เภสัชกรกำหนดขนาดการใช้ยาอย่างไร?

การกำหนดขนาดยาที่ใช้

Last update : 09/12/43

This Page

ปัจจัยที่มีผล
ต้องทานยาเท่าใดในแต่ละครั้ง
ต้องทานยาบ่อยแค่ไหน?
ยาที่พัฒนาใหม่ดีกว่ายาเก่าอย่างไร

Interesting Link

เชิญติชม สอบถาม เสนอครับ

ปัจจัยที่มีผลได้แก่

การดูดซึมของตัวยาผ่านกระเพาะ ลำไส้เล็ก เข้าสู่กระแสเลือด ผ่านได้ดีหรือไม่ เร็วช้าอย่างไร?

ยาถูกทำลาย หรือกำจัดออกจากร่างกายได้เร็วช้าอย่างไร?

อาหารที่ทานมีผลกับยาหรือไม่ ถ้ามีมีอย่างไร?

ระดับของยาในกระแสเลือด หรือบริเวณที่ยาออกฤทธิ์ต้องเป็นเท่าใดจึงจะมีผลการรักษาเกิดขึ้น

ผลข้างเคียงของยาเป็นอย่างไร ?

จากปัจจัยหลัก 3 ประการนี้ จึงเป็นแนวทางในการกำหนดขนาดยา ความถี่ในการให้ยา และการพัฒนายาใหม่ให้มีคุณสมบัติที่ดีกว่าเดิม

ต้องทานยาเท่าใดในแต่ละครั้ง

โดยทั่วไป จะใช้ยาในขนาดที่น้อยที่สุดที่จะมีผลในการรักษา เพื่อให้มีผลข้างเคียงต่ำด้วย และร่างกายได้รับสิ่งแปลกปลอมน้อยลง ปัจจัยที่มีผลต่อการกำหนดคือ

อายุ ผู้สูงอายุมักมีความเสื่อมของอวัยวะต่างๆโดยเฉพาะตับ ไต ซึ่งทำหน้าที่ฟอกของเสียรวมทั้งยา ถ้ายังคงให้ยาเท่าเดิม ยาจะออกฤทธิ์ในร่างกายนานขึ้นซึ่งก็หมายถึงว่ามีพิษมากขึ้นด้วย ส่วนกรณีของเด็ก การให้ยามักให้โดยพิจารณความสูงและน้ำหนัก และมียาหลายๆชนิดมีผลต่อการเจริญเติบโตของเด็กด้วย เช่น เตตร้าซัยคลิน มีผลต่อการเจริญของกระดูกและฟัน

น้ำหนัก เป็นธรรมดาที่ว่าผู้ที่น้ำหนักมากจำเป็นต้องได้รับยามากกว่าผู้ที่น้ำหนักน้อย คล้ายๆกับตุ่มน้ำขนาดใหญ่ย่อมจุน้ำมากกว่าตุ่มขนาดเล็ก

ประวัติการเจ็บป่วย และโรคประจำตัว ที่สำคัญคือ โรคเกี่ยวกับตับ ไต เนื่องจากเป็นอวัยวะที่เกี่ยวกับการกำจัด ขับสิ่งแปลกปลอมออก การเสื่องสภาพไปมีผลอย่างมากต่อพิษของยาและเกิดการสะสมในร่างกาย

ต้องทานยาบ่อยแค่ไหน?

เนื่องจากยาแต่ละตัวถูกทำลายด้วยอัตราความเร็วที่แตกต่างกัน ยาบางตัวอยู่ในกระแสเลือดได้นานกว่าบางตัว ยานั้นจะทานน้อยครั้งกว่าด้วย

การออกฤทธิ์ของยาแต่ละตัว จะต้องมีความเข้มข้นในกระแสเลือดในระดับหนึ่ง ถ้าต่ำกว่านั้น จะไม่มีผลการรักษา จึงต้องทานยาก่อนที่ยาจะหมดฤทธิ์ไปเพื่อผลการรักษาที่ดี การทานยาที่ดีจึงควรเว้นระยะห่างแต่ละมื้อเพื่อให้ผลการรักษาดี ในขณะเดียวกันถ้าทานยาบางมื้อกระชั้นเกินไป ย่อมทำให้ความเข้มข้นของยาในกระแสเลือดสูงมากเกินไปก็ทำให้เกิดผลข้างเคียงหรือพิษได้

ยาที่พัฒนาใหม่ดีกว่ายาเก่าที่รักษาโรคเดียวกันอย่างไร?

มีฤทธิ์เฉพาะเจาะจงมากขึ้น ทำให้มีผลข้างเคียงน้อยลงด้วย
ใช้ยาง่ายขึ้น เช่น จากเดิมยาบางชนิดต้องฉีดอย่างเดียว เดี๋ยวนี้มียาในรูปรับประทานที่ให้ผลการรักษาดีเหมือนเดิม ช่วยให้ผู้ป่วยไม่ต้องพักรักษาอยู่ในโรงพยาบาลนานเหมือนเดิม สุขภาพจิตดีขึ้น มีผลให้โรคหายเร็วขึ้น
ทานยาขนาดน้อยลงในแง่ของปริมาณยา แต่ให้ผลการรักษาเท่าเดิม
ทานยาน้อยครั้งลง ผู้ป่วยให้ความร่วมมือดีขึ้น
ข้อเสีย คือ ราคาแพง เพราะมีต้นทุนในการวิจัยมาก