Komende dinsdag neemt de Eerste Kamer een definitief besluit over de Betuwelijn. Maar daarmee is nog niets gezegd over de 'noordtak', waarover jaarlijks 17 miljoen ton goederen moet worden getransporteerd. Over de route is officieel nog niets bekend; Verkeer en Waterstaat komt pas in april met een notitie waarin diverse alternatieven worden aangegeven. Het meest waarschijnlijk is echter dat het luidruchtige transport dwars door plaatsen als Arnhem, Dieren, Zutphen, Deventer en talloze dorpen zal denderen, bij voorkeur 's nachts. Van dat vooruitzicht hebben vele inwoners nu al slapeloze nachten.

Noordtak Betuwelijn dwars door Dieren, Brummen en Zutphen

Nu al slapeloze nachten

Door ANDRÉ HORLINGS

(25 maart 1994) Met de aanleg van de Betuwelijn en de aftakking daarvan naar het noorden staat Oost-Nederland een nachtmerrie te wachten. Honderdtweeëndertig ratelende goederentreinen extra per dag, bovenop het treinverkeer dat nu al over de rails dendert. Deels geladen met brandgevaarlijke of ontplofbare stoffen die van een ongeluk onmiddellijk een catastrofe kunnen maken. Een geluidsniveau van 57 decibel; ruim vijf maal harder dan maximaal is toegestaan langs autowegen en op industrieterreinen, en dat vooral in nachtelijke uren.

En dat is nog lang niet alles. Vele panden langs het spoor zullen sterk in waarde verminderen. Hele wijken dreigen te worden afgebroken of metershoge geluidwerende schermen zullen het landschap ontsieren. Verkeersblokkades ontstaan doordat spoorwegovergangen met grote regelmaat langdurig gesloten zullen worden, met alle gevolgen vandien voor de bereikbaarheid van artsen en ziekenhuizen bij acute nood. Het is een scenario dat maar al te gemakkelijk realiteit zou kunnen worden. Een spookbeeld dat vele burgers nu al slapeloze nachten bezorgt. Wanneer de Eerste Kamer dinsdag 'ja' zegt tegen de aanleg van de Betuwelijn van Rotterdam naar Zevenaar, waarover jaarlijks 43 miljoen ton goederen naar Duitsland moet worden getransporteerd, dan houdt die beslissing ook in dat daarvan veertig procent, zeventien miljoen ton, wordt 'afgetakt' naar het noorden. In 2010 zullen naar verwachting 132 goederentreinen per dag bij Elst afbuigen naar Arnhem, om via Dieren, Brummen en Zutphen naar Deventer te rijden. En ze komen ook weer terug.
Tien miljoen ton vracht heeft Duitsland als bestemming en wordt via Oldenzaal en Osnabrück in de richting van Hannover getransporteerd. De resterende zeven miljoen gaat naar het noorden, onder meer via Olst en Wijhe. Varianten zijn mogelijk: de treinen zouden ook via Zevenaar naar Zutphen kunnen rijden, er kan een nieuwe lijn langs de nog aan te leggen autoweg naar Twente worden aangelegd, het spoor via Lochem en Goor kan worden verdubbeld en geëlectrificeerd en zo zijn nog een aantal andere oplossingen denkbaar. Feit blijft echter dat het overgrote deel van het transport, in elk geval 'voorlopig', plaats dreigt te vinden over bestaande spoorwegen, dwars door omvangrijke woonkernen.

