MALTA MINN GĦAJNEJN GALIZJANI*

F’dan is-seklu l-ġdid li għadna kif bdejna, nisimgħu ħafna dwar il-bini ta’ l-identità Ewropea waqt li l-Unjoni Ewropeja miexja lejn it-tkabbir tagħha. Iżda din l-istrateġija kollha kważi dejjem timmira lejn il-bini ta’ għaqda ekonomika, li huwa l-bogħod ħafna mill-Ewropa soċjali u tal-ġnus li ħafna minna nixtiequ nibnu. Ewropa fejn ngħixu lkoll flimkien, li tħallina nifhmu u nagħrfu lil xulxin, għalkemm ġnus differenti, u b’hekk noħorġu dawk ir-realtajiet ta’ nazzjonijiet mingħajr stat, bħall-Galizja.

B’xorti tajba jeżistu organizzazzjonijiet mhux governattivi li qegħdin jaħdmu f’din id-direzzjoni, bħal ngħidu aħna l-assoċjazzjoni kulturali Taljan Allegorein, li torganizza l-Premio Tivoli Europa Giovani, konkors miftuħ għall-ilsna kollha Ewropej, magħrufin bħala lingwi indipendenti. Waqt li kont Tivoli sirt naf lill-poeta Malti Adrian Grima u dak kien l-ewwel kuntatt tiegħi (viżiv) ma’ l-ilsien Malti, li kont naf xi ftit dwar l-għeruq semitiku tiegħu mill-istudji tiegħi fil-Filoloġija, għalkemm dak li kont naf dwaru kien ftit ħafna tassew!

Madankollu jien u Adrian mal-ewwel sirna ħbieb, tkellimna ħafna flimkien dwar poeżija u dwar il-qagħda ta’ l-ilsna u l-letteraturi rispettivi tagħna u nnutajna għadd ta’ elementi komuni. F’dak il-waqt, Adrian kellimni wkoll dwar l-għaqda Inizjamed u dwar il-possibiltà li naħdmu flimkien fil-ġejjieni.

Xi xhur ilu Inizjamed iddeċidew li jikkuntattjawni u l-istedina tagħhom beżżgħatni xi ftit minħabba l-problema tal-lingwa (nista’ naqra l-Ingliż, iżda diffiċli għalija biex nifhmu meta nisimgħu u ma nitkellmux, filwaqt li t-Taljan tiegħi huwa medjokri). Bl-għajnuna prezzjuża ta’ Stephen Cachia, Karsten Xuereb u Adrian innifsu u ta’ membri oħra ta’ Inizjamed, iż-żjara tiegħi setgħet isseħħ, sabiex b’hekk stajna norganizzaw workshops ta’ kitba kreattiva, konferenza dwar il-miti u l-identità Galizjana u reċitazzjoni tal-poeżiji tiegħi akkumpanjata minn wirja bl-islajds. Kelli wkoll il-possibilità li nitkellem dwar il-pajjiż Atlantiku tiegħi bil-lingwa Atlantika tiegħi f’pajjiż Mediterranju b’lingwa semitika.

Vjaġġi f’Malta

Fil-vjaġġ tiegħi u ta’ Rosa lejn Malta, l-ikbar inkovenjent kien il-vjaġġ, għaliex ir-reġjun tal-Galizja huwa r-rokna l-iktar fil-Punent ta’ l-Ewropa u għalhekk periferika. Għaldaqstant ir-rotot ta’ l-ajru huma ftit u s-sigħat ta’ stennija fl-ajruport ta’ Barċellona kienu biżżejjed biex stajt naqra rumanz ta’ 600 paġna.

Meta wasalna, filwaqt li ħbiebna ta’ l-Inizjamed kienu qed jaħdmu ħafna fuq l-aħħar dettalji, sibna ħin biex inżuru l-gżira ta’ Għawdex. L-ewwel sorpriża għalina kienet is-sħana umduża li kienet tgħajjina tassew kif ukoll il-pajsaġġ niexef li ltqajna miegħu. Stajna naraw kif iż-żona turístika li fiha konna alloġjati kienet tixbah sew lill-inħawi turistiċi tagħna, bi blokok ta’ lukandi u appartamenti, filwaqt li x-xatt ġie meħud kważi għal kollox minn lukandi mingħajr ebda spazji miftuħin fil-madwar. F’dan il-każ ma konniex sorpriżi għaliex fil-Galizja wkoll għandna nħawi fejn il-pressjoni fuq l-ambjent hija waħda brutali.

