Labih sajam mahadang, hanyar talihat di kaca TV nang tagantung ngintu manayangakan mamamdahakan MH703 matan Fukuoka Japun, udah sampai, pasenjelnya tangah turunan kalako, imbahtu banyak pulang urusannya hanyar hingkat kaluar dari bandara. Orang kakalusuran ada nang mahadangi kulaan ada nang handak tarabang jauh, nyamannya ale mun banyak duit..juli pang gawian.
“Uma mo mara haja mun handak ka muhara lawang tampat pasenjel kaluar kayina, ako mara ai duduk di saia haja dahulu, napa mun lintuhut kada tahan lawas kada tahan tajingkit-jingkit badiri maitihi nang dicarii”.
Urang di sini bah, gugup hati bapikir, di mana baoleh duit? Sugih-sugih tagaknya. Masing-masing awan lagak. Banarankah atawa piragahan haja? Ko lihat samuan bingking, harat-harat, nang bibinian bungas awan paruna, nang kapir tu bah banyak yang ditampaiakan. Orang sudah haji gin taliur! Kaya ini bahaharian gin kada lingo dudukan di sia. Di tangah urang nang banyak tu, aku kaingatan.
Sapatangan, matan Asar sampai wayahini sudah pukul satu malam aku kada apa ulahan, fikiran basarabut, hati libang libu, urang banyak gin kada pa-apanya. Bangku kayu panjang di luar wad B gin kada paduli ka aku, tahan haja inya manahani buritku nang barat ngini.
Mudah-mudahan uma lakas ampih, hingkat bulik ka rumah macam halam. Tiga malam dah kami sapaadingan baganti batungguan. Asa kada sanggup tagaknya malihat uma di bilik ICU, hidung batukup curung palstik batalitiub ka balang gas satinggi kakanak badiri, wayar basulait nang habuk, nang mirah, nang biru, nang kuning dilikit ka dada, ka dahi, ka batis uma. Uncang banyu ubat bagantungan dicucuk hujungnya ka urat ganal di balakang tangan kiwa uma.
Aku ta ingat tapai hijau daun kato, wadai amparan tatk, roti kukus, balungan hayam, gagatas... banyak lagi nag uma bisa maulah, sumuannya nyaman, nang kada hingkat ditandingi urang. Mun ka ini sipa lagi hingkat maulah?
Uma garing lawas dah, babritan darah tinggi awan banyu kamih manis. Banyak kali dah pengsan. Kaluar masuk wad 6 kali dah, nang katujuh ni talalu repah. Samalam kada nandu urang lagi dah, mata taciling-ciling, dibisiki kalimah syahadat kada bagarujut lagi bibir uma.
Uma kada ada dua. Saikunag jua pang. Kaya apa mun uma habis umur? Kaya apa ayah? Sidin gin tuha awan buyuk jua, kabangatan taruk bagawi masa anum wan kuat baruku. Aku ingat halam, mulaan ruku timbak, new light, white horse, las-las gudang garam, kuat babanar. Ayah pamarahan paan. Uma jua nang hingkat manggaduhi. Kami asabarataan kada ada nag waninya. Aku suah dikapong sidin awan golok, nasib baik ada nini Antin mangur! Mun ayah tinggal surangan sipa mahadoi? Ngalih mamikirakan!
“ Mat.. bulik sakulah kaina singgah kadai A Lam, injam baras sa gantang, gula sa kati, teh harbuk cap ikan amas sa bungkus, tahure isuk!”.
Pukul dua aku bulik sakulah, dua batu bajalan batis. Babiskar kada bisa lagi. Ada biskar ragai cap elswik dipakai ayah maambil upah manajak, mangarat ka mana hingkat. Bilakah aku dapat mengayuh biskar hanyar, biskar saurang macam Ole anak Haji Sulai nang sugih tu, biskar railey batungkat krom ditangah, brek hap, babunyi mun dikayuh..tik,tik,tik..!
Aku mahadang di kaki lima kadai A Lam. Urang abanyak, supan kada ta ucap handak bapadak bahutang baras. Kadainya kada puang urang. Inya tukeh sarabanya dijuali ditukarinya, matan hintalo di kataraan sampai padi di bandang. Ku kilar di kadai subalah, kadai kupi guru Mael. Wdai andakan ku pagi tadi ada haja lagi, ni tantu kurang lako ari ini.
Kanapa aku haja nang kaya ini? Supan, gayur, takunci muntung. Aku marista lalu bulik. Sapanjang jalan banyu mata mangganang. Basalisih urang, ditiring ka lain kaya kalimpanan. Sampai di rumah nang halui bahatap rumbia batihang bakau, ading mangapungi. Idin, utoh, diang bapiruhut di salawarku nang sabuting tu mainta gula kucup nang batangking.. mana ada ari ini!
Sapatangan uma mamarahi aku.
“Anak kada bisa diharap.
Ayah mu kada sing bulikan!”.
