KAINGATAN
Mohamad Farid Alsafavi bin Hj Ambiah
Sungkai, Perak

 Sumalam aku manalipon ka rumah, ujar uma abah tulak maambil madu wanyi. Kaingatan aku.. Lawas babanar kada umpat abah. Di Felda Besaot itu, samuan urang pinandu awan abahku, panjual madu asli. Samuan urang tahu nang madu jualan abah adalah madu hutan asli. Abah memproses madu gin cara tradisional, kadada mamakai misen. Misen panya pang nang handak dipakai amun ulihan madu satimba ganal haja.

 Kaingatan aku.. masa aku sakulah tingkatan lima abah mula aur maambil madi wanyi. Sabanarnya,  Felda mambuka tanah hanyar habun ditanam sawit. Habis hutan di pinggir kawasan parumahan Besaot ditabang awan disalukut. Napa am samuan wanyi banyak basarang di ladang sawit. Banyak urang pagutan awan wanyi. Bila ada nang basarang di pokok sawit, langsung kada taambil tandannya. Sawat sa bulan, buruk pang buahnya, rugi lima puloh kilo. Ngintu nang urang menyuruhakan abahku maambil madunya.

 Abah ni kada pamalar urangnya. Ada haja panggu bat tuan ladang kaina. Biasanya abah bahagi dua madu nang diambil, saparuh abah ambil lagi saparuh dibagii ka tuan ladang. Ngintu pang nang banyak urang bapadah ka abah. Suah sapagian abah maambil sampai lapan sarang. Ada jua nang kada sawat diambil, langsung dicuntan urang. Mapa kada bamamai tuannya, tapi kadalah ka abah. Udahlah madu kada dibagi urang, palapah sawit pulang bahamburan di ladang.

 Amuna banyak babanar madu nang dapat, dibagiinya jua lah sadikit. Ilah saurang di paringkat dua tu, sarang wanyinya ganal, baulihi tiga puluh butul. Dibagii abah sapuluh butul, mayu gin ujarnya. Ngintu gin arai urangnya, babanyak gin napanya handak diulahnya. Handak dimakan awan kuning hintalo, tumbar pang hayam kahilangan hintalo di kataraan saluruh gugusan Besaot.

 Kaingatan  aku , masa paling aur bagi abah bila inya mula baharagu karbau. Mulaannya balum lagi musim wanyi basarang. Bila tulak malapas karbau pagi, abah carii jua sarangnya di pinggir hutan. Patang bila handak mahaga karbau ka kandang, disawatakan jualah maambil madu dahulu. Imbah dua tahun, karbau makin banyak. Parak ampat puluh ikung awan pawah bat urang, langsung abah jual kasamuaannya. Marasani jualah inya dimapa ngalih maingun karbau. Tapi, nyaman jua daripada baingun lambu. Sababnya lambu ungol saikit, handak kana diiringi ka aman jua inya tulakan.

 Bacarita pasal butul madu jualan abah ni, inya mamakai butul sos tumato ukuran nang asadang. Batampah inya ka panjual burger di pakan. Nyaman, ujarnya. Butulnya harat, tudungnya kada batagar, kadalah taruk babanar handak dibasuh. Tapi, ada jua urang nang handak manjual butul buruk nang balambak di higa kurungan hayam. Sudahlah butulnya rigat, kada batudung pulang. Mun batudung gin, sahih batagar.

 Aku kada maulah apa-apa gin bila umpat maambil madu. Mangganii inya mambawa timba awan manyahan galah haja, sabab kami tulak bamuto. Bahanu abah batakun di mana tuan ladang ngintu mamatak galahnya. Kada payah ditunjuki gin di mana andaknya sarang wanyi tu. Padaakan haja tanda-tandanya, pukok numbor barapa, lurung nang mana, bisa haja abah mancarii. Amun saja-saja mancari sarang wanyi di ladang sawit, carii hak di pokok nang kada rindang babanar, kada dugul jua. Pokoknya gin sahih sudah lawas kada dikaiti palapahnya. Lihati jua dikuliling pukoknya, hangku banyak buah rapai kada dipilihi. Sapa wani baparak ka pokok nang basarang wanyi.