Madankollu skoprejna wkoll postijiet bħall-belt qadima ta’ l-Imdina, li kienet tixbah xi ftit lil Santiago de Compostela fiċ-ċokon (kapitali tal-Galizja, belt patrimonju kulturali ta’ l-umanità). Kif ukoll postijiet fuq ix-xatt li għadhom mhumiex mittiefsa. Mal-poeta Norbert Bugeja kellna nofs ta’ nhar tassew pjaċevoli f’żewġ inħawi mill-isbaħ: Għar Lapsi u t-tempji neolitiċi ta’ l-Imnajdra u Ħaġar Qim. Il-korteżija u l-ospitalità kbira li wriena Norbert komplew żiedu s-sodisfazzjon tagħna.

Fil-jiem l-oħra stajna nammiraw il-belt fortifikata tal-Birgu u ż-żjarat tagħna f’Tas-Sliema u l-Belt Valletta wkoll ħallewlna ħafna tifkiriet mill-isbaħ. Minn dawn kollha, peress li jien inħobb ħafna t-teatru, niftakar l-iktar il-fdalijiet tat-Teatru Rjal li rajt hekk kif dħalna l-Belt u ċ-ċkejken Teatru Manoel, li fakkarni fit-Teatru Ewlieni ta’ Santiago de Compostela. Iżda fuq kollox niftakar f’dettall żgħir, il-magni li jintużaw f’dan it-teatru għall-effetti speċjali, bħal ngħidu aħna r-riħ jew ix-xita. Qatt ma kont rajt xi ħaġa hekk qabel, minkejja li żort bosta teatri differenti.

L-unika żjara organizzata li għamilna kienet fil-gżira ta’ Għawdex fejn il-gwida qatagħha li jeħodna minn naħa għal oħra ta’ din il-gżira żgħira. Żorna l-monumenti importanti kollha, iżda għaġġbitni l-aktar it-Tieqa tad-Dwejra, għaliex hemm stajna nosservaw is-setgħa inkredibbli tal-baħar u dik il-veduta qarrbitna wkoll lejn il-Galizja u l-kobor immens ta’ l-Atlantiku.

Mal-pittur William Azzopardi sirna nafu kif jiġu organizzati l-purċissjonijiet f’Malta. Santa Katarina ma kinitx daqshekk differenti mill-festi popolari tagħna, bil-kult reliġjuż, bil-mużika tal-baned u l-logħob tan-nar bil-lejl. Setgħet kienet il-festa parrokkjali tal-belt tiegħi, Cee. Waħda mill-ftit differenzi kienet il-fatt li fil-festi tagħna minbarra l-baned jiġu wkoll gruppi li jdoqqu mużika pop għaż-żgħażagħ.

Marsaxlokk, il-Blue Grotto, ir-Rabat, il-Mosta...dawn kienu nħawi oħra ta’ interess flimkien ma’ l-inbid u l-birra lokali kif ukoll ħut li, ngħiduha kif inhi, mhux dejjem tajjeb ukoll bħala ikel tar-ruħ.

Fl-aħħar ġurnata żorna l-Mellieħa flimkien ma’ Stephen Cachia, bis-santwarju impressjonanti tal-Madonna ta’ l-Għar u hemmhekk laqtuni l-pitturi ex-voto tax-xwieni. Jien ġej mill-Costa da Morte (Xatt il-Mewt) fil-Galizja u l-istejjer dwar in-nawfraġji huma parti mill-ħsieb kulturali tiegħi. Fl-Atlantiku dejjem ngħidu li l-Mediterran huwa baħar bla ħajja kif ukoll kalm. Għalhekk kienet xi ħaġa li lili ġegħlitni naħseb mill-ġdid li wara kollox, anke l-baħar Mediterran jaf ikun baħar qalil.