Patang tu aku badadas ka kadai guru Mael, memang wadai kami kada banyak
nang lako. Labih satangah raga buluh ku bawa bulik. Bahutang aku kada jadi,
mudal gin habis.
Lapas maghrib, ku lihat uma turun ka tanah tulak ka sabuah, rumah
mamarina, ading uma jua ai. Aku turun maindap.
“Kaka .. ikam maulah anak
haja bisa, mambari makani kada tahu! Wagil bahutang..bahutang, hutang nag
halam gin kada habis ditaruhi. Aku gin kada baisi baras!”. Aku takajut!!!!
“Kada apa ai Peah hai, aku
bahutang, kada mainta, suahkah aku kada babayar? Tarima ksih, kaladi ada
ai di higa rumah, nah aku bulik dahulu!”.
Malam tu aku kada pati hingkat guring. Aku mandangar uma bagamat
mancabut kaladi, imbah tu basiang. Samuan cagar kami esok. Aku tahu ikan
sapat awan pupuyu ada di pangelar, Untung susu uma ganal, ading-ading kada
suah manyusu susu tim. Esok aku ka sakulah kada bajualan wadai, sarapan
bujur wan kaladi licik bacacap nyior baparut, nginum banyu halia..ladar
ilat! Uma maatar di muhara lawqang sambil manggilap banyu mata awan tapih
buruk.
“Mat, bulik kaina
sawatakan bakira awan A Lam, mamodahan ada rajaki kita”.
Pagi tu aku awal sadikit sampai ka muhara parit. Alam hanyar
kaluar handak mandi, kurus haj pang cina tu, tapi tukeh sugih. Aku bawani
marawa tarus bapadah handak bahutang, kaina ayah manahauri. Aku batuah!
“Tapa, mole.. lu angkat
habit baca punya jam! Hai ya, mat, wa tengo lu lajin sekola, wa caya lu..satu
hali jadi olang busat oo...”. lamhatiku mudahan banaran.
Ari tu aku memang ungah. Ari basajarah. Guru Besar manjulungi aku surat intihan, mun pas dapat ngaji di Bagan, sakulah urang putih! Esok aku pariksaan. Uma manjulungi banyu tawar sudah ditiup lapas sambahyang suubuh. Banyu panarang hati ujar uma. Aku ingat lagi Galuh Zakiah, Idin Sikat, Aman Idik ambil pariksaan jua. Imabah pariksa pukul sabalas, pukul satu, keputusan kaluar, aku pas!.
Saminggu imbahtu ayah bulik. Lapas makan malam, nasi balauk ikan
tamanung rabus awan karang bajarang sarai, aku kakalambu, baampat kami
sa kalambu. Akau mamasang talinga, uma bapandiran wan ayah. Ayah kada hakun
mmanyakulahakan aku di Bagan, sakulah urang putih babayar wan apa? Tapi
uma nang bakaras.
“Galang tiga buting kaya
janggut hundang, cincin barian arwah nini, hayam wan hintalo hingkat jua
ai dijual” uma mamujuk.
“Anak kita tu rajinan, batuah
tagaknya!”, Uma nang banyak basurah, ayah mandam haja.
Akhirnya aku ka sakulah urang putih jua ai, salapas Haji Tukacil mahutangi
ayah dua guni padi, ayah nang manyukat, ayah nang manyahan ka kakdai A
Lam. Ari partama ayah mainjam biskar Haji Asit bapalantak ganal maatar
aku ka sakulah. Yuaran ditahuri. Guru kelas, banggali, Gurcharan Singh!
Lapas tu aku tarus mangaji, baulang naik bas mirah sabulan tiga ringgit
pakai kad putih. Aku masih bajualan wadai ulahan uma, ambil upah mun ada
gawian wan uma. Banyak urang maurahakan ayah wan uma. Mun susah tu, anak
kada usah mangaji bahahharat! Lungur pang rambut di kapala. Sambil sakulah,
aku ka bandang wan uma, malungguk, mahambur,mangatam, mangarat apa haja
nang hingkat. Sabalah patang, di bandang urang maambil upah, kada sawat
handak bakakkawanan; main gasing, main kutak, main gatah, main buahbol
samuan aku kada bisa!
Aku makin ganal, makin baakal, sudah bisa karirindangan. Tapi aku supan,
napa mun kada baharta. Hanya uma manguatakan samangat
“Kita mun handak sanang,
basusah dahulu. Rajinan mangaji cagar kao jua. Han, lihatam urang manggalari
ayahmu ,hindu baras’..Hina bangat mun susah kada baharta! Tuguli balajar
kao sanang kada gasan aku, bat mu jua ai, asal jangan dukhaka jadi am”.
Banaran pasan uma, samangat banjarku naik. Aku kada paduli urang. Aku handak malawan siCina siHindu siapa haja nang pintar nang pandai sakulah. Aku kada banyak bakawan awan oramng Malayu, napa mun dipa wayahitu handak bakukuratan wan bibinian haja, tulak ka panggung baduduan. Maramam depa.