 Kaingatan aku.. macam-macam cara nang abah ulah handak maambil madu. Mun pukok sawitnya randah dinaiki. Pukok nang sadang gin dinaiki jua amun pangkal palapah di pukok kada rahai sabab japuk. Wanyi ni basarang di palapah pukok. Ngalih jua handak maambil madunya. Nyamankah awak bila batiharap dipalapah baduri. Suah jua abah manyambut palapah nang gugur sabab wayahitu ladang curam. Takuliling pukok sawit babanyu, kada hingkat dihampar tikar palastik. Saia wani abhku ni. Tapi, idabul nang paling pintar pada aku ialah bila abah mamakai cara manggantung palapah.

 Salain daripada galah basabit, abah mamakai tali awan kili (takal). Mula-mula ditatak palapah nang andaknya di bahagian atas palapah nang basarang wanyi, kada kiralah di subalah kiwa atawa kanan. Pangkal palapah nang tinggal kadalah handap babanar, kada panjang jua, sadang-sadang habun manahan sabuting palapah,  mayu ai. Imbah tu, maikat palapah basarang..ini nang paling ngalih. Sabanya, tali nang ada kada hingkat ditukun supaya malapasi palapah nang handak digantung. Tasilap tukun, pacah sarang, tumbar wanyi, gugurnya gin intang mana-mana.
 
Mapa handak manjarut palapah ngintu? Cara nang digunakannya ialah maikat kili di hujung sabit. Tali nang bagantung di kili diikat batu di hujungnya, supaya bila inya malapasi palapah, talinya hingkat diturunakan wan dijapai hujungnya. Bila sudah dapat, hanyar hingkat dirabahkan galah. Imbah tu, diulah galang awan tali tadi dan tarik sampai tajarut palapah yang handak digantung. Bila sudah tajarut hanyar dicagatakan balik galah tadi dan tarik tali (awan galah) malapasi subalah atas pangkal palapah nang sudah ditatak tadi. Rabahkan galah, kaluarakan tali dari kili, tarik sampai tagang dan ikat hujungnya kamana-mana pukok gin.

 Katalahannya, palapah basarang wanyi ngintu hingkatlah dipagatkan awan sabit, tapi kana bagamat dan saikit-saikit haja. Amun sakali santap, gugur mangajut pang palapah tadi. Luko tali kada putus, sahih rahai sarangnya. Bila sudah tagantung, hanyar hingkat diturunakan bagama- sampai hingkat dijapai sarang wanyinya. Akhirnya, cagatakan palapah habun nyaman maambil madu. Tanai timba, tarah tabung madu disarang tadi awan parang handap. Mun kadada baparang atawa pisau, hingkat haja dicakak.

 Tapi cara kaya ini hingkat maambil madi sakali haja. Amun dipanjat haja, hingkat diambil sampai dua tiga kali. Sababnya abah cuma maambil tabung sarang nang baisi madu. Kada ditarahnya sasarangan sabab nang lain-lainnya baisi anak wanyi.tabung madu ni biasanya baandak di bahagian hujung sarang subalah atas. Bila abah maambil, kada la samuannya. Ditinggalakannya jua sadikit habun makanan anak-anak wanyi tu. Ngintu pang hangkat diambil labih dari sakali. Ada jua nang hingkat diambil sampai tiga kali madunya. Ada suting sarang ni, halui haja. Tapi tiap kali diambil, baulih sapuluh butul! Kali katiga diambil, digugurakan abah sarangnya sabab tuan ladang handak mangait buah sawit.

 Kada ingat aku handak mamadahakan. Asap musti diulha untuk maambil madu wanyi. Sakadar handak maminiki wanyinya, kadalah inya manyangat kaina. Biasanya abah manyalukut palapah sawit nang karing, ditimbuni awan palapah hidup nang hanyar ditatak. Lagi palak asapnya, lagi banyak wanyi nang tarabang maninggalkan sarang. Tapi bila sudah talah samuannya, unggun api musti dipajahakan. Tida, habis  pang kasalukutan saladangan. Ilah nang suah tarjadi di ladang Estet Erong.

