LOCATION: [MY HOME] [MY FUTURE] [MY OFFICE] [MY KING] [MY WEB] พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ.

---

พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ หรือ "วันพืชมงคล" และยังเป็นวันเกษตรกรแห่งชาติอีกด้วย ซึ่งผลิตผลจากพืชแผ่นดิน คือ ข้าว พืชแผ่นดินที่ที่เลี้ยงปากเลี้ยงท้องคนไทยกว่า 60 ล้านคน (ก.พ.2540) และบางส่วนยังเผื่อแผ่ไปถึงปากท้องเพื่อนมนุษย์ในส่วนอื่นของโลกด้วย ขนบธรรมเนียมประเพณีที่เกี่ยวข้องกับอาชีพเกษตรกรรมและผูกพันกับคนไทยจนแยกไม่ออกคือ "พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ" มีขึ้นเพื่อสร้างขวัญและกำลังใจแก่เกษตรกรนั่นเอง

พระราชพิธีแรกนาขวัญได้กำเนิดขึ้นนับตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัยเป็นราชธานีเป็นต้นมา มีหลักฐานกล่าวไว้ว่า แม้องค์พระมหากษัตริย์จะไม่ได้ลงมือไถนาเอง แต่ก็เสด็จฯ ไปเป็นประธานในพิธีทุกครั้ง

ครั้นล่วงมาถึงสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีก็ยังคงสืบทอดพระราชพิธีแรกนาขวัญมามิได้ขาด พระมหากษัตริย์ทรงมอบอาญาสิทธิ์แก่ผู้แทนพระองค์เสมือนออกอำนาจจากพระมหากษัตริย์ให้ไปประกอบพระราชพิธี ส่วนพระองค์จะทรงรักษาศีลอย่างเคร่งครัดเป็นเวลา 3 วัน ซึ่งพระราชพิธีนี้ได้ดำเนินการในลักษณะดังกล่าวสืบต่อกันมาจนสิ้นสมัยกรุงศรีอยุธยาและขึ้นสู่ยุคกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น พระราชพิธีนี้ก็ยังดำเนินการอยู่ จวบจนถึงรัชสมัยที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ขึ้นครองราชสมบัติแล้ว รูปแบบของพระราชพิธีจึงได้เปลี่ยนไป ด้วยพระองค์เห็นว่าประเทศไทยมีศาสนาพุทธเป็นศาสนาประจำชาติ พิธีการใดที่เป็นมงคลพิธีก็น่าจะมีพิธีทางศาสนาพุทธผนวกไว้ด้วย

ดังนั้น พระองค์จึงโปรดเกล้าฯ ให้จัด "พระราชพิธีพืชมงคล" อันมีพระสงฆ์หรือพิธีทางพุทธศาสนาไว้อีกส่วนหนึ่งด้วย พระราชพิธีนี้จึงนับว่าสมบูรณ์เต็มรูปแบบเป็น "พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ" ตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา

พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญที่สมบูรณ์เต็มรูปแบบนี้จะแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ ส่วนที่เป็นพิธีการทางศาสนาพุทธ คือ พระราชพิธีมงคลที่ประกอบขึ้นในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดารามเป็นวันแรก อีกส่วนหนึ่งที่เป็นพิธีพราหมณ์คือ พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญจะประกอบ ณ มณฑลพิธีท้องสนามหลวงในวันที่ 2 หรือวันรุ่งขึ้น การจัดงานพระราชพิธีนี้ได้จัดเต็มรูปแบบบูรพประเพณีเป็นครั้งสุดท้ายเมื่อปี พ.ศ. 2479 แล้วก็ว่างเว้นไปประมาณ 24 ปี จนเมื่อปี พ.ศ. 2503 คณะรัฐมนตรีได้มีมติให้ฟื้นฟูพระราชพิธีนี้ขึ้นใหม่และได้กระทำติดต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน

สำหรับพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ประจำปี 2541 นี้ตามปฏิทินหลวงและหมายกำหนดการระบุไว้ว่า

วันพฤหัสบดีที่ 7 พฤษภาคม 2541 เวลาประมาณ 16.30 น. พระบาทสมเด็พระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินจากพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน พระราชวังดุสิตไปยังวัดพระศรีรัตนศาสดาราม เสด็จพระราชดำเนินขึ้นสู่พระอุโบสถ ทรงจุดธูปเทียนถวายนมัสการพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรและพระพุทธรูปสำคัญ พระราชาคณะถวายศีลจบแล้ว พระบาทสมเด็พระเจ้าอยู่หัวทรงพระสุหร่ายถวายดอกไม้บูชาพระคันธารราษฎร์ ทรงอธิษฐานเพื่อความสมบูรณ์แห่งพืชผลของราชอาณาจักรไทย พระราชครูอัษฎาจารย์อ่านประกาศพระราชพิธีพืชมงคล พระสงฆ์ 11 รูป เจริญพระพุทธมนต์

