Xi kummenti dwar It-Trumbettier
Some comments about It-Trumbettier
"Adrian Grima (born in 1968 in
Malta) carries a fist of protest on the back of a poetic elephant.
Seemingly, an innocent story but in fact, it’s a story about the narrow gap
between a ruler and a subject.
Adrian Grima tears off the two-dimensional placard of the harsh saying and
presents the same saying with multi-dimensional poetical power.
The 'elephantic' bait
that is displayed in front of the reader’s eyes resembles lucid water in
which our image is reflected. The metaphoric stone that is thrown to these
waters is to undermine this innocent reflection.”
Ronny Someck
(about "The Tragedy of the Elephant That Wanted to Enter a Birdcage")
Iton 77 (Israel, April, 2004)
Costanza Ferrini
Lingue di Mare, Lingue di Terra (Mesogea, Messina, 1999)
"Il est encore trop tôt pour distinguer les traits caractéristiques d'une génération plus récente de poètes maltais reprèsentès par Adrian Grima et Inmanuel Mifsud. Cependant, ces jeunes poètes présentent quelques caractéristiques littéraires communes, et, tout d'abord une disposition à présenter des êtres marginalisés dans un contexte plus large et global avec une insistance moindre sur des tactiques percutantes que les poètes précédents. Adrian Grima utilise, avec une ironie discrète, des métaphores banales, triviales, telles qu'une grande braderie de marchandises de seconde main, pour caricaturer des injustices globales, ou une Afrique exploitée et dépouillée de ses ressources (“La grande braderie”). Un thème de plus on plus fréquent de cette poésie montante semble être que, dans le village global, les séquelles de l’exploitation, de la domination et de la violence deviennent une condition partagée par l’oppresseur comme par la victime. Grima prend souvent une force dominante, et sa victime, au piège ironique d'une même trame lorsqu'il nous montre un oppresseur devenu esclave des mesures qu'il a lui-même mises en place: “Les gardes se croient mieux lotis que moi/ mais il y a un Tibet en eux, aussi” (“Tibet”). De manière récurrente, sa poésie dépeint un pouvoir puissant produisant ses propres impuissances, pertes et souffrances, tandis qu'il domine une force plus petite qu'il ruine au-delà de toute possibilité de gain. Dans “La tragédie de l'éléphant qui voulait entrer dans une cage à oiseaux”, l’idée est exprimée comme dans une caricature de journal, lorsque l’éléphant, contemplant les débris de la cage qui persiste à refuser de le laisser entrer, se sent encagé par ce refus. Tandis que la caricature de Grima dépeint les souffrances que s'impose à elle-même une humanité puissante, ses poèmes les plus lyriques se concentrent sur les vies obscures et singulières de personnages individuels (“Le trompettiste” et “Un vélo pour nulle part”) à travers les habitudes inconnues desquels on appréhende les conditions d'existence véritablement porteuses de sens."
Bernard Micallef
(Le Jardin d'Essai, 2001)
"Il-poezija ta' Adrian Grima timxi bla tbatija fi spazju bejn il-lirika u l-ironija, dejjem bi hlewwa serja, forsi gravi. Il-binja ritmika, l-ghalqa metaforika, il-frazjologija, ir-rima f'punti decizivi, ix-xehta narrattiva tad-diskors: dawn ix-xejriet jipprezentaw lill-poeta bhala rakkontatur ta' emozzjonijiet ewlenin, ekonomiku fil-kliem, matur fl-implikazzjoni, ghaqli fit-tqeghid tal-partijiet flimkien. Ir-rispett tieghu lejn il-kelma jintiseg mal-mod kif hu jfittex il-misterjozità poetika taht il-qoxra ta' kulma jidher ovvju u immedjat."
Oliver Friggieri
(mill-qoxra tal-ktieb)
"Jekk il-marka ta' poeta tajjeb hi li jikteb tajjeb dwar ghadd ta' temi differenti, nahseb li Grima huwa poeta tajjeb hafna. Jirnexxilu jikteb dwar l-imhabba, dwar il-mewt, dwar il-hajja socjali ta' pajjizna u dwar il-politika dinjija u jkun konvincenti dejjem.