 Bila maambil madu, abah mamakai baju hujan, sarung tangan gatah wan sarkup kapala. Sarkup ni ulahannya surang. Dijahitnya plastik baras awan jaring halus bawarna hirang. Kaingatan aku, ujar saurang pagawai di Jabatan Pertanian, wanyi kada bakarumun di bahagian nang galap. Ngintu pang pakaian urang nang baharagu wanyi ni saraba putih tapi hirang di bahagian muhanya. Balapik tabal mana gin, hingkat jua wanyi manyangat. Tapi abah sudah lali awaknya. Disangat banyak mana gin kada la bangkak taruk banar. Pada urang nang kada tahan, kana sangat saikung gin hingkat pingsan. Ilah Haji mail disangat dikaning, bangkak saminggu matanya kada hingkat dicilik.

 Kaingatan aku… bila sudah talah mangait tandan sawit, sabalum bulik ka rumah, bahayau abahku satumat ka hutan paya disubalah ladang. Ada sapukok rindang tu, tiap-tiap dua minggu inya lihati. Akhirnya basarang jua wanyi adi situ, sampai bulihi dua puluh butul. Dalam perjalanan bulik ka rumah, diitihinya jua bunga-bunga rumput dipinggir jalan. Hangku kalihatan saikung dua wanyi. Bila tahaba, ditiringnya ka mana wanyi tu tarabang. Imabh sahari dua, hanyar dicarii sarangnya, babila kada aur. Bila tahaga haja sarangnya, baampik pang inya kaaraian. Aku ni mandam satumat mandangarakan bila abah mamadahakan nang sarangnya anum lagi. Saja tajam mata abah ni bila maniring wanyi, tapi kaur bila handak mambaca awan manulis.

 Bila tahaga sabuting  sarang, inya tahu sudah barapa hari umurnya. Inya tahu sudah barapa lawas wanyi basarang di situ. Inya jua tahu bila sadang-sadang masanya handak maambil madunya. Bila masanya tabung tangah panuh, sabalum anak-anak wanyi kaluar. Warna madunya gin balain-lain, badasarakan dimana wanyi  ni maulah sarang awan janis bunga nang diambil. Madu di sarang nang tinggi lagi galap warnanya daripada nang basarang randah. Madu bunga sawit jarnih warnanya daripada madu bunga hutan nang kadap sadikit. Tapi bunga sawit ni baunya arum babanar. Nang kada babau langsung bunga rumput israel nang banyak tumbuh mangulilingi pukok sawit.

 Timba nang dibawa habun maisi madu masa maambil haja. Sabalum dibawa bulik, dibuatinya kadalam tupperware ganal batutup. Kada tabuat banyu bila bulik kahujanan. Abah saja manjaga kualiti madu nang diambilnya. Satitik banyu kada tacampur, sabutir gula kada tagugur. Ngintu nang samuan urang nang tahu handak madu bat abah, mujur ada tiga puluh butul tasimpan di dalam almari dapur.

 Bila sampai di rumah mambawa madu, mula-mulaan inya ditapis dahulu. Ulah mambuang wanyi nag umpat, maasingkan ratik nang tabuat awan banda-banda lain nang kada karuan. Madu nang malilih dalam tupperware tadi biasanya nang sudah kaluar dari tabungnya. Bila sudah ditapis, tinggal nang di dalam tabung lilin ngintu pang. Nyaman haja handak mangaluarkan madunya,  parah haja tabung tadi. Tapi jari handak kana kuatlah. Bila habis samuan madunya kaluar, lilinnya jadi halui ilah hintalo hayam, dapatlah sabutul ujar abah. Ngintu gin kada samuan madu nang kaluar, sababnya bila ditiiskan katulan lilin tadi sahari dua, hingkat dapat lagi dalam dua tiga sudu.

 Talah diparah samuan lilin, madu nang kaluar ditapis. Imbah tu hanyar disimpan di dalam tupperware atawa jag banyu sabalum diisi kadalam butul. Biasanya abah asingkan madu nang balainan sarang. Butul habun maisi madu sabalum ditutup awan tudungnya, inya dilapik dahulu awan plastik tabal. Sahih kada kaluar masuk langsung langsung angin di dalam butul. Tapi ada jua butul nang kada tahan, malatup inya.!

