ERDEM ÜZERİNE

       Bütün güzel sanatların kökünde Animist büyücülüğün izleri vardır. İlk insanların erdemleri de Toteme tapmaları, Totem'in isteğine aykırı  davranışta   bulunmamalarında  belirmektedir. Klan'ın Toteme  saygı  duyan üyeleri erdemlidirler. İnsanın çevresinde  korkulacak,   tapılacak  bu  kadar çeşitli  güçler,  ruhlar, yaşayan ölüler bulunması elbette Çoktanrıcılığı doğuracaktı. Çok sayıdaki Tanrılara önce Mısır' da  rastlıyoruz. Eski  Mısır  Çoktanrıcılığı açıkça Totemizm ve Animizmin kalıntılarına dayanmaktadır.
       Eski  Mısır edebiyatında  ölen  bir  kadının  yaşayan   kocasına gönderdiği şöyle bir mektup vardır:
       "Ey  benim arkadaşım, benim kocam. Hiçbir  zaman  yemekten, içmekten, sarhoş olmaktan,  kadınlarla  sevişmenin  zevkini  tatmaktan   ve  şenlikler   yapmaktan  geri   kalma.   Gündüzün  de, geceliyinde kendini her türlü zevke terket. Kalbinde kaygıların yer  etmesine sakın meydan verme.
Çünkü  Batı  ülkesinde uyku ile karanlık   hüküm sürmektedir. Burası  öyle  bir  ülkedir  ki   içinde bulunanlar  hiç bir   zaman   dışarıya    çıkamayacaklardır.   Uyumaktadırlar  ve  artık   hiç  uyanmayacaklardır."
  Filozofların erdem tanımları şöyledir:

  Düşünce     zincirinin   gelişme   sırasına   göre    incelenmesi,   erdemin  çeşitli  açılardan  çesitli anlamlara   itildiğini   göstermektedir.  Bu    anlamların   çokluğu,   erdemin  gerçek  anlamını yitirmiştir.
  Bütün   düşünce  sistemleri,  kendi   amaçlarına   uygun   olarak   erdemden   yararlanmışlardır.  Erdem: dinsel,  toplumsal,   kişisel    çıkarlara  göre  değerlendirilmiştir.  İnsanlar  savaşa,   talana, tapmaya,  vergi  dairesine  erdem  sopasıyla   itilerek   götürülmüşlerdir.  Doğacak    çocuğun kendinden   olduğunu  bilmek  isteyen  baba   karısını  erdem zincirine vurarak dört duvar arasına kapatmıştır.   Güçlüler   erdem  perdesi  altında  güçsüzleri   ezmişler, güçsüzler erdem sığınağına gizlenerek  güçlülerden korunmuşlardır.  Oysa,  hangi  açıdan bakılırsa  bakılsın, bütün bu davranışlarda  erdemin  ortak   bir  yanı  görülmektedir: Erdem bir çabayı gerektirir. Diğer ortak yanlarını da şöyle sıralayabiliriz:
Erdem kişisel çabayı güden düşüncededir.
   "          "         "      bir dirence karşı güden düşüncededir.
   "          "         "      kişisel bir dirence karşı güden düşüncededir.
   "          "     bir çabayı, bencillik  direncine  karşı,   bencilliğin  gelişmiş  bir  biçimi  olan özgecillikle güden düşüncededir.
   Erdem, kişisel bir çabayı, bencillik  direncine  karşı  bencilliğin  gelişmiş   bir  biçimi  olan ve çevresini etkileyici bir özgecillikle güden düşüncededir.
  Erdem, yalın bir çabadır. Bu  çabayı  gösterebilmek  için  çağının   insanı  olmak  ve  özgür bulunmak  yeter. Ne var ki belli bir çağda yaşamakla  o  çağın insanı olunmaz,  sadece  esir bulunmamak özgür olmak degildir. Bir çağın insanı  olabilmek  için o   çağın  bilgisine erişmiş bulunmak,  özgür  olabilmek   için  her  türlü  etkiden  sıyrılabilmek  gerekir. Erdemin,  ucu sonsuzluğa yönelen genis alalnina, ancak bu niteliklerin elde edilmesinden sonra çikilabilir. İnsanlık macerası bu  uçsuz bucaksız alanda başlamaktadır...............
 

           Kaynak: Orhan HANÇERLIOGLU    "Erdem Açısından Düşünce Tarihi"