จากนั้นพระบาทสมเด็พระเจ้าอยู่หัวทรงหลั่งน้ำสังข์ พระราชทานใบมะตูม ทรงเจิมพระราชทานพระธำมรงค์กับพระแสงปฎักสำหรับตำแหน่งพระยาแรกนาขวัญแก่ นายทวีศักดิ์ เสสะเวช ปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ซึ่งทำหน้าที่พระยาแรกนาในปีนี้ แล้วทรงหลั่งน้ำสังข์ พระราชทานใบมะตูม ทรงเจิมแก่เทพีผู้ที่จะเข้าในการพระราชพิธีพืชจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ขณะนั้นพระสงฆ์เจริญชัยมงคลคาถา พนักงานประโคมฆ้องชัย เครื่องดุริยางค์ หลังจากนั้นพระบาทสมเด็พระเจ้าอยู่หัวทรงประเคนจตุปัจจัยไทยธรรม พระสงฆ์ถวายอนุโมทนาถวายอดิเรกออกจจากพระอุโบสถเสด็จพระราชดำเนินกลับ

สำหรับวันประกอบพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญปีนี้ คือ วันศุกร์ที่ 8 พฤษภาคม 2541 เวลา 07.30 น. พระบาทสมเด็พระเจ้าอยู่หัว ทรงพระมหากรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นายทวีศักดิ์ เสสะเวช ปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ซึ่งทำหน้าที่พระยาแรกนาพร้อมด้วยเทพีทั้ง 4 ขึ้นรถยนต์หลวงที่หน้าพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ออกจาก พระบรมมหาราชวังทางประตูสวัสดิโสภา ถนนสนามไชย ไปยังพิธีมณฑลท้องสนามหลวง เมื่อเดินทางมาถึงจะได้ตั้งกระบวนแห่อิสริยยศ แล้วเดินกระนวนดังกล่าวไปส่งโรงพิธีพราหมณ์ พระยาแรกนาขวัญจุดธูปเทียนถวายสักการะเทวรูปสำคัญแล้วจะได้ ตั้งสัตยาธิษฐานหยิบผ้านุ่งแต่งกาย (ซึ่งมี 3 ขนาด คือ 4 คืบ 5 คืบ และ 6 คืบ) ไว้พร้อม เมื่อพระยาแรกนาขวัญตั้งสัตยาธิษฐาน หยิบผ้าแต่งกายได้ 5 คืบ นุ่งผืนนั้นทับผ้านุ่งเดิมอีกชั้นหนึ่ง นุ่งอย่างบ่าวขุนเตรียมออกแรกนา

ครั้นเวลาประมาณ 08.30 น. พระบาทสมเด็พระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินโดยรถยนต์พระที่นั่งจากพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน พระราชวังดุสิต ไปยังพลับพลาที่ประทับในบริเวณมณฑลพิธีมณฑลท้องสนามหลวง และระหว่างเวลาพระฤกษ์ 08.29-09.09 น. พระยาแรกนาขวัญจะได้ยาตราพร้อมเทพีออกจากโรงพิธีพราหมณ์ โดยมีราชบัณฑิตและพราหมณ์นำผ่านพลับพลาหน้าพระที่นั่ง พระยาแรกนาขวัญเข้าเฝ้าทูลใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท ถวายบังคมแล้วไปยังลานแรกนา เจ้าพนักงานจูงพระโคเทียมแอก พระยาแรกนาเจิมพระโคและไถดะไปโดยขวาง 3 รอบ หว่านธัญพืช พนักงานประโคมฆ้องชัยเครื่องดุริยางค์ แล้วไถกลบอีก 3 รอบ เสร็จแล้วพนักงานปลดพระโคออกจากแอก พระยาแรกนาขวัญและเทพีกลับไปยังโรงพิธีพราหมณ์ พราหมณ์จะเสี่ยงทายของกิน 7 สิ่ง อันได้แก่ ข้าวเปลือก ข้าวโพด ถั่วเขียว งา เหล้า น้ำและหญ้า ตั้งเลี้ยงพระโค ซึ่งพระโคเลือกกิน ข้าวและเหล้า โหรหลวงจะถวายคำพยากรณ์ไปตามเกณฑ์ที่เสี่ยงทายได้ จากนั้นขบวนของพระยาแรกนาขวัญจะเคลื่อนผ่านพลับพลาที่ประทับ ผู้เป็นพระยาแรกนาขวัญเข้าเฝ้าทูลใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท ถวายบังคมไปขึ้นรถยนต์หลวงกลับสู่ศาลาว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์

จากนั้น พระบาทสมเด็พระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินกลับ เป็นการสิ้นสุดงานพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญประจำปี 2541.

---

พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ประจำปี 2540

---

Return to the Top or

---