Dwar l-attivitajiet letterarji, il-workshops kienu esperjenza interessanti anke minħabba l-bosta parteċipanti differenti li ħadu sehem. Min-naħa tiegħi, il-problemi lingwistiċi ma ħallewnix inlesti għal kollox xi attivitajiet li kont ħejjejt. L-għan tiegħi kien li niżviluppa elementi tekniċi differenti ta’ espressjoni fil-kitba li jistgħu jħaffu x-xogħol innifsu tal-kitba. Ma nafx jekk irnexxilix, iżda fil-fehma tiegħi, inkitbu testi sbieħ ħafna u fuq kollox ħsibna dwar il-fatt li l-letteratura, wara kollox, hija logħba, u li l-proċess tal-ħsieb u l-maturazzjoni jridu jiġu ħafna wara. Kien importanti ħafna d-djalogu bejnietna lkoll għaliex ma ridtx li nibdel il-workshop f’monologu.

Bħal dejjem kollox jista’ jitjieb, iżda l-apprezzament personali tiegħi kien wieħed pożittiv u nittama li anke dawk li ħadu sehem jistgħu jgħidu l-istess, li ta’ l-inqas xi eżerċizzju minn dawk li għamilna b’xi mod għenhom biex jiktbu xi ftit aħjar.

“Bliet (u Miti)” fil-Birgu

Ir-rappreżentazzjonijiet tal-Birgu kienu impressjonanti. Stajna nintebħu bis-sigħat twal ta’ xogħol li sar biex twettaq dan kollu. Fil-fehma tiegħi r-riżultat kien wieħed mill-aqwa, speċjalment tnejn mir-rappreżentazzjonijiet li saru, iżda anke l-iktar qari qasir li sar laqatni. Ma nifhimx kelma waħda bil-Malti għalkemm il-ħoss tal-lingwa għadu jidwi f’widnejja imma t-traduzzjonijiet simultanji ta’ Stephen Cachia għenuna sabiex nifhmu l-letteratura, li dejjem għandha dimensjoni universali.

Matul dawk il-jumejn skoprejt ukoll li kien hemm elementi oħrajn li kienu jqarrbuni lejn l-Inizjamed, forsi wkoll minħabba l-oppożizzjoni tagħhom għall-bini ta’ korsa tal-golf fil-gżira ta’ Malta. Proposta assurda, għalkollox bla sens, wild il-kapitaliżmu selvaġġ ta’ bħalissa li ftit li xejn jimpurtah mill-abitanti tal-post u l-mezzi ta’ produzzjoni tagħhom, il-kwalità tal-ħajja u l-ambjent ta’ l-inħawi.

Inizjattiva oħra li laqtitni ħafna hija dik tal-Koperattiva Kummerċ Ġust li kienu qed ibigħu xi prodotti tagħhom matul il-lejliet. Fl-aħħar mill-aħħar, matul dawk iż-żewġt iljieli intbaħt li ma kontx żbaljajt meta lqajt l-istedina tal-Inizjamed.

Fl-aħħar nett nixtieq nisħaq fuq id-dimensjoni umana li għaraft matul dik il-ġimgħa hekk mimlija. U miniex qed nirreferi għall-coverage tal-media (intervisti fil-ġurnali ewlenin, programmi fuq it-televiżjoni, għaliex kif ikkumenta miegħi Adrian Grima, anke f’dan jixbhu ‘l xulxin il-Galizja u Malta, għaliex jekk tkun kittieb barrani jagħtuk spazju fuq il-mass media, iżda kieku kont kittieb Malti, ftit li xejn. Hekk jiġri wkoll fil-ġurnali Galizjani).

Qed nirreferi għall-ġenerożità, għall-ospitalità u għall-kumpanija pjaċevoli tan-nies ta’ Inizjamed u dawk li jgħinuhom. Għalina l-mod kif stajna nagħmlu kuntatt ma’ xulxin u l-ħbiberiji li żrajna għall-ġejjien kienu l-aqwa ħwejjeġ li ħallielna dan il-vjaġġ. Grazzi mill-qalb għal dak kollu li għamiltu magħna. Obbligati dejjem.

*maqluba għall-Malti minn Stephen Cachia

Għall-Ewwel Paġna | Back to the First Page