 Masa kababanyakan madu wanyi di rumah tu, bila ada urang datang bailang haja, disurungi ruti banggalai awan madu habun cicahannya. Urang kada nang tahu, saja tahalulung malihatnya. Mapa pang urang kada hiran, sabab sabutul madu saja mahal. Tapi aku, kadada urang datang gin ku hantus ruti awan madu kaya itu haja patang-patang imbah asar.

 Aku suah talihat urang bajual madi di pakan lambak patang sanayan. Dalam bisinnya panuh baisi sarang wanyi awan madunya. Sarang ngintu pulang baisi anak-anak wanyi nang sudah ganal awan tahinya. Ibu-ibu wanyi nang sudah mati pulang katingilan timbul. Di bawahnya tantu panuh awan tahinya. Madu ngintu pang nang ditapis dibuat dalam butul. Tapi ada jua nang hakun mabalii. Luko-luko tahi tadi adalah royal jelly, madu makanan anak-anak raja wanyi!

 Kaingatan aku… pada thunn partama abah mancari madu huatn, sudah tagjual lima ratus butul! Ngintu gin panggu bat abah. Duitnya lima ribu, takajut bini Acu Abu mandangarnya. Wayahitu abah bajual sapuluh ringgit sa butul. Tapi kana la jua kaluarakan mudal. Mudalnya, minyak muto ulah balalah tulak mancari awan butul sos maisi madu. Bahanu abah mambawa tikar habun manadah sarang nang gugur ka tanah. Tikar ngintu gin dijahit daripada karung palastik  baja.

 Suah sakali abah mamakai bumbungan kemah urang aruh habun dilah tikar. Madu wanyi nang handak diambil basarang di pukok kayu mati dalam hutan. Pukoknya abah tabang handak manggugurakan sarang wanyi, tapi ganalnya sa ikup. Maka am rabit kemah. Mujur jua lah duit jualan madu hingkat mambalii kemah nang hanyar. Kada sapa gin tahu nang kemah asal udah rakai, tumbus balubang.

 Wayahini, abah manjual madu lima balas ringgit sabutul. Ngintu gin barabut urang handak. Ada jua nang datang mancarii ka rumah. Tapi madunya kada banyak ilah halam. Lawas jua abah kada maambbil madu. Tuhalam ka mana bukahnya wanyi nag banyak, dimana basarangnya pulang. Urang lain gin bisa jua maambil madu suranga. Ada saikung kawan abah, Yeop urang Besaot Dua. Handal babanar inya mamnjat. Tapai inya tahu kawasan abah di ladang Besaot satu, kwasanya Besaot Dua. Abah biasanya mambawai pang bila tulak maambil madu di pukok hutan. Inya gin sudah bapadah ka abah, mun abah kada hingkat mamanjat, mara am inya nang mamanjatnya.

 Aku suah umpat abah awan kawannya maambil madi di pukok hutan pinggir ladang sawit. Kaingatan aku, abah ada jua maulah tangga daripada tali awan kayu inci. Tangga ngintu pang nang dibawa bila mamanjati pukok hutan. Lagi nyaman handak mamanjati mun batangnya ganal babanar. Saja ganal pukoknya nang aku lihat, parak dua ikup. Dari atas bukit kalihatan randah haj, tapi bila diparaki, saja tinggi! Sababnya sarang wanyi ngintu disubalah bawah bukit, curam pulang bukitnya. Katalahannya, bulihi jualah dua puluh butul.

 Aku ni saja mangucup lilin madu wanyi. Lilinnya ganal  saganggam bila sudah diparah, madunya adalah tinggal sadikit sadikit. Ngintu pang nang sadap, dikunyah-kunyah, dikucup-kucup sambil malihat talibisin, diulah ilah chewing gum. Biasanya aku sudah marasani madunya dahulu bila dapat haja timba nang tuarun dari atas pukok. Kaya itu pang aku satiap kali umapat abah maambil madu. Tambahan pulang aku nang mamagang timba sampai ka rumah. Kaaraian babanar, aku suah tatguk lilinnya ganal sakibit. Ada jua untungnya bila sudah mamakan banyak madu wanyi ni.