Capaciteit

,,Als provincie staan we op het standpunt dat er een oplossing móet komen. Die trein over de bestaande route kan niet; ook niet tijdelijk.'' Ferme taal van Johan de Bondt, gedeputeerde van de provincie Gelderland, onder meer belast met verkeerszaken. Maar meteen relativeert hij die woorden weer: ,,Opvoering van de capaciteit is niet te verhinderen. Het gaat om bestaand spoor. Daar mág je meer treinen over laten rijden.'' Tot voor kort leek de Betuwelijn een geïsoleerd probleem van ongeveer een kilometer breed. Het begon bij het overslagterrein Kijfhoek in Rotterdam en eindigde bij de Duitse grens achter Zevenaar. Actievoerders liepen zich het vuur uit de sloffen tegen de onvermijdelijke aantasting van hun leefklimaat, plannenmakers ontwierpen de meest uiteenlopende alternatieven en minister Maij hield voet bij stuk, al wordt er wel voor een miljard gulden aan aanpassingen (zoals een gedeeltelijk verdiept tracé) gerealiseerd.
,,Pas in september besefte de Tweede Kamer dat er ook in Duitsland problemen waren'', constateert De Bondt. ,,Het spoor loopt dwars door Emmerich; die stad heeft 27 gelijkvloerse overgangen. Er is ook veel verzet in Wesel, Rees en Duisburg. Daarom stelde Duitsland al enkele jaren geleden de eis dat er een noord- en een zuidtak moesten komen, om de spoorlijn te ontlasten. Een deel van de goederen diende via alternatieve grensovergangen als Oldenzaal en Venlo te worden getransporteerd. Dat resulteerde een jaar geleden in een overeenkomst tussen Overijssel, Gelderland, Limburg en de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen met het pleidooi de noord- en zuidtak zo mogelijk tegelijk met de Betuwelijn zelf aan te leggen.''
In Overijssel bleef het tot nu toe opmerkelijk rustig. En dat terwijl Deventer in de noordtak een belangrijk knooppunt dreigt te worden en Oldenzaal in alle alternatieven een hoofdrol speelt. Maar in Gelderland zijn de messen geslepen. Vorig jaar werden daar de eerste bewoners langs de geplande goederenlijn zich bewust van de consequenties. Tal van actiegroepen ontstonden, met namen als 'Tijdelijke Aftakking Katastrofaal' (TAK), 'Brummen tegen Aftakking' en 'Stop de Betuwelijn Zutphen'. De gemeenteraad van Zutphen noemde de noordtak in november in een unaniem aanvaarde motie 'bij de huidige stand van de technologie onacceptabel' en eiste 'spijkerharde garanties', die volgens wethouder B. Winsemius zodanig in de papieren lopen dat ze praktisch onuitvoerbaar zijn. Vorige week bundelden de protestgroepen zich in een platform van vertegenwoordigers van plaatsen die langs de noordtak liggen; het Regionaal Overleg Noordelijke Aftakking (RONA).

Aanvaardbaar

,,De gemeenten langs de noordtak werden al in een heel vroegtijdig stadium gewaarschuwd: twee á tweeënhalf jaar geleden'', zegt Gelders gedeputreerde De Bondt. ,,We hebben tegen ze gezegd: 'Pas op, het is geen ver-van-m'n-bed-show. Samen reageren heeft meer effect''.
Over het belang van de noordtak bestaat volgend De Bondt geen twijfel. ,,Hij moet zo spoedig mogelijk worden gerealiseerd. Daar bestaat geen discussie over. Maar dan moet het wel op een aanvaardbare manier, met goede oplossingen voor de problemen. Het punt is alleen: die goede oplossingen kosten geld en dat is nu eenmaal schaars. Bovendien speelt tegelijk de aanleg van de Hoge Snelheids Lijn door de Randstad. Die dreigt ook al veel duurder te worden dan het kabinet aanvankelijk had gedacht''.
Voor de Betuwelijn is een bedrag van 7,3 miljard uitgetrokken, en dan zijn nog lang niet alle verlangens gerealiseerd. De noordtak zal naar schatting zo'n 5 miljard kosten, maar het is volslagen onduidelijk waar dat geld vandaan moet komen. Daarom wordt allerwegen een voor de hand liggende oplossing gevreesd: de treinen laten rijden via Arnhem-Dieren-Zutphen. ,,Dat kan en dat mag'', zegt actievoerder Henk Derks uit De Steeg. ,,Ze kunnen de capaciteit zonder meer opvoeren. Tussen Den Haag en Rotterdam passeert al jarenlang elke vijf minuten een trein. Het verschil is alleen dat daar het traject is aangepast aan de situatie. Tussen Arnhem en Deventer is dat niet het geval. Daar ligt een spoorlijn van bijna 130 jaar oud, die dwars door dorpen, steden en woonkernen loopt. In de hoofd-ader van de Betwuwelijn moeten alle kruisingen ongelijkvloers zijn, maar dat geldt niét voor de noordelijke aftakking. De minister van verkeer en waterstaat meet dus met twee maten!''
De belangrijkste bezwaren worden door het Regionaal Overleg Noordelijke Aftakking (RONA) aldus samengevat: ,,De lijn Arnhem-Zutphen-Deventer-Oldenzaal is nu al een drukbereden lijn. Als men bij spoorweg-overgangen te lang moet wachten, kan dit gevaarlijke situaties opleveren, bijvoorbeeld doordat ambulances of brandweerauto's geen doorgang hebben. Bovendien overschrijdt het treinverkeer nu al vaak de grens van het toelaatbare geluidsniveau. Door het toenemende aantal goederentreinen zal dat alleen maar verergeren. Huizen en gebouwen kunnen als gevolg van de voortdurende trillingen schade lijden. En tenslotte moet ook worden bedacht dat die treinen niet alleen wc-rollen, kattebrokjes of potloden vervoeren, maar vaak heel gevaarlijke stoffen''. De actiegroep TAK in Rheden heeft uitgerekend dat in een dorp als De Steeg de afbraak dreigt van 380 van de 450 woningen wanneer voldaan zou worden aan de norm dat bij een intensief bereden spoorlijn aan weerszijden een strook van 200 meter onbebouwd moet zijn. Maar dat is zonde. Dus zullen volgens de makelaars in de gemeente de huizen in de nabijheid van het spoor sterk in waarde dalen.