Is-sigriet aktarx jinsab fil-fatt li l-poeta ma jihux lilu nnifsu bis-serjetà wisq u ma jahlix wisq kliem jitkellem dwaru nnifsu."
Marco Galea
(mill-qoxra tal-ktieb)
"Originally the trumpet was "the instrument of command in battle, herald of authority, proclaimer of the destiny of man" (to quote the Oxford Companion to Musical Instruments); but happily, in the late 1920's it acquired valves and the capacity to imbue its sound with colour. It is obviously this present day (indeed post-Louis Armstrong) instrument, and not its pompous and imperious precursor which Adrian Grima seeks to emulate with his voice and his word-processor. It is indeed a joy to welcome into the swaying ranks of the Maltese Poets Band somebody who does not pant to research the high F on his B flat instrument and can also move from jazz to either the neo-romantic or the neo-classic according to the mood of the moment."
Peter Serracino Inglott
(from the book cover)
Ġeneralment naqbel ħafna mad-deskrizzjoni inċiżiva u preċiża
ta' Oliver
Friggieri dwar l-istil u l-kwalità tal-poeżija ta' Adrian Grima. Għalija
l-poeżija tiegħu hi tassew ġenwina għax il-kliem u l-mużika lirika ħielsa
nħosshom bħall-ilma ġieri li, bħal ma jħobb jgħid hu ta' sikwit, "jaħslu"
l-ħsieb bix-xarba u bil-ħoss penetranti sottili u mingħajr vjolenza
ċċarrat iżda b'delikatezza fina li xxoqqok u taħsdek fin fin b'mod frisk u
apparentament "casual" jew ħafif. Dan donnu jixbah il-mod kif jgħix
il-poeta stess l-esperjenza tal-ħajja li tnisslet fih sewwa fiż-żgħożija u
li issa, fuq l-għatba li minnha joħroġ miż-żgħożija u jidħol
fl-"irġulija".
L-esperjenza tiegħu, jew esperjenzi li xejn ma jidhru
drammatiċi imma li huma tassew profondi b'toqol "bla toqol" hi mimlija
b'ironija ħelwa (u għalhekk iktar qarsa) ta' dit-transizzjoni tal-ħajja bejn
dak li jsejħulu 'ħolm' u dak li jsejħulu "realtà". Għalhekk il-poeżija
tiegħu mimlija paradossi tal-ħajja li ssir tassew enimma. Għalhekk
il-poeżija ta’ Adrian Grima ħafna drabi nħossha pjuttost "whimsical",
b'kisra niket sieket u “wonder” jiġri fih il-ħin kollu. L-ironija
tiegħu hi umana ħafna u mhix distruttiva jew ċinika iżda b'ċerta ħlewwa u
kuraġġ ta' min jemmen fil-ħajja u lest biex jitbissem. Dan ma jfissirx li
l-ħajja u dak li jkerrahha, ixekkilha jew anki jista' joqtolha, ma jħossux
jifnih u jġiegħlu jirribella – dan Grima jagħmlu 'with a human and
bravely humourous twist'. Minkejja kollox, jekk mhux anki
fir-"realtijiet" tal-ħajja nfishom ukoll, hu jħoss li fil-fond ta' kollox
jemmen fil-ħajja u jħobbha.
Il-poeżiji kollha rajthom tassew sbieħ. Kollha huma tassew poeżija li qatt u
qatt ma jirnexxilek tfissirha anqas fl-itwal biċċa proża. Naħseb waħda
mill-aktar poeżiji tipiċi ta’ Adrian Grima hi "Il-Ferrovija u l-Wied"
f'paġna 58-59. Qabel ma nagħmel kummenti oħra dwar din il-poeżija tipika,
irrid ngħid li l-verżjoni Ingliża tfisser il-verżjoni Maltija minn "barra"
(wisq) u ma tidħolx tassew fir-ruħ tagħha. Il-benna li ssib f'tal-Malti ma
ssibhiex f'ta’ l-Ingliż.
Għal Grima, il-ħajja, iktar minn "enimma" hija iżjed misteru - il-misteru uman li, kif jgħid tajjeb Karl Rahner - wieħed mill-aqwa teoloġi ta' qabel u wara l-Vatikan II jgħum fil-misteru infinit u assolut ta' Alla, anke jekk ma tasalx biex issemmih hekk. Karl Rahner infatti jgħid li teoloġija dejjem għandha tkun teoloġija antropoloġika li terġa' tlaqqa' bl-aktar mod intimu l-filosofija u t-teoloġija. Għalhekk Karl Rahner jitkellem fuq "the supernatural (jew “transcendental”) existential". Din hi l-profondità tal-ħajja li Grima jħossha fih u madwaru - dan għalija hu l-wied ta' l-eżistenza li waqt li tiġri fih mal-medda tal-jiem u s-snin (ix-xemx arloġġ tal-ħin) ibill saqajh fih. Dan ifakkarni wkoll fil-poeżija l-oħra f'p. 69, "wara li għereq (ironija u paradoss) il-baħar ta' ġol-poeta. Dal-paradoss qisu li minkejja l-baħar bla orizzonti li hemm fik u li hu mhedded mill-ħajja tal-qoxra li jinxef, b'danakollu mhux jinxef il-baħar iżda jegħreq fl-assolut lil hemm minn kull tarf. Tfakkarni wkoll fl-aqwa poeżija ta' Dun Karm "Il-Jien u Lilħinn Minnu". Id-differenza bejnek u Dun Karm, apparentament, hi li waqt hu iktar "metafiżiku" int iktar antropoloġiku eżistenzjali. Iżda kemm hu u kemm int tmissu l-istess misteru tal-bniedem - inti forsi ħafna iktar inkarnat. Għalhekk jidhirli li din hija poeżija tassew ġenwina għax dan jagħmel poeżija tkun verament poeżija. Ir-romantiċiżmu ta’ Grima ġej mir-rumanz tal-misteru tal-ħajja fid-dinja u mhux fis-sħab. Is-sentimenti tiegħu mhumiex sentimentali kif juru anki l-poeżiji tiegħu ta' mħabba, bħal "Illejla Jekk Trid" jew "Bexxqet il-Bieb" jew anki "L-Imħabba Bħal Murtal".
Il-poeta jħoss ħafna l-konflitti li dejjem hemm fil-persuna kif ukoll fis-soċjetà għax minn dan hi magħġuna l-ħajja. Dan ukoll minsuġ ħaġa waħda, anzi hu direttament biċċa mill‑misteru tal-ħajja li kemm il-poeta u kemm il-poeżija tiegħu huma kompletament meħudin bih. Il‑ġlieda-attrazzjoni ta' Dun Karm bejn il‑"jien" u "lilhinn minnu" ‑ hija l‑ġlieda eżistenzjali. U propju għalhekk Grima mhuwiex pessimista mranġat li jibki biss jekk mhux anke jikkundanna u jisħet. Eżempju ta' dan hu li anke f'"Ir‑Rota Li Ma Tmur Imkien", għalkemm iħoss il‑kesħa u l-biża' quddiem l‑assurdità ta' Sartre, li hi tassew sewda, madankollu, bħal Fellini u l‑films il‑kbar li jmissu l‑misteru "teneru" tal‑ħajja, il-poeta jibqa' jistagħġeb u ma jaċċettax l‑annikilazzjoni għax jemmen u jittama kontra kull tama. Dan ifissru tajjeb fit‑tieni parti li tibda “Ir‑rota timlielu l‑faqar tiegħu;” u fil‑qiegħ (b'sens doppju) jibqa' "l‑faqar meraviljuż tad‑disa’ ħajjiet u s‑sebat irjus". Dan ukoll li nara s‑Sudan li minkejja t-tballit u t‑theddid kollu li s‑suwed dejjem jaqalgħu dejjem qishom jitilgħu fil‑wiċċ għax il‑ħajja hi aqwa mill-mewt. Hawn ukoll niftakar li fil‑poeżija tiegħu l-poeta jaffaċċa l-misteru tal‑mewt li ma jifgahx iżda misteru hu, għax iġibu wiċċ imb'wiċċ mal‑misteru ikbar li hi l‑ħajja. Din hi wkoll tematika fundamentali ta' Karl Rahner fit‑teoloġija antropoloġika tiegħu li jiddefinixxi l‑bniedem bħala "a being unto death".
Bernard Mallia SJ
(Il-Ġens, Ġunju 2000)
"Fil-kuntest tal-poezija ta' Adrian Grima l-postmodernizmu jista' jintgharaf f'ghadd ta' xejriet li jwasslu ghal din id-definizzjoni sewwasew ghaliex huma mlaqqghin flimkien biex iroddu interpretazzjoni wahda: it-tiftixa tas-semplicità mitlufa u l-gharfien tar-realtà bhala kumplessa u ambigwa, it-tahlita tal-biza' u tal-fiducja quddiem dinja "gdida" mmexxija dejjem mil-ligi qadima tat-tbatija, il-moghdija min-narrazzjoni ghar-riflessjoni fl-isforz biex tinkiseb konkluzjoni. Hi poezija ta' persuni u qaghdiet maghzula, imgarrba fis-singolarità taghhom, osservati minn punt definit li jinsab xi mkien bejn ir-ruh imhassba tal-wiehed u l-aljenazzjoni hienja tal-hafna.
Id-diwi qawwi tal-mudelli konvenzjonali (ritmi, rima, forom) donnu hu hjiel ta' sejha ohra biex il-poeta, kull poeta, ifittex jerga' lura lejn postu biex hemm isib lilu nnifsu u jingharaf bhala tali. Din ix-xejra ma tinhassx ahjar milli fl-imgiba konsistenti ta' Adrian Grima rakkontatur, il-hallieq tal-ballata, il-forma jew ghallinqas l-attitudni li biha jintlahaq il-kompromess mixtieq bejn il-"kolta" u l-poezija popolari. Hemm xi haga li turi li l-poeta socjali ghandu kuxjenza postsocjali, hjiel tat-thassib tieghu fi hdan kultura postindustrijali li ghadha tfittex it-tifsira ta' kulma hu bikri, primordjali. Il-mixja lura lejn is-semplicità mhix hafifa."
Oliver Friggieri
(Mejju, 1999)
"Din il-gabra ta' poeziji taghmel gieh mhux biss lillpoeta Adrian Grima, izda fuq kollox tiftah bieb ghal hafna poeti u kittieba godda. Il-mod kif Grima jhares lejn il-hajja, lejn il-karattru Malti fl-isfond tat-taqlib li jsehh ta' kuljum fil-Mediterran u d-dinja ta' madwarna, huwa mera tar-realtajiet. Huwa kontribut qawwi lejn id-dinja li ckienet kawza tal-mezzi qawwija tal-komunikazzjoni. L-iskop ewlieni tal-poeta bit-trumbetta f'idu hu li jressaq il-bokkin taghha lejn xufftejh u jaghti s-sinjal sabiex il-poeti l-godda jixhtu l-ewwel pass."
Francis Galea
(It-Torca, 13 ta' Gunju, 1999)
I really enjoyed your
wonderful poems very much. They
struck me by their subtlety and gentleness of expression, and yet their
power of meaning. I enjoy reading them again and again.
Dr. Ulrike
Brisson (18.5.00)
Department of Comparative Literature,
Penn State University, USA
I occasionally read a poem of the volume you sent me, such as to get away from a hectic day and focus on life's more essential sides. The book itself is prominently placed on my book shelf at home, so that I can look through it any time. From the debth of your thoughts and emotions, and the wonderful language you use to express them.
Dr. Florence Widmer-Schnyder (11.5.00)
University of Texas at Austin
I read your poems and
I think that life and love are two very important things for you. I can
only support you in living love and loving life.
Eric Edmond von Monckhoven (4.5.00)
Environmentalist, Social Activist and Writer
Tassew ghandek gabra mill-aqwa. L-istil tieghek jaqta' fil-laham il-haj... xi drabi xott xott, konciz u b'ekonomija tal-kelma... drabi ohra poetiku u mirqum. Imma dejjem hemm dak kollu li jippreokkupak u jipprovokak. Prosit Adrian... grazzi talli permezz ta' dal-ktieb ftahtilna tieqa gdida.
Trevor Zahra (2.3.99)
"I congratulate you on your earnest and intelligent book of poetry, I found nice things in it."
Dr. Zali Gurevitch (16.7.99)
(Social Anthropologist and Poet)
"I very much enjoyed It-Trumbettier. You have a true sense of the magnificence of futility."
Tony Hanania
(London-based Lebanese Novelist)