đất võ Bình Định - nơi mà một số anh em chúng tôi đã sinh ra và lớn lên. Đất trời có xa, nhưng lòng chúng tôi luôn hướng về quê mẹ". Còn với các lão võ sư của đất võ Bình Định như Phan Thọ, Ngô Bông, Trần Dần... thì rất tâm đắc vì đã suốt cả đời theo đuổi nghiệp võ, nay mới được chứng kiến ngay trên quê hương mình, cuộc hội tụ giới võ lâm từ khắp các châu lục đông đảo đến vậy. Lão võ sư Phan Thọ hồ hởi nói: "Phải đi xem các đoàn biểu diễn tại LH lần này, để thấy võ cổ truyền mình "ngon" đến chừng nào". Còn bác Võ Thị Nguyên (Trung tâm TDTT quận 10, TP Hồ Chí Minh), cho biết: "Tôi rất bất ngờ vì dù biết võ cổ truyền Việt Nam có được giảng dạy ở các nước, nhưng không ngờ lại có nhiều môn phái và đông võ sinh đến vậy".

 

Đêm khai mạc: ấn tượng, hoành tráng

Tối 5-8, tại Sân Vận động Quy Nhơn, lễ khai mạc LH chính thức diễn ra với sự tham dự của các vị: Nguyễn Xuân Dương - Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh; Vũ Hoàng Hà - Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh; Phạm Văn Thanh - Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy; Huỳnh Vĩnh Ái - Phó Chủ nhiệm Ủy ban TDTT Việt Nam… cùng lãnh đạo các ban, ngành của tỉnh. Phát biểu tại lễ khai mạc, bà Nguyễn Thị Thanh Bình - Phó Chủ tịch UBND tỉnh, đã khẳng định: LH là dịp gặp gỡ, giao lưu, trao đổi chuyên môn cũng như thắt chặt hơn nữa tình đoàn kết giữa các võ sinh cũng như võ phái, góp phần vào công tác bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, quảng bá võ cổ truyền Việt Nam. Sau phần lễ, phần hội với màn đồng diễn "Việt Nam hòa bình và hữu nghị - Bình Định giang tay chào đón bạn bè trên thế giới về tham dự Liên hoan Quốc tế Võ Cổ truyền Việt Nam" đã để lại ấn tượng sâu đậm trong bạn bè quốc tế. Xem xong lễ khai mạc, võ sư Nguyễn Lâm - Chưởng môn Kiến An Kungfu (Mỹ), nói: "Tôi rất xúc động sau khi xem những màn trống trận và các tiết mục đồng diễn trong lễ khai mạc. Trên chính vùng đất địa linh nhân kiệt này, những màn thể hiện trong đêm khai mạc LH đã làm bật lên tinh thần thượng võ của người dân Bình Định nói riêng, người Việt Nam nói chung".

 

Vận động viên Nguyễn Hữu Núi (đoàn Bình Định) đang biểu diễn bài võ "Độc vũ". Ảnh: Hoài Thu

Đậm sắc màu võ Việt

Đoàn Trung tâm đào tạo võ thuật sân khấu điện ảnh Đại học Hồng Bàng (TP Hồ Chí Minh), mở màn trong đêm biểu diễn đầu tiên (tối 4-8) tại Quảng trường 31-3 (Quy Nhơn). Nữ võ sư Thu Vân tuy đã 62 tuổi những vẫn tham gia biểu diễn. Võ sư tâm sự: "Tôi biểu diễn để muốn nói với mọi người rằng: võ thuật có ý nghĩa như thế nào với cuộc đời tôi. Tôi 62 tuổi, chỉ nặng 36 kg, lại mắc bệnh ung thư, nhưng võ thuật đã cho tôi sức khỏe như thế này". Đoàn An Giang thì gây cảm tình trong đông đảo khán giả bởi thành viên của đoàn đều là các võ sinh nhí (từ 6 đến 14 tuổi). Hai bài quyền Thiết phiến mai hoa và Đoạt mệnh chiêu hồn sáo cùng tiết mục đối luyện của 2 võ sinh 6 tuổi của đoàn đã nhận được những tràng vỗ tay không ngớt của khán giả. Còn võ sinh Vũ Duy Long (Thái Bình), mới học võ được 2 năm, nhưng khá tự tin khi biểu diễn bài Hùng kê quyền và Lão mai quyền. Những động tác thuần thục và dứt khoát của cậu bé mới 9 tuổi này đã được khán giả vỗ tay nhiệt liệt. Phần biểu diễn của đoàn Bình Định, ngoài các bài đặc trưng của võ Bình Định, chủ nhà có nhiều tiết mục đối luyện đặc sắc như tay không chống binh khí, tứ đấu binh khí… nhất là phần biểu diễn của các vận động viên nhí: Nguyễn Hữu Núi (10 tuổi) với bài Độc vũ; Phạm Tuân (11 tuổi) và Thái Hiền (12 tuổi) với bài Huân đao…

LH Quốc tế Võ Cổ truyền Việt Nam lần thứ I quy tụ 500 vận động viên đến từ 35 đoàn quốc tế và 21 đoàn trong nước. Trong ba ngày 4, 5 và 6-8-06, các đoàn đã biểu diễn tại: Nhà thi đấu Sân vận động Quy Nhơn, Quảng trường 31-3, trước Trung tâm Thương mại Quy Nhơn và Trung tâm TDTT Hà Thanh (huyện Tuy Phước).

Phần biểu diễn của các đoàn quốc tế luôn thu hút sự chú ý của giới mộ võ. Những bài quyền của đoàn Tráng sĩ đạo - Bỉ đã thật sự tạo ấn tượng mạnh. Uy lực của những bài quyền, nét thần thái của từng động tác đã được thể hiện rõ. Tổng đoàn Thế giới Quán khí đạo (Ý) thành công với phần biểu diễn của 8 "đại cao thủ" đến từ 6 nước. Võ phái Tinh võ đạo có 49 thành viên tham gia LH, đến từ 4 nước Anh, Pháp, Đức, Nga với nhiều tiết mục đặc sắc; trong đó, có những bài võ do chính võ sư Hồ Hoa Huệ sáng tạo: Hắc miêu quyền, Bạch hạc nghinh phong, Mãnh hổ hồi lâm…

Sau khi xem phần biểu diễn của các đoàn nước ngoài, võ sư Lý Xuân Hỷ - Phó Chủ tịch Hội Võ Cổ truyền Bình Định, nhận xét: "Tôi thấy đa số các môn phái vẫn giữ được sự thuần chất võ cổ truyền Việt Nam chứ không bị lai tạp nhiều. Các vận động viên nước ngoài không chỉ thể hiện xuất sắc các bài võ của môn phái mình mà còn rất thành công khi biểu diễn các bài võ cổ truyền chuẩn mực của Việt Nam. Đây thật sự là điều đáng mừng cho nền võ thuật nước nhà…".

• Nhóm phóng viên VH-TT