Alhamduliilah, gawian ku babarakat. Dua uma wan ayah makbul. Tahun 62 aku pugaan naik pantas dewan sakulah maambil hadiah murid terbaik LCE dari Keptan Hamid Khan, Pengarah Pelajaran nagri! Kasutku magun lambab kapurnya, malam tu uma malubiakan salawar putih sakulahku nang sudah kidat, awan lubian akayu harang. Hadiahnya buku ‘tools for your own craftwork’ wan duit lima ringgit! Imbah dapat hadiah, aku tarus bulik mangayuh biskar salalajuan sampai sungeng talinga. Uma arai bangat!
Tahun 63 rajaki kami datang lagi. Ayah dapat tanah rancangan. Aku form ampat, kada umpat pindahan. Pariksaan Cambridge udah parak. Diam surangan di tabuk, cuti hanyar ka sana. Aku kada manyasal, surangan lagi bagus, ading-ading kada maauri aku balajar, lagi gin aku bisa haja bamasak, manaut, malunta, mamundok. Susah payah di tyanah rancangan kada payah disambat. Lapas pariksa aku gin join di sana. Saparanakan jadi kontrak, maneres dihangat. Mun di bandang ada jua banyu bandang cagar balapai batampungas. DI bukit tanah rancangan..kamana balindung? Pokok gatah hanyar sama pohon sanduduk. Ayah manarima 95 ringgit, mana mayo, nang manyuap dua balas ikung, nang sakulahan balima! Fikiranku jauh mahayatau. Di rancangan aku jadi buruh, ngorek lubang 3 kaki persegi padu, upahnya 5 duit sa lubang. Jadi guru samantara bagajih 90 ringgit sabalum dapat panggilan masuk maktab LI di Kuala Lumpur tahun 66. Banyak banar ganangan.. usah dibuka rahasia samuan. Aku sudah jadi guru 3 tahun hanyar balajar saurang mapa mun supan ka larangan yang mangaji pandai. Tahun 70 ambil pariksa HSC balajar saurang. Sakali jua tambus! # tahun pulang mangaji, tapi jadi mahasiswa. Aku ungah, anak panaroka nang puga ka menara gading! Saudara mara mulai baparak, napa mun hayam sudah babulu!
Kaluar U aku pagun jadi guru, kada bisa gawian nang lain. Aku
marantau ka Pantai Timur 5 tahun. Nasib baik kada likit awan urang di situ.
Banyak haja nang ku tamu, paruna paruna, tapi apa boleh buat, bat ku sudah
ada. Imbah aruahan aku badua jadi batiga, tiga jadi ampat sampat cukup
baanam. Bampih tagaknya umanya bahintalo!
“Bang!... uma bang
ai..misi manyuruh abang ka dalam” Diang manggawil bahuku.
Diang adingku ni sudah bacucu 4 ikong. Inya kawin awal, umur 13 wayah
kami susah. Hatiku mandirab.. Diang sudah baburubuian banyu mata.
“Ma ..O...Ma...Jangan Ma
ai!” aku kada hingkat basurah lagi.
Siapa gin kada ku hirani lagi, kada ku rawa. Uma kada bagarak lagi,
hujung jariji batis ku japai, dingin. Aku tasungkup. Doktor datang. Napa
diulahnya aku kada ingat lagi.
“Sabar cikgu. Mak
cikgu dah meninggal”.
“Inna Lillahi wa rajiuun
...!”
Kadap panglihatnku, ku dangar ada nang maingui.
“Sabar bang!” biniku manggawel.
“Mak dah lama sakit, rezeki
Mak takat ni saja, abang kenalah besabar banyak, uruskan apa yang patut.
Abang sulung , abang waris”.
Sudah sa tahun labih uma kada ada. Sudah luput, nang tinggal hanya
gambar uma. Macam filem wayang, samuan taganang balik. Tapi m un talihat
uma urang babaya uma filem datang lagi. Matan halui, matan susah, sampai
wayahini. Kada sawat uma marasani, nalihat anak-anak ku bagajih, kada sawat
mamabwa uma ka Makah. Sadikit banar nang ku balas.
“Ayah... assalamualaikum”.
Lamunan ku hilang. Aku arai babangat, nang dihadang sudah ada dihadapan
mata. Anak sulungku matan Japun maragapi. Kaya apa ramenya amun uma ada?
Samuan ni karana samangat uma. Walaupun uma kada ada di sini malihat, hatiku
babisik...dua dah ma ai anak ku ka universiti... mak, kita, aku anak uma,
wayahini kada supan lagi!!
TAMAT.
Karangan ini telah memenangi hadiah saguhatai dalam pertandingan Mengarang Dalam Bahasa Banjar 1999 anjuran Pertubuhan Banjar Malaysia.