Twentelijn

Een veelbesproken alternatief is de bouw van een 'Twentelijn'; een geheel nieuwe spoorlijn vanaf Zevenaar langs de grotendeels nog aan te leggen snelweg A18, die nu nog tot Varsseveld loopt. Gedeputeerde De Bondt ziet dat plan echter niet als oplossing voor alle kwalen. ,,Let wel: het gaat om totaal 17 miljoen ton per jaar. Daarvan gaat 10 miljoen naar Duitsland, en dat kan eventueel via deze route. Maar dan resteert er nog steeds 7 miljoen ton die via Zutphen en Deventer naar het noorden moet worden getransporteerd. Al zet ik daar vraagtekens achter, want die hoeveelheid gaat er op het ogenblik ook niet heen. En wanneer dat wèl zou gaan gebeuren, dan zijn er vanaf Rotterdam heel andere routes denkbaar dan via Zevenaar. Die pijn kan gemakkelijk over het land worden verdeeld, zodat niemand ernstige overlast ondervindt.''
De Gelderse provinciebestuurder laat er geen twijfel aan bestaan dat de Betuwelijn het plezier in zijn werk behoorlijk vergalt. ,,Het is een megaproject. Er wordt een spoorlijn aangelegd die 150 jaar moet meegaan. Op zich is dat een leuke klus voor een bestuurder. En ik ben het van harte eens met de doelstelling: het stimuleren van het goederenvervoer over de rails. Maar wanneer het van de bedéling moet, dan is er niet veel aan. Als daarvoor te weinig ruimte is en alternatieve oplossingen met groot gemak van tafel worden geveegd, dan verkeren de voordelen in nadelen. En zoals het plan er nú uitziet heeft het voor Gelderland alléén maar nadelen.''
,,Maar de strijd is nog niet gestreden'', voegt hij er krijgshaftig aan toe. Want De Bondt verwacht allerminst dat met de uitspraak van de Eerste Kamer het laatste woord gesproken is. ,,Ik denk dat de Senaat dinsdag het goedkeuringsbesluit van de Tweede Kamer zal bevestigen. Maar dat zegt nog niets over de noordtak. Het betekent alleen dat de Planologische Kern Beslissing (PKB) over de aanleg van de Betwuwelijn wordt afgerond. Provincies en gemeenten hebben dan nog twaalf weken om op dat besluit te reageren. Vervolgens komen de burgers aan de beurt, die vier weken de tijd hebben. Het is al oktober wanneer het kabinet een definitief besluit kan nemen, maar dan hebben we inmiddels al een nieuw kabinet.''

Kabinetsformatie

De Betuwelijn, en daarmee ook de noordtak, moet in elk geval aan de orde komen tijdens de kabinetsformatie, vindt De Bondt. De PvdA-gedeputeerde vestigt daarbij mede zijn hoop op VVD en D66. ,,Die partijen hebben stevige vraagtekens gezet bij de Betuwelijn. Hun standpunt zal zwaar meewegen bij de vorming van een nieuwe regering en dat zal ongetwijfeld enige ruimte geven.''
Nog steeds vindt De Bondt het ,,volstrekt onbegrijpelijk'' dat minister Maij-Weggen alle alternatieven voor het plan hooghartig van de tafel heeft geveegd. ,,De mogelijkheden voor uitbreiding van het vervoer te water zijn bijvoorbeeld nog lang niet uitgebuit'', verzucht hij. Op dat gebied zijn spectaculaire ontwikkelingen in opkomst, zoals de 'riversnake': een computergestuurd vaartuig van 450 meter, dat zich als een slang door de rivierbochten slingert. Met dit vaartuig kunnen 600 tot 1300 containers worden vervoerd, die in 45 minuten worden geladen en gelost. ,,Juist voor de binnenvaart zijn er enorme mogelijkheden. Je mag dan ook gerust de vraag stellen of het vervoer per rail commercieel wel zó aantrekkelijk zal zijn, dat de Betuwelijn zijn enorme investeringen waard is.''
© André Horlings (WUGO)

Terug naar Dutch Courage's Publicaties

Dutch Courage's Sites:
Live!: WORLD WEBCAM MONITOR Hundreds of webcams LIVE!
International: Index | Reference | 'Stop de persen' | History | Life | World | Year 2000 | Predictions | Internet
Nederlands: Nederland | Publicaties | Arnhem Spookstad (Boek)
Weblog: Dutch Courage's Curiousities
Special: Splashdown of MIR | Eclips '99

Zoek naar méér bij DUTCHCOURAGE:
PicoSearch


visitors (Statistics since June 2000) | horlings@chello.nl

View My Guestbook Sign My Guestbook
(Please tell from what site you came)
See who's visiting this page. View Page Stats
See who's visiting this page.

DUTCH COURAGE IS A OF

See GeoCities | Build your OWN website