 Kaingatan aku.. aku suah digumpal wanyi masa umpat bah ka hutan parak awan estet gatah. Haritu patang Khamis, dalam tahun 93. Kami tulakan bamuto surang sabiigi awan Anagah Jalani, barumah salang dua buah. Bila sampai ka estet gatah RISDA, kami turun bajalan ka hujung ladang masuk ka hutan. Jauh jua pukoknya nang basarang wanyi. Bila sampai haja ku lihat pukoknya saja ganal, sarangnya gin tinggi parak ampat puluh kaki luko. Tanah di situ baal sadikit, parak awan kawasan paya. Mula-mulaan kami mahimpun ranting-ranting kayu mati habun maulah unggun. Aku manatak daun bartam di paya, handak diulah asap kaina. Sabab sarangnya tinggi, kami maulah dua unggun. Abah sudah manggantung tangga talinya, parak awan dahan saganal timpaha nang baisi sarang wanyi dihujungnya. Bila sudah dihidupi apinya, atrus abah panjati tangga. Inya naik mabawa gargaji kayu.

 Nang aku ni pulang, kanapakah diam balukup di bawah pukoknya, parak awan unggun. Kada kaingatan langsung handak bajauh, ilah nang kuulah biasanya sabalum ngini. Biasanya, bila haja abah mahidupi api, aku sudah menungguinya di muto. Tapi kali ini mutonya jauh ka luar. Aku gin sudah ada baju hujan awan tupi. Kulir handak bapatah bulik. Jalannya gin subalah atas kana manaiki bukit.

 Aku nang di abwah bukit ni bakalumbun awan baju hujan, manunggui awan sabar gugurnya sarang wanyi. Kada lawas imabh tu, aku mandangar bunyi mandagui dahan pukok gugur awan sarang wanyinya. Batunga aku satumat malihati dahan nang gugur, panjang jua batangnya nang abah gargaji. Aku magun ai bapatak di abawah baju hujan hirang. Kada lawas imbah tu, aku mandangar bunyi, ilah bunyi hujan gugur ka baju ngini haja. Tiba-tiba datang saikung wanyi, kada ku hirani langsung. Bila datang nag kadua, aku jantik. Nang katiga gin ku jantik jua. Bila karasaan sakit didahi, langsung ku tapak wanyi nang maigut. Bila sudah pacah aprut saikung wanyi, nang lain-lain sahih tabau. Lagi banyak pang wanyi nang datang manyangat. Aku kada tahu bila pulang abah turun dari atas pukok. Karassan ku, kadada sasiapa gin nag tinggal, aku surangan haja di situ. Badadas aku bukah ka jalan, arah muto batungkat. Sambil bukah tu, tanganku ni kada ampih mangawai kuliling talinga wan manampar wanyi nag maigut di muha. Sakitnya kada hingkat dipadahakan langsung.

 Kaluar dari kawasan hutan masuk ka estet gatah, wanyi nang maigut makin banyak. Aku tarus jua bukah, handak lakas sampai ka muto. Tangah bukah, aku rabah kapanatan. Nyamankah bukah mamanjati bukit. Tagugur tasmak nang ku pakai. Tupi sudah lawas gugurnya, di mana kada ku tahu. Aku bangun balik imbah maambil angin sahinak dua, manyambung lagi bukahan. Panat kada jua hilang. Aku bujur-bujur kada tahan, panat bukahan, kasakitan disangat wanyi, Tahalulong aku bakuriah, sakuat hingkat.  ABAAAAAAAAH!!!

 Akhirnya sampai jua ka pinggir jalan. Tarus ku japai muto  dan ku tunjul. Kada tatunjul kabaratan, atrus ku tunggangi. Batis pulang mainjaki engko muto handak mahidupi, sambil tangan ni mangipai-ngipai, nahaga wanyi nang datang. Tapi gear muto tamasuk gear barapakah, mapa handak hidup! Sudah la mutonya mahadap ka jalam dalam, kana dipusingakan dahulu mahala kaluar.

 Euh.. tuhuk babanar karasaan ku. Wanyi ni magun ai mangurumuni kau, kada ampih-ampih. Ngalih babanar, tarus ku tinggalkan muto di situ. Ku sambung bajalan ka jalan ganal, tapi ancap sadikit. Handak bukah, cingkoi. Kada sanggup sudah aku manahan kasakitan awan kapanatan. Utak ku kakmikirakan bila hanyar hingkat sampai ka sungai. Ada sabatang kami lintasi sabalum maandak muto. Masa ngintu luko sawat saikung wanyi babuat ka dalam talinga kanan. Sakitnya maigut-igut.!

 Mujur jua aku talihat ada libakan banyi di pingir kiri jalan, lubang ganal ulahan kapal kurek. Mancabur akun tajun, manyalam batiharap. Imbah tu, aku bangun bahinak, manyalam batalantang pulang. Hujan labat malam tadi babayaannya hingkat maninggalaakan aku. Lawas jua tanggalam timbul di situ, manunggui samuan wanyi tarabangan jauh.

 Bila samuannya tanag, aku kaluar bajalan manuju ka jalan ganal. Bila sampai ka jambatan mahalangi sungai, Anagh Jalani sampai awan abah bamuto dari hadap. Sawat jua inya badua bukahan mambawa madu, manaiki muto lagi. Abah turun di situ, tulak maambili mutonya nang kada hingkat dihidupakan. Kami bulikan dan abah tarus mambawa aku ka kulinik Besaot Tiga. Balum masuk ka dalam wad lagi aku sudah muntah, mujur di luar kalinik. Duktor cuba jua mangaluarakan wanyi dalam talinga, tapi kada hingkat. Inya hiingkat mamtii haja, sudah pacah parutnya ujar duktor. Dapat jua aku satu injeksen bagian duktor.

 Patang tu imbah kami bulikan dari kalinik, riuh urang sablokan. Angah Jalani gin maambil sabutul haja madu nang bulihi, kasian Pawek ujarnya. Kaingatanku ada sapuluh butul ulihan. Uma kadada di rumah masa kami sampai sabalum tulak ka kalinik. Inya gin risau babanar bila dipadahakan aku digumpal wanyi. Bila bacaramin, aku lihat kadalah taruk babanar bangkaknya di muha. Padahal, wanyi nang manyangat baratus-ratus. Di kaning haja aku mancabut labih sapuluh buntut wanyi nang tatinggal, balum lagi nang di kapala. Agaknya sabab aku banyak mamakan madu wanyi sabalaum ni. Sudah lali hangku awak ku ni awan bisa wanyi.

 Tapi malamnya aku muntah lagi, banyak kali. Bahira banyu gin babarapa kali..ujar urang bisa wanyi handak kaluar dari awak. Imbah dua hari, masa aruh pangantin abang Din sabuah, hanyar hingkat aku managaluarakan wanyi dari dalam talinga. Aku makai sapit rambut bat uma, dikapit, ditarik. Bila kaluar hantunya, ganal jua.. hirang sainci panjang.

 Dari hari ngintu, ampih sudah aku badiam di bawah pukok basarang wanyi bila abah maambil  madunya. Samapai wayahini gin, babila aku bulik bacuti ka rumah, kada wani langsung aku baparak ka sarangnya. Tapi aku umpat jua mangganii abah mambawa timba. Dalam Majalah Tiga, inya manggambarakan urang maambil madu masa hari malam. Abah kada suah maambil hari malam, tacucuh buntut wanyi, taambil tahinya haj kaina. Paling kadap gin harinya, parak sanja haja.

 Kaingatan aku.. suah jua aku batakun kanapa abah kada manyaru urang dari Majalah Tiga umpat malihat abah maambil madu. Ngalih ujarnya. Sarangnya kada tantu ada, wanyinya kada hingkat disuuruh basarang di mana kita handak. Mun urangnya datang masa kadada wanyi basarang atawa masa sarang wanyinya anum lagi.. kasian iny. Bujur jua leh. Kada kaingatan pulang aku barapa hari imbah wanyi basarang hanyar sadang-sadang diambil madunya, masa tabungnya panuh baisi. Kada kaingatan… kada kaingatan.
 
 
 
Karangan ini telah memenangi hadiah ketiga dalam pertandingan menulis karangan 1999 anjuran Pertubuhan Banjar